Situaziun da partenza:
Pliras vischnancas engaschan pedagogas e pedagogs curativs da scola per la promoziun integrada (instrucziun PI) respectivamain per l'instrucziun en la classa pitschna integrada (CPI). Questas persunas d'instrucziun vegnan salarisadas da las instituziuns ch'èn responsablas per la scola.
Pli savens vegnan ussa er instruids en las scolas communalas uffants che han in basegn augmentà per ina promoziun en ina scola speziala (scolaras e scolars che basegnan ina scolaziun speziala integrativa SSI). Per l'engaschament e per la salarisaziun da questas persunas d'instrucziun èn responsabels ils uschenumnads centers da cumpetenza (scola-dimora a Cuira, Giuvaulta).
En la pratica sa mussi savens che las pedagogas ed ils pedagogs curativs da scola surpiglian d'ina vart in pensum d'instrucziun parzial d'ina scola communala e ch'ellas ed els èn engaschads da l'autra vart dal center da cumpetenza respectiv per in ulteriur pensum d'instrucziun parzial. Questa pratica sa cumprova fitg en il mintgadi da scola. Gist per uffants da la CPI ed en spezial per uffants cun in'assistenza da la SSI (uffants autists ed auters) èsi fitg impurtant ch'els hajan paucas persunas da referiment.
La consequenza da quai è però che las pedagogas ed ils pedagogs curativs da scola respectivs èn engaschads da dus patruns e ch'ellas ed els retiran pia lur salari da duas varts. Per las pedagogas e per ils pedagogs curativs da scola ha quai divers dischavantatgs. Uschia vegn fatga duas giadas la deducziun da coordinaziun tar las cassas da pensiun cun la consequenza ch'il total da lur salaris assicurads è pli bass che sch'ellas e sch'els survegnissan lur salaris mo d'in patrun. Sch'in da quests pensums è fitg bass, poi schizunt capitar ch'ellas ed els n'èn insumma betg assicurads tar la cassa da pensiun per questa part dal salari.
Ulteriuras difficultads resultan, sch'ina assicuranza sociala u sch'ina assicuranza cunter accidents sto pajar prestaziuns per ina emploiada u per in emploià. Qua sa tschentan savens dumondas da coordinaziun difficilas che pon chaschunar lungas discussiuns e mintgatant schizunt dispitas giuridicas.
La cumpetenza sco er la surveglianza professiunala dals singuls secturs na vegnan betg tangadas da quai. En il sectur da la promoziun integrada èn las vischnancas da scola vinavant responsablas per la pedagogia curativa da scola, en il sectur da la SSI ils centers da cumpetenza.
Perquai che ulteriuras vischnancas vegnan er ad esser confruntadas en il futur cun la situaziun ch'è vegnida descritta qua survart, s'imponi ch'il chantun elavuria directivas che pon vegnir surpigliadas per tut las vischnancas resp. per tut ils centers da cumpetenza.
En quest senn dumondan las sutsegnadras ed ils sutsegnaders il chantun da stgaffir las premissas legalas per reglar sin plaun chantunal las dumondas da l'engaschament e da l'assicuranza sociala en moda unitara e lianta.
Cuira, ils 16 da zercladur 2010
Mani-Heldstab, Meyer-Grass (Claustra Vitg), Florin-Caluori, Baselgia-Brunner, Berni, Bezzola (Zernez), Bleiker, Bucher-Brini, Buchli, Butzerin, Campell, Casparis-Nigg, Casty, Casutt, Caviezel-Sutter (Tusaun), Clavadetscher, Dermont, Dudli, Felix, Feltscher, Jaag, Jäger, Jeker, Kessler, Loepfe, Mengotti, Meyer Persili (Cuira), Michel (Tavau Monstein), Niederer, Parolini, Pedrini (Roveredo), Peer, Perl, Pfenninger, Pfiffner-Bearth, Plozza, Portner, Stiffler, Stoffel, Tenchio, Thöny, Trepp, Furrer-Cabalzar, Jecklin-Jegen, Locher Benguerel, Michel (Cuira)
Resposta da la regenza
En il center da l'intervenziun parlamentara stattan las pedagogas ed ils pedagogs curativs da scola ch'èn engaschads il medem mument tar ina instituziun ch'è responsabla per la scola populara e tar in center da cumpetenza sco p.ex. la scoladimora a Cuira, la Casa Depuoz a Trun u tar il center per pedagogia speziala a Giuvaulta. Ils engaschaments a temp parzial da questas persunas d'instrucziun tar pliras patrunas u tar plirs patruns èn colliads cun ina lavur coordinativa supplementara. Sco puncts che engrevgeschan la situaziun vegnan menziunads spezialmain ils fatgs dal dretg d'assicuranzas, tranter quels en spezial las dumondas da la prevenziun professiunala. Las sutsegnadras ed ils sutsegnaders èn da l'avis che engaschaments dubels pudessan vegnir facilitads dal fatg ch'il chantun s'intermettia en moda coordinativa e stgaffeschia sin plaun chantunal las premissas legalas per ina regulaziun unitara e lianta areguard l'engaschament ed areguard las assicuranzas socialas da pedagogas e da pedagogs curativs da scola.
