En il rom d'ina occurrenza d'infurmaziun da l'uniun purila Signuradi/Tschintg Vitgs e da l'uniun purila grischuna la fin da zercladur 2010 è la perdita da terren cultivà, en spezial en la Val dal Rain grischuna, stada en il center. Las cifras ed ils fatgs èn vegnids furnids en quest connex da l'uffizi d'agricultura e da geoinfurmaziun. Tenor in rapport en las medias èsi vegnì ditg en quest connex che la reducziun da surfatschas agriculas saja – pervia d'activitads da construcziun – sproporziunadamain gronda en la Val dal Rain grischuna. Uschia duai la reducziun da surfatschas agriculas avair importà per exempel en la vischnanca dad Igis-Landquart 104 ha ils ultims 5 onns. Sche quest consum da surfatschas cuntinueschia en questa moda, saja la vischnanca dad Igis-Landquart surbajegiada cumplettamain entaifer 20 onns. En cas da las activitads da construcziun n'èsi betg vegnì fatg la differenza tranter surbajegiadas per intents d'abitar u per il mastergn e per l'industria ubain per auters intents che consumeschan er surfatschas, sco la construcziun da vias.
I vegn pretendì da suttametter il guaud a la legislaziun davart la planisaziun dal territori ed er da permetter runcadas da guaud a favur da surbajegiadas futuras e da relaschar prescripziuns legalas efficazias per garantir che la surfatscha da producziun agricula vegnia protegida.
En quest connex tschentain nus las suandantas dumondas a la regenza:
1. Tge funtaunas da datas e tge retschertgas èn vegnidas duvradas da l'uffizi d'agricultura e da geoinfurmaziun per far questas constataziuns? Quant enavant èn questas datas adattadas per far constataziuns davart la perdita da surfatschas agriculas, davart l'extensiun dal guaud e davart il svilup da l'abitadi?
2. Evidentamain perda la Val dal Rain grischuna ina part pli gronda da sias surfatschas agriculas pervia da la transfurmaziun natirala en guaud ed en chagliom, pia la finala perquai che la populaziun che lavura en l'agricultura cultivescha questa surfatscha en moda insuffizienta. Tge mesiras vul la regenza prender per metter ina fin a quest svilup?
3. Il guaud n'è betg suttamess a la legislaziun davart la planisaziun dal territori. En il rom da proceduras da la planisaziun dal territori e da las consideraziuns dals interess che vegnan fatgas en talas proceduras vegni per regla dà dapli pais als interess dal svilup dal guaud envers tals da l'agricultura. Tge strategia ha la regenza per curreger quest svilup nungiavischà?
4. L'economia en la Val dal Rain grischuna ha ina impurtanza strategica per l'economia publica dal Grischun. Er tenor il plan directiv chantunal duai ina gronda part dal svilup economic en il sectur dal mastergn e da l'industria avair lieu en la Val dal Rain grischuna. Co tegna la regenza quint da quest aspect?
Cuira, ils 26 d'avust 2010
Nick, Nigg, Dudli, Barandun, Brandenburger, Buchli, Burkhardt, Caluori, Casanova-Maron, Casty, Casutt, Claus, Conrad, Davaz, Della Vedova, Dermont, Engler, Felix, Foffa, Furrer-Cabalzar, Geisseler, Giacomelli, Grass, Gunzinger, Hartmann (Cuira), Heiz, Hitz-Rusch, Holzinger-Loretz, Jeker, Kappeler, Kasper, Koch (Tumein), Koch (Landquart), Komminoth-Elmer, Krättli-Lori, Kunz, Marti, Michael (Donat), Michael (Castasegna), Niggli-Mathis (Grüsch), Papa, Parolini, Pedrini, Righetti, Rosa, Steck-Rauch, Stiffler (Tavau Plaz), Troncana-Sauer, Vetsch (Claustra Vitg), Waidacher, Wieland, Zweifel-Disch
Resposta da la regenza
Dumonda 1: Per l'occurrenza d'infurmaziun ha l'uffizi d'agricultura e da geoinfurmaziun (UAG) evaluà las datas da l'enquista structurala da l'agricultura che vegnan registradas mintga onn en il rom da l'execuziun dals pajaments directs. Tar l'evaluaziun è sa mantegnì – malgrà la controlla – in sbagl che ha sfalsifitgà massivamain las explicaziuns tar tschertas vischnancas, uschia en spezial tar Igis e Cuira. Malgrà quai èsi in fatg che las surfatschas utilisadas da l'agricultura (prada, ers, pastgiras che appartegnan a l'agen bain puril e culturas permanentas sco pumiculturas, viticulturas e culturas da pumaraida) stattan – en spezial en la Val dal Rain grischuna – sut ina gronda pressiun d'auters interess. En la Val dal Rain grischuna èn idas a perder ca. 89 ha terren d'agricultura ils onns 2004 fin 2009. En cas da l'enquista da las datas structuralas vegnan las surfatschas registradas cun ina cunfinaziun che suonda precisamain la parcella. Sco basa servan las datas da la mesiraziun uffiziala. Correspundentamain precisas pon las evaluaziuns vegnir fatgas. I n'exista nagina meglra registraziun che vegn actualisada mintga onn.
