Dacurt ans ha la regenza tramess il rapport annual davart l'aria 2008. Quel mussa ch'igl èn vegnids fatgs gronds progress areguard l'aria externa en cumparegliaziun cun l'onn 1990, che las limitas da l'ozon, dal NO2 e da la pulvra fina vegnan dentant anc adina surpassadas mintgatant.
Las limitas d'immissiuns da l'ordinaziun davart la protecziun da l'aria (OPAria) na valan betg per localitads. En localitads vegnan las substanzas nuschaivlas mesiradas da l'uffizi per la natira e l'ambient (UNA) mo en cas excepziunals, sco p.ex. il radon per incarica da l'uffizi per la segirezza da victualias e per la sanadad d'animals (USVA). Per ses manaschis procura la Suva – cun controllas e cun mesiras correspundentas – per ina limitaziun da las substanzas nuschaivlas en localitads. Tar tut las ulteriuras localitads e plazzas da lavur ch'èn accessiblas al public exista ina gronda largia che sto vegnir serrada. Avant l'introducziun da la lescha per la protecziun cunter il fimar passiv, ch'è vegnida acceptada cun passa 74% da las vuschs, han gì lieu differentas examinaziuns da la concentraziun da pulvra fina en localitads.
Las consequenzas acutas e cronicas d'autas concentraziuns da pulvra fina èn enconuschentas gia daditg. En localitads ch'èn accessiblas al public cun plazzas da lavur èn per part vegnidas mesiradas concentraziuns da pulvra fina che sa chattan passa 100 giadas sur las valurs ch'èn permessas en il liber. En differentas publicaziuns scientificas svizras ed estras hai pudì vegnir cumprovà ch'il dumber d'infarcts dal cor è sa reducì per passa 20% suenter l'introducziun da la lescha per la protecziun cunter il fimar passiv. La largia da mesiraziun en manaschis che n'appartegnan betg a la Suva sto vegnir serrada stringentamain sin basa dal potenzial considerabel da diminuir donns.
Las sutsegnadras ed ils sutsegnaders vulessan tschentar las suandantas dumondas a la regenza:
1. È er la regenza da l'avis ch'ina reducziun da las concentraziuns da pulvra fina haja – sin basa dals studis scientifics ils pli novs – ina gronda impurtanza?
2. Co vul la regenza meglierar la basa da datas davart la concentraziun da pulvra fina en localitads en il Grischun?
3. Tge meds finanzials vegnan mess a disposiziun per mesirar las substanzas nuschaivlas e per extender questas mesiraziuns (sin pulvra fina, sin nanoparticlas ...)?
4. Sto vegnir extendida la basa legala per proteger meglier la sanadad u ston vegnir fatgas adattaziuns sin il stgalim d'ina ordinaziun?
Cuira, ils 8 da december 2009
Trepp, Peer, Augustin, Baselgia-Brunner, Bucher-Brini, Caduff, Casparis-Nigg, Dermont, Frigg-Walt, Gartmann-Albin, Jaag, Jäger, Jenny, Kleis-Kümin, Koch, Menge, Mengotti, Meyer Persili (Cuira), Meyer-Grass (Claustra Vitg), Niederer, Noi-Togni, Peyer, Pfenninger, Pfiffner-Bearth, Thöny, Troncana-Sauer, Wettstein, Brasser, Furrer-Cabalzar
Resposta da la regenza
En l'ordinaziun davart la protecziun da l'aria (OPAria; CS 814.318.142.1) cuntegna la legislaziun davart la protecziun da l'ambient limitas d'immissiuns per differentas substanzas nuschaivlas en l'aria externa, uschia er per la pulvra fina respirabla (PM10) e per la sedimentaziun da pulvra fina en general. En il chantun Grischun vegn la qualitad da l'aria survegliada da l'uffizi per la natira e l'ambient (UNA).
Betg mo l'aria externa, mabain er l'aria en localitads po esser contaminada tras pulvra fina e tras autras substanzas nuschaivlas en l'aria. Las concentraziuns da pulvra fina las pli grondas vegnan chaschunadas en localitads, nua ch'i vegn fimà. Autras funtaunas da pulvra fina èn p.ex. pignas da laina, cheminés, chandailas ardentas e bastunets d'intschains.
