Navigation

Inhaltsbereich

Dumonda Pedrini concernent l'italianitad en l'administraziun chantunala

Sessiun: 02.09.2011
Tenor l'art. 6 da la lescha da linguas dal chantun Grischun ston las plazzas en l'administraziun chantunala vegnir occupadas da preferenza cun quellas candidatas e cun quels candidats che san pliras linguas chantunalas uffizialas, sche las candidatas ed ils candidats annunziads han las medemas qualificaziuns.

Questa disposiziun è impurtanta, perquai ch'il chantun na po betg vegnir considerà sco patrun normal per differents motivs: Ultra da la valur simbolica da represchentar tut las minoritads linguisticas en l'administraziun chantunala èsi bain econuschent che l'administraziun publica da mintga pajais sa participescha activamain a ses agen process da decisiun e da legislaziun. Sut quest aspect èsi absolutamain necessari d'enconuscher la cuntrada culturala e linguistica, cunzunt sche quella è uschè multifara sco en il chantun Grischun. La preschientscha da collavuraturas e da collavuraturs – en spezial cun funcziuns directivas – da tut las parts dal chantun è perquai indispensabla.

La dumonda da la represchentanza adequata da las cuminanzas linguisticas en l'administraziun federala è stada l'object da numerusas intervenziuns parlamentaras ils ultims onns. Il cussegl federal ha alura fixà valurs da referiment respectivas en l'ordinaziun davart las linguas naziunalas e la chapientscha tranter las cuminanzas linguisticas. Per la represchentanza da la cuminanza linguistica taliana importa questa valur 7% per tut ils stgalims da salari.

Nus essan da l'avis che la dumonda da la represchentanza adequata da las cuminanzas linguisticas è fitg impurtanta, er per l'administraziun da noss chantun pluriling. Perquai dumandain nus la regenza il suandant:

1. Quantas collavuraturas e quants collavuraturs da lingua taliana lavuran actualmain en ils singuls departaments ed en la chanzlia chantunala (per il DECA: senza las persunas d'instrucziun gimnasialas; per la chanzlia chantunala: senza il servetsch da translaziuns), repartids tenor la classa da salari, e quant gronda è mintgamai la part procentuala da quellas e quels?

2. Tge mesiras po l'uffizi da persunal chantunal prender per realisar l'art. 6 da la lescha chantunala da linguas en tut ils departaments chantunals sco er en la chanzlia chantunala?

3. Las mesiras ch'il cussegl federal ha fixà per promover la plurilinguitad da vart da l'administraziun federala èn:
– fixaziun da valurs da referiment per la represchentanza da mintga cuminanza linguistica;
– engaschament d'ina delegada u d'in delegà per la plurilinguitad;
– pussaivladad da frequentar durant il temp da lavur curs en ina lingua naziunala;
– elavuraziun d'in catalog cun mesiras quantitativas e qualitativas tras l'uffizi federal da persunal en enclegientscha cun mintga departament per cuntanscher la valur da referiment da 7% per las collavuraturas e per ils collavuraturs da lingua taliana;
– concepziun d'in rapport annual davart il svilup da la represchentanza da las cuminanzas linguisticas en ils singuls departaments.
Tgeninas da questas mesiras considerescha la regenza sco raschunaivlas per applitgar concretamain ed analogamain en l'administraziun chantunala?

Cuira, ils 2 da settember 2011

Pedrini, Michael (Castasegna), Tenchio, Della Vedova, Fasani, Heiz, Noi-Togni, Papa, Pult, Righetti, Zanetti, Bricalli, Monigatti

Resposta da la regenza

1. La suandanta survista sa referescha a tut las collavuraturas ed a tut ils collavuraturs da l'administraziun centrala, da la controlla da finanzas e da las dretgiras chantunalas cun ina relaziun d'engaschament che figurescha sin il plan da plazzas e da forzas auxiliaras, senza las persunas d'instrucziun gimnasialas e senza las collavuraturas ed ils collavuraturs dal servetsch da translaziuns da la chanzlia chantunala.

Las collavuraturas ed ils collavuraturs fan a savair lur lingua materna mintgamai cura ch'ellas ed els cumenzan a lavurar en l'administraziun chantunala. La bilinguitad na vegn betg registrada. Ins po far quint ch'en quest cas vegn inditgada la lingua materna dominanta e che la quota da collavuraturas e da collavuraturs cun fitg bunas enconuschientschas dal talian è realmain pli gronda. L'evaluaziun da las datas sa referescha al mais da settember 2011. 34 collavuraturas e collavuraturs han ina salari pauschal e n'èn perquai betg attribuids ad ina classa da salari.


Tabelle

2. La cumpetenza d'engaschament è reglada en l'art. 63 da la lescha dal persunal (DG 170.400). Tenor questa disposiziun è la cumpetenza areguard la selecziun ed areguard l'engaschament da las collavuraturas e dals collavuraturs repartida sin ils stgalims post da servetsch, departament, chanzlia chantunala e regenza. Tut ils posts da servetsch èn vegnids orientads da ses temp davart l'entrada en vigur da la lescha da linguas ed èn vegnids supplitgads d'applitgar las disposiziuns respectivas che als pertutgan directamain. L'uffizi da persunal ha ina funcziun consultativa tar l'occupaziun d'ina plazza. La dumonda davart las enconuschientschas linguisticas fa part dal mussavia per far intervistas e per manar discurs da preschentaziun.

3. Las mesiras da l'administraziun federala èn vegnidas examinadas e per part er realisadas per il chantun Grischun. L'uffizi da cultura è il post spezialisà per dumondas generalas en connex cun las linguas chantunalas ed uffizialas dal Grischun; la realisaziun da la legislaziun respectiva è dentant chaussa da mintga post da servetsch cumpetent. Uschia vegni garantì che l'entira administraziun tegnia quint da l'aspect da la trilinguitad chantunala.

La represchentanza da l'italianitad en l'administraziun tenor la lingua materna (8,1 % senza las persunas d'instrucziun gimnasialas e senza las collavuraturas ed ils collavuraturs da la chanzlia chantunala) na cuntanscha anc betg dal tuttafatg la quota da sia represchentanza en la populaziun dal chantun Grischun. Tenor la lingua principala inditgada a chaschun da la dumbraziun dal pievel da l'onn 2000 importa quella 10,2 %.

Igl è vegnì desistì da fixar en la lescha valurs da referiment areguard l'occupaziun da plazzas da l'administraziun chantunala, perquai che quest instrument vegn considerà sco memia static e perquai che la realisaziun en la pratica chaschunass difficultads considerablas. L'aspect da la plurilinguitad vegn dentant resguardà pli fitg, en spezial tar l'occupaziun da plazzas da cader, gia en la publicaziun da las plazzas libras. En cas da plazzas cun "contact cun il public" ston ultra da quai – sche las qualificaziuns èn las medemas – vegnir preferidas da princip aspirantas ed aspirants che san pliras linguas uffizialas.

Il chantun Grischun porscha en ses program central da curs 2012 a las collavuraturas ed als collavuraturs curs interns en las linguas minoritaras chantunalas rumantsch e talian. La purschida cumpiglia differents nivels. Las finamiras da quests curs èn quellas d'avrir a las collavuraturas ed als collavuraturs dal chantun Grischun las portas a las linguas minoritaras, da svegliar il plaschair vi da las linguas e vi da lur cultura sco er da promover las enconuschientschas a bucca ed en scrit da las linguas uffizialas e da lur diever en general.

14 d'october 2011