A chaschun da la sessiun d'october 2007 dal cussegl grond è vegnida tractada ina incumbensa da la fracziun da la PS concernent la creaziun d'ina lescha d'integraziun per il chantun Grischun. Sin basa dal fatg ch'i n'è vegnì signalisà sustegn ni da la regenza ni d'autras fracziuns, ha la PS retratg sia incumbensa. Ils fatgs n'èn dentant betg sa midads dapi l'october 2007.
La Svizra dispona d'ina quota da persunas estras da 20,7 pertschient (stadi 2005). L'inscunter da differents pievels e da differentas culturas è gia adina stà in stimul per il progress en la perscrutaziun, en la scienza, en la cultura ed en l'economia. Dal puntg da vista demografic sa mussa l'immigraziun perfin sco ina necessitad. Sin fundament dal svilup da la populaziun avain nus basegn da forzas da lavur estras. La Svizra è in pajais d'immigrantas e d'immigrants ed ella vegn a restar quai er en l'avegnir.
L'immigraziun porta ultra da las schanzas er ristgas. Nua ch'i s'entaupan differentas ragischs culturalas datti malchapientschas, concurrenza e scuidanza. L'immigraziun producescha difficultads socialas tranter persunas immigradas e persunas indigenas. A la votaziun dals 27 da november 2009 davart il scumond da construir minarets èn sa cumuladas questas difficultads en il resultat. Tut las partidas pretendan unanimamain – sco consequenza dal resultat da questa votaziun – stentas pli grondas en connex cun l'integraziun da las abitantas e dals abitants esters da la Svizra. Igl è perquai ina incumbensa centrala da chapir ils problems – ch'èn senza dubi avant maun en connex cun l'immigraziun – en lur dimensiun reala e da betg als exagerar en moda populistica, ma er da betg als bagatellisar.
Tar tut ils indicaturs relevants (dischoccupaziun, dependenza d'agid social, scolaziun, integraziun en la vita professiunala, sanadad, cas penals e.u.v.) ha la populaziun estra en media mendras valurs. Il problem, cun il qual nus essan confruntads oz primarmain, è tranter auter la consequenza da la reuniun da la famiglia da la segunda fasa d'immigraziun che ha gì lieu ils onns 90. Quai ha tranter auter chaschunà che bleras dunnas e che blers uffants dals anteriurs lavurants esters èn arrivads en Svizra e ch'ellas e ch'els èn – betg l'ultim pervia d'ina politica d'integraziun manglusa – s'integrads relativamain mal en la vita professiunala ed en la societad, e quai cun tut las consequenzas negativas ch'èn resultadas da quai.
Ina integraziun cun success è in process vicendaivel e pretenda da tut las persunas pertutgadas ch'ellas hajan la voluntad e la prontezza da s'integrar. En quest connex fai er basegn d'instruments obligants. In princip essenzial è quel da "l'integraziun a partir da l'emprim mument". Il process d'integraziun sto cumenzar directamain suenter l'arriv en Svizra e sto cuntinuar permanentamain.
La finamira da l'integraziun è da cuntanscher in'egualitad cumplessiva da las schanzas. L'integraziun è gartegiada pir, cur che migrantas e migrants cumprovan en ils differents secturs da l'integraziun indicaturs sumegliants sco las persunas svizras – per exempel areguard il nivel da furmaziun, areguard la quota da persunas dischoccupadas, areguard la dependenza d'agid social, areguard la ristga da povradad, areguard l'invaliditad, areguard la criminalitad u areguard la sanadad.
La societad e l'economia profiteschan d'ina populaziun estra bain integrada. L'integraziun ha lieu sin differents plauns. L'integraziun structurala duai garantir l'access da las persunas immigradas als secturs relevants da l'integraziun sco la scola, la furmaziun professiunala ed il martgà da lavur. L'integraziun culturala e sociala ha lieu en la vita sociala, en il quartier d'abitar u en il temp liber. Ella duai gidar a chapir las valurs da basa, las reglas da la cuminanza e l'urden giuridic. L'integraziun politica duai la finala cuntanscher che las persunas immigradas vegnian integradas en ils process da decisiun socials e politics.
Ina integraziun cun success facilitescha la vita cuminaivla tranter persunas svizras e persunas migrantas. Ella pussibilitescha er a persunas migrantas da trair a niz cumplainamain lur abilitads e da sa far valair en la societad (uniuns, vischinadi, activitad en las autoritads, tut il sectur d'uffizis d'onur). Ultra da quai gida la populaziun estra dentant er essenzialmain a rinforzar la multifariadad culturala.
Ina meglra integraziun da la populaziun estra gida la finala ad augmentar las entradas fiscalas ed a diminuir ils custs tar las expensas socialas, ella sminuescha da l'autra vart ils custs consecutivs che vegnan chaschunads tras ina integraziun manglusa (meglieraziun en il sectur da la scola, custs da sanadad, custs en la persecuziun penala e custs en l'execuziun da chastis).