En Svizra na datti naginas valurs directivas u limitas generalas concernent la qualitad da l'aria en localitads. Avant 10 onns ha il parlament refusà d'autorisar il cussegl federal en la lescha davart las substanzas chemicas da fixar limitas per substanzas nuschaivlas en l'aria da localitads. Igl existan dentant prescripziuns areguard la qualitad da l'aria da localitads en manaschis ch'èn suttamess a l'ordinaziun davart la prevenziun d'accidents (CS 832.30). Per manaschis che occupeschan lavurantas e lavurants en Svizra valan las uschenumnadas valurs MAK (valurs da concentraziun maximalas a la plazza da lavur). Quellas inditgeschan la concentraziun media maximalmain permessa, fin a la quala ina substanza che sa chatta en l'aria en furma da gas, da vapur u da pulvra na periclitescha – tenor las enconuschientschas actualas – betg la sanadad da la gronda part da las persunas saunas occupadas a la plazza da lavur. Responsabla per la controlla è la Suva.
Sch'igl exista in suspect che localitads pudessan esser contaminadas tras substan-zas nuschaivlas, pon las persunas pertutgadas sa drizzar en il chantun Grischun a l'uffizi per la segirezza da victualias e per la sanadad d'animals (USVA). L'USVA po far simpels scleriments da tissis da chasa. Cas cumplexs ston vegnir sclerids tras firmas spezialisadas. En il sectur da las substanzas nuschaivlas en localitads è l'USVA cunzunt in post d'infurmaziun concernent in eventual ulteriur proceder.
Dapi il 1. da mars 2008 èsi scumandà en il chantun Grischun da fimar en localitads serradas ch'èn accessiblas al public, cun excepziun da localitads accessoricas separadas ch'èn marcadas correspundentamain (cf. art. 15a da la lescha da sanadad, DG 500.000, ed art. 4 da l'ordinaziun tar la lescha da sanadad, DG 500.010). Qua tras èsi reussì da reducir massivamain la concentraziun da pulvra fina en localitads ch'èn accessiblas al public. Il 1. da matg 2010 entra en vigur la nova lescha federala dals 3 d'october 2008 davart la protecziun cunter il fimar passiv. Questa lescha na vala betg mo per localitads ch'èn accessiblas al public, mabain er per localitads serradas, nua che pliras persunas lavuran.
Respostas a las dumondas:
1. Gea, la regenza è cumplainamain da quest avis. Perquai vegni cuntinuà cun las mesiras per reducir la pulvra fina en l'aria externa, en spezial las controllas da stgaudaments da laina e las controllas da las emissiuns da manaschis d'industria e da mastergn cun grondas emissiuns da pulvra. Areguard l'aria en localitads na vesa la regenza nagin basegn d'agir, perquai che la concentraziun da pulvra fina è – tras il scumond da fimar – sa reducida fermamain en la gronda part da las localitads ch'èn accessiblas al public resp. vegn a sa reducir fermamain en las localitads da lavur.
2. Per la regenza n'èsi betg necessari da meglierar la basa da datas davart la concentraziun da pulvra fina en localitads en il Grischun. La funtauna da pulvra fina la pli impurtanta en localitads ch'èn accessiblas al public ed en localitads da lavur è crudada davent resp. vegn a crudar davent per gronda part tras il scumond da fimar.
3. Actualmain na prevesa la regenza betg da metter a disposiziun meds finanzials per mesirar e per evaluar substanzas nuschaivlas. Sch'i duessan vegnir relaschadas sin plaun federal prescripziuns concernent la qualitad da l'aria en localitads, vegn la regenza ad examinar danovamain questa dumonda.
4. Ulteriuras prescripziuns areguard la qualitad da l'aria en localitads stuess la confederaziun prevair en ina lescha. I na fiss betg adequat, sche mintga chantun relaschass atgnas prescripziuns en chaussa. Ina midada da las disposiziuns da la legislaziun chantunala da sanadad concernent la protecziun da las nunfimadras e dals nunfimaders, p.ex. in'ulteriura extensiun dal scumond da fimar, n'è actualmain betg necessaria per la regenza. La prioritad dal cumbat cunter la concentraziun da pulvra fina vesa la regenza plitost en l'execuziun da l'ordinaziun davart la protecziun da l'aria, che ha la finamira da meglierar la qualitad da l'aria externa.
1. da mars 2010