Dumonda Hartmann (Champfèr) concernent la pavlada d'urgenza da la selvaschina (chavriels e tschiervs) en cas d'envierns dirs en il chantun Grischun, en spezial en l'Engiadin'ota
Sessiun: 08.12.2009
Da differents circuls da la populaziun, incl. da las chatschadras e dals chatschaders, sun jau vegnì pledentà davart il tema da la pavlada d'enviern, e però che la surveglianza da chatscha haja – cun l'enconuschientscha da la suprastanza centrala da l'uniun grischuna da chatschadras e da chatschaders da patenta (UGCP) – surlaschà la selvaschina durant l'enviern 2008/09 malgrà la blera naiv a ses destin, che la selvaschina haja gì da batter in lung cumbat cunter la mort e saja morta da la fom. En quest connex han las persunas responsablas per la chatscha percepì – tenor mes avis – bler memia tard la situaziun fitg precara, e cun in'acziun dispitaivla han ins empruvà d'impedir il mender (terrar bostgs).
Mias retschertgas han mussà ch'i ston – tenor l'art. 23 da la lescha chantunala da chatscha – vegnir prendidas mesiras da tgira. Tenor l'ordinaziun davart la tgira da la selvaschina vegnan pretendids concepts da tgira sco er acziuns da salvament per la selvaschina e per ils utschels en situaziuns d'urgenza extraordinarias.
Plinavant ha signur Renato Testa, ch'è stà pli baud durant blers onns president da la cumissiun per la protecziun da la selvaschina da l'UGCP, rendì attent il cumenzament d'october a la problematica cun in artitgel en la pressa grischuna, mussond che la pavlada d'enviern era sa cumprovada ils onns 80 e che quella è anc adina actuala en il Tirol, nua ch'ella è francada en la lescha.
Las sutsegnadras ed ils sutsegnaders supplitgeschan perquai la regenza da respunder las suandantas dumondas:
1. N'è la regenza betg er da l'avis ch'i stoppia avair lieu ina pavlada d'urgenza durant envierns dirs?
2. ch'i fa dapli donn a la chatscha grischuna, sch'ins vesa, co ch'ils animals crappan crudaivlamain pervia da la blera naiv?
3. che l'etica e la cultura da chatscha vegnan violadas e ch'ils princips da chatscha vegnan negligids?
4. Na stuess il Grischun sco chantun da turissem betg preferir ina tgira che vegn coordinada ed organisada cun mesiras da pavel setg, sco quai ch'igl aveva lieu ils onns 80?
5. Sustegna la regenza ina revisiun da l'ordinaziun chantunala davart la tgira da la selvaschina per reglar en quella la definiziun e las premissas per mesiras da pavlada d'urgenza?
Cuira, ils 8 da december 2009
Hartmann (Champfèr), Brantschen, Jenny, Koch, Mengotti, Noi-Togni, Pfäffli, Ratti, Stiffler, Toschini, Troncana-Sauer, Cattaneo
Resposta da la regenza
Il chantun Grischun persequitescha la strategia da renunziar per gronda part a la pavlada d'enviern. En il center stattan plitost la realisaziun consequenta da la planisaziun da la chatscha, mesiras per tgirar biotops sco er la determinaziun da zonas da paus per la selvaschina. Questa strategia è senz'auter cunvegnenta cun l'etica e cun la cultura vertenta da chatscha e donnegescha ni la reputaziun da la chatscha grischuna ni la reputaziun dal turissem grischun. Questas constataziuns vegnan consolidadas tras las experientschas fatgas cun vastas pavladas d'enviern durant ils onns 70 ed 80. Da quel temp n'era la situaziun areguard il dumber da selvaschina disgraziada betg meglra che durant in onn ordinari dals onns 90 senza pavlada d'enviern. Las vastas pavladas durant ils onns 70 ed 80 han dentant chaschunà grondas accumulaziuns da selvaschina e tras quai donns da selvaschina considerabels vi dal guaud e vi da culturas agriculas. Perquai è – sco menziunà – vegnida midada a la fin dals onns 80 la strategia concernent la pavlada d'enviern.
Pervia da sia lunga durada, pervia da las grondas navadas e pervia da las temperaturas bassas durant in lung temp è l'enviern 2008/2009 stà l'enviern il pli dir dapi 30 onns. Il chantun conceda ch'el n'era betg preparà suffizientamain per questa situaziun. Consequentamain han las chatschadras ed ils chatschaders, la surveglianza da chatscha e la selvicultura organisà pavladas spontanas. Guardond enavos stoi vegnir concedì da maniera autocritica, ch'ins avess pudì cuntanscher dapli cun acziuns sistematicas.
Sin fundament da las experientschas fatgas durant l'enviern excepziunal 2008/2009 èn ils concepts regiunals existents per la tgira da la selvaschina vegnids cumplettads cun in chapitel "mesiras d'urgenza" sin basa da l'art. 4 da l'ordinaziun chantunala davart la tgira da la selvaschina (OCTS). Talas mesiras d'urgenza en il sectur da la pavlada d'enviern vegnan coordinadas – en cas da basegn – tranter l'uffizi da chatscha e pestga, l'uffizi forestal dal Grischun e l'organisaziun per la tgira da la selvaschina da l'uniun grischuna da chatschadras e da chatschaders da patenta. A la selvaschina pon uschia vegnir purschidas en l'avegnir pussaivladads da distgargia en situaziuns d'urgenza. Questas pussaivladads èn adattadas a las relaziuns ed als basegns respectivs. Plinavant pon vegnir augmentadas uschia las schanzas da surviver. Sin basa da criteris respectivs è ina situaziun d'urgenza avant maun, sche l'enviern ha cumenzà baud e sch'el ha lungas periodas fraidas e grondas navadas. Plinavant sto la selvaschina esser restrenschida considerablamain en sia libertad da sa mover, en spezial a la tschertga da las funtaunas natiralas da nutriment. En tals cas extraordinaris vegn mess a disposiziun pavel supplementar a la selvaschina. Sin basa dals concepts per la tgira da la selvaschina vegn quai fatg en spezial cun terrar bostgs, cun porscher dapli mantuns da fain sco er cun apportar fain. Questas mesiras vegnan realisadas resguardond las cundiziuns regiunalas. Uschia pon vegnir satisfatgs er ils basegns da la selvaschina en regiuns autsituadas, sco p.ex. en l'Engiadin'ota. Gist uschè impurtantas èn mesiras cumplementaras per calmar il spazi da viver da la selvaschina. En il center stattan bloccadas temporaras da rutas da gianellas e da sendas da viandar sco er il scumond d'ir cun skis sper las pistas e da tschertgar cornas bittadas giu.
Sco resumaziun poi vegnir menziunà che la regenza ha vesì il basegn d'agir concernent la pavlada da la selvaschina en situaziuns excepziunalas e ch'ella ha incità l'elavuraziun da las mesiras regiunalas necessarias sin plaun concepziunal. Questas mesiras d'urgenza han pudì vegnir planisadas sin basa da l'ordinaziun vertenta davart la tgira da la selvaschina. Il medem vala per la realisaziun, per la coordinaziun e per la finanziaziun da mesiras correspundentas. Per l'ordinaziun chantunala davart la tgira da la selvaschina n'exista pia actualmain nagin basegn da revisiun.
17 da favrer 2010