Ils 18 d'avrigl 2007 ha il cussegl grond dal chantun Basilea-Citad deliberà ina lescha d'integraziun cumplessiva che vala gia ussa sco term impurtant da la legislaziun d'integraziun da la Svizra. Sco emprima lescha svizra en il sectur da l'integraziun oblighescha ella tant ils individis sco er il stadi da s'engaschar vicendaivlamain e constructivamain areguard las finamiras da l'integraziun.
Las sutsegnadras ed ils sutsegnaders supplitgeschan la regenza d'elavurar ina lescha d'integraziun che correspunda als basegns dal chantun Grischun.
Cuira, ils 9 da december 2009
Thöny, Pfiffner-Bearth, Arquint, Baselgia-Brunner, Bucher-Brini, Frigg-Walt, Gartmann-Albin, Jaag, Jäger, Menge, Meyer Persili (Cuira), Peyer, Pfenninger, Trepp, Brasser
Resposta da la regenza
La regenza ha gia explitgà en sia resposta a l'incumbensa da la fracziun da la PS da l'onn 2007, che aveva pretendì – cun in text practicamain identic – la creaziun d'ina lescha d'integraziun, che las disposiziuns relevantas per l'integraziun sin plaun chantunal vegnian integradas en la lescha chantunala executiva tar las leschas federalas. En il fratemp ha il cussegl grond deliberà las regulaziuns menziunadas en la nova lescha introductiva tar la legislaziun federala davart las persunas estras e davart ils fatgs d'asil (LItLEA; DG 618.100). La regenza l'ha messa en vigur per il 1. d'avust 2009, ensemen cun l'ordinaziun respectiva (OECGtLEA; DG 618.110). Dals basegns e da las relaziuns chantunalas èsi vegnì tegnì quint en moda adequata a chaschun da l'elavuraziun da la basa legala. Igl è vegnì desistì sapientivamain da chaschunar repetiziuns dal dretg federal, resguardond ils princips da la EFLAD. Tuttina èn resultads tras la cuntraversa intensiva cun il sectur da l'integraziun en connex cun la realisaziun da la lescha federala davart las persunas estras (LEst; CS 142.20) set artitgels en la LItLEA e 20 disposiziuns en la ORtLItLEA. Quai ha chaschunà il fatg che las normaziuns ch'èn relevantas per l'integraziun en il chantun Grischun èn ina da las basas chantunalas las pli cumplessivas en Svizra.
Cun adina puspè pretender da sa drizzar tenor la lescha d'integraziun da la citad da Basilea sconuscha la fracziun da la PS ch'il chantun Basilea-Citad ha relaschà sia lescha d'integraziun, cura ch'i na deva anc nagina regulaziun legala cumplessiva dal sectur d'integraziun sin plaun federal. La regulaziun detagliada areguard l'integraziun, relaschada da la confederaziun per il 1. da schaner 2008 en la LEst sco er en l'ordinaziun davart l'integraziun da persunas estras (OIEst; CS 142.205), ha chaschunà la situaziun che las leschas chantunalas d'integraziun, ch'existivan gia da quel temp, na cuntegnan strusch autras disposiziuns che la lescha federala.
Per tegnair quint da la sfida da l'integraziun sco incumbensa interdisciplinara, èn il cussegl federal, la conferenza da las regenzas chantunalas, l'associaziun da las vischnancas svizras e l'uniun da las citads svizras stads da l'avis ch'i saja necessari da manar ina vasta discussiun politica davart il tema da l'integraziun. Perquai èsi vegnì concludì en il rom da la conferenza tripartita per las aglomeraziuns (CTA) da lantschar in process per sviluppar vinavant la politica svizra d'integraziun. Sa basond sin ils resultats da quest process ha la CTA deliberà recumandaziuns concretas per mauns da la confederaziun, dals chantuns sco er da las citads e da las vischnancas. En quest connex è la CTA vegnida a la conclusiun ch'i na dettia nagin ulteriur basegn d'agir per crear ina legislaziun speziala en il sectur da l'integraziun da persunas estras, sco per exempel da crear ina lescha d'integraziun u da relaschar ulteriuras disposiziuns en la LEst. Anzi vegni recumandà d'integrar – a chaschun da proximas revisiuns – ils interess da la politica d'integraziun resp. da la promoziun d'integraziun en las basas legalas respectivas tar las structuras regularas. Il chantun Grischun enconuscha gia talas disposiziuns per exempel en la lescha da scolina (art. 1, 3 e 29) u en la lescha da scola (art. 18). Plinavant ha la regenza concludì in modul "gimnastica mamma-uffant/bab-uffant per migrantas e per migrants" en il program d'acziun "Pais saun 2008 – 2011".
Sco resumaziun poi vegnir constatà ch'il chantun Grischun dispona actualmain d'ina da las normaziuns chantunalas las pli cumplessivas en il sectur da l'integraziun. La basa legala basta per pudair far ina politica d'integraziun efficazia. Per quests motivs propona la regenza da refusar l'incumbensa.
12 da favrer 2010