Dumonda 2: Las surfatschas ch'èn pertutgadas e ch'èn periclitadas da crescher en cun guaud sa chattan per gronda part en ils territoris cultivads da cunfin, pia en regiuns pli autas, vi da las costas da la val e tar il cunfin sura dal guaud. Qua vegnan sustegnids las cultivaturas ed ils cultivaturs, las proprietarias ed ils proprietaris sco er las vischnancas che recultiveschan las surfatschas ch'èn periclitadas da daventar guaud e che garanteschan la tgira durant 10 onns. Dapi l'onn 2001 èn vegnidas rumidas uschia mintga onn en media 80 ha. En ils territoris d'alpegiada pon las contribuziuns vegnir reducidas tenor l'ordinaziun federala davart las contribuziuns d'alpegiada, sch'il mantegniment da las pastgiras vegn negligida.
Dumonda 3: La protecziun da la surfatscha dal guaud vegn reglada en moda surordinada en la lescha federala davart il guaud. Ultra da quai èn uschenumnadas surfatschas ecologicamain preziusas – sco il guaud – protegidas per gronda part da leschas federalas. Sch'il guaud u sche talas surfatschas ston far plazza sto per regla vegnir prestada ina cumpensaziun sin donn e cust dal terren d'agricultura che na giauda betg ina protecziun uschè severa. Perquai che la libertad d'agir dal chantun manca po questa problematica mo vegnir schliada sin plaun federal. La consideraziun tranter ils interess da l'agricultura e dal guaud na vegn betg fatga en las proceduras da la planisaziun dal territori. La planisaziun dal territori po gidar a stgaffir las premissas per runcadas. En cas da runcadas è decisiva la lescha dal guaud. En quest connex vegn fatga ina consideraziun dals interess, nua che las pretensiuns da l'agricultura na vegnan betg preferidas envers autras pretensiuns. En il rom da l'iniziativa da cumissiun "flexibilisaziun da la politica da la surfatscha da guaud" curra actualmain la consultaziun per midar la lescha dal guaud. Il sboz da la CAPE-S mira per part en la direcziun da l'intent da l'intervenziun. El duai dar als chantuns la pussaivladad d'impedir che surfatschas che creschan en daventan automaticamain guaud. Ordaifer il territori da construcziun duai pudair vegnir stgaffida ina noziun da guaud statica per franar l'extensiun da guaud clandestina là, nua ch'igl è raschunaivel or da l'optica dals chantuns (p.ex. en territoris utilisads da l'agricultura u dal turissem). Ultra da quai duain chantuns, nua ch'il guaud crescha, pudair permetter runcadas senza ch'i stoppian vegnir prestadas cumpensaziuns da runcada u in cumpensaziuns realas. Il guaud en il fund da la val ha ina valur fitg gronda or dal puntg da vista da l'ecologia, areguard la funcziun da recreaziun e per la structuraziun da l'abitadi. Ils rests da las ognas stattan supplementarmain sut ina protecziun speziala. Ina pratica da runcada severa en quest connex è motivada.
Dumonda 4: La Val dal Rain grischuna e per l'economia publica dal Grischun d'in interess fitg grond. Il plan directiv chantunal determinescha 10 uschenumnadas regiuns da plazzas da lavur ch'èn cuntanschiblas spezialmain bain e che tutgan tar ils megliers lieus da staziunament dal chantun. Tschintg da quellas sa chattan en la Val dal Rain grischuna e duas en la Tumleastga. En il plan directiv vertent vegni dà dapli pais als interess dal svilup architectonic che a tals da l'agricultura en ils lieus da staziunament designads. Tenor ils circuls d'expertas e d'experts vegnan forzas da lavur qualifitgadas bain ad esser il factur da stgarsezza dal futur. Forzas da lavur qualifitgadas bain han pretensiuns autas a lur conturns en quai che reguarda la lavur, l'abitar e la famiglia. En il rom d'ina politica da l'organisaziun dal territori cumplessiva tegna la regenza er quint da questas pretensiuns.
01. da november 2010