Engaschaments a temp parzial tar dus u tar dapli patrunas u patruns n'èn betg pli ina raritad ozendi. Pertutgads da quai èn – ultra da las pedagogas e dals pedagogs curativs da scola – er autras gruppas professiunalas sco las persunas d'instrucziun da musica, las persunas d'instrucziun d'in tschert rom, il persunal da nettegiament e.u.v. En vista al svilup da la societad pon ins partir dal fatg ch'il dumber dals engaschaments a temp parzial vegn a s'augmentar vinavant ils proxims onns. Perquai èsi impurtant ch'ils criteris ch'èn tipics per ina relaziun da lavur (regulaziuns concernent il temp da lavur, regulaziuns concernent la plazza da lavur, regulaziuns concernent la subordinaziun e.u.v.) possian sviluppar lur effect cumplain er en cas d'engaschaments a temp parzial. La responsabladad per quai sto restar tar las persunas ch'èn pertutgadas directamain d'ina tscherta relaziun da lavur. Er en cas da las differentas patrunas e dals differents patruns da las pedagogas e dals pedagogs curativs da scola, q.v.d. en cas da las instituziuns ch'èn responsablas per la scola populara sco er en cas dals centers da cumpetenza a Cuira, a Giuvaulta ed a Trun sa tracti da corporaziuns independentas che ston pudair far contracts da lavur autonoms cun lur collavuraturas e cun lur collavuraturs che lavuran a temp parzial.
Engaschaments a temp parzial èn per las patrunas e per ils patruns sco er per las lavurantas e per ils lavurants ina sfida particulara. Quellas sa laschan dentant dumagnar grazia a las cundiziuns generalas actualas. Sco che scleriments ch'èn vegnids fatgs en connex cun l'intervenziun qua avant maun conferman, vala la protecziun sociala per quels secturs d'assicuranza ch'èn vegnids surdads a l'institut d'assicuranza sociala (IAS) dal chantun Grischun (AVS, AI, CG, supplements da famiglia, indemnisaziun en cas d'ina maternitad e.u.v.) er en relaziuns da lavur fragmentadas. En cas d'engaschaments a temp parzial sto vegnir dada in'attenziun particulara a la prevenziun professiunala. Largias supplementaras en la prevenziun sa laschan impedir, sche la prevenziun professiunala en cas d'engaschaments dubels vegn fatga tar in unic purschider da prestaziuns da prevenziun. Resguardond questa situaziun èn las persunas d'instrucziun da la scoladimora a Cuira assicuradas – sco la pli gronda part da las persunas d'instrucziun da la scola populara dal Grischun – tar la cassa da pensiun chantunala dal Grischun (CP). Tranter il center per pedagogia speziala a Giuvaulta e la CP exista la cunvegna che collavuraturas e collavuraturs dal center per pedagogia speziala a Giuvaulta ch'èn engaschads tar pliras patrunas u tar plirs patruns pon assicurar la part dal salari che pertutga il center a Giuvaulta er tar la CP.
Facit: L'autonomia da las singulas instituziuns ch'èn responsablas per la scola e dals singuls centers da cumpetenza sto vegnir respectada. Actualmain na vesa la regenza nagin motiv per intervegnir cun prescripziuns chantunalas en las relaziuns d'engaschament. Oravant tut areguard la cassa da pensiun pudess questa problematica vegnir schliada da princip tras il fatg che las duas patrunas Giuvaulta e la scoladimora a Masans, Cuira, assicureschan lur collavuraturas e lur collavuraturs tar la cassa da pensiun chantunala.
27 d'avust 2010