L'october 2011 ha il cussegl grond debattà l'ultima giada davart la midada dal princip da secretezza (cun resalva da transparenza) al princip da transparenza (cun resalva da secretezza) ed ha silsuenter refusà l'incumbensa Müller che pretendeva d'introducir il princip sin il stgalim da la lescha (cf. PCG 2011/2012, p. 368 ss.). Dapi lura ha cuntinuà en ils chantuns il svilup al princip da transparenza. Sper il chantun Grischun han oz mo anc ils chantuns Sutsilvania, Appenzell Dador e Glaruna il princip da secretezza. En ils auters chantuns vala il princip da transparenza u vegnan elavurads projects concrets per introducir quest princip (Zug, Son Gagl, Lucerna).

En il chantun Grischun infurmeschan las autoritads, en spezial la regenza e l'administraziun, en moda fitg activa e multifara davart las activitads statalas, e quai sin basa da l'art. 25 da la constituziun chantunala che oblighescha las autoritads d'infurmar regularmain la publicitad. Uschia emprovan las autoritads d'ademplir la pretensiun giustifitgada d'avair ina tscherta transparenza. Differents eveniments da l'ultim temp èn stads il motiv che questa transparenza na vegn per part betg pli taxada sco suffizienta. Per l'ina pervia da cas presumtivs da corrupziun tar la confederaziun ch'enconuscha gia il princip da transparenza, per l'autra pervia da dumondas da pudair prender invista da documents uffizials dal chantun che n'èn betg vegnids tractads tenor las ideas da las petentas e dals petents. En quest connex stoi vegnir menziunà ch'i na sa tracta betg tar tut las discussiuns da cas d'applicaziun dal princip da transparenza. Betg mo burgaisas e burgais interessads, mabain cunzunt er las medias han in interess ch'il princip da transparenza vegnia introducì formalmain. Uschia crain ellas ed els da pudair prender invista – sin dumonda – da documents uffizials che na vegnan betg publitgads activamain da las autoritads.

Cunquai che la pratica d'infurmaziun è gia offensiva, dastgassan resultar mo adattaziuns relativamain pitschnas pervia da la midada da paradigma giavischada. Las experientschas che la confederaziun e differents chantuns han fatg fin ussa mussan ch'ils dischavantatgs che vegnivan temids pervia da l'introducziun dal princip da transparenza – sco la restricziun dal princip colleghial e dal process da la furmaziun d'opiniun entaifer las autoritads, la pressiun da las medias avant process da decisiun, la restricziun da la sfera privata, dapli lavur per l'administraziun e custs supplementars – n'èn praticamain betg sa verifitgads. Igl è dentant necessari ch'i vegnia tegnì quint da questas temas cun reglar en moda cunvegnenta l'access a las infurmaziuns uffizialas. Al princip da transparenza ston vegnir mess clers limits, per che l'activitad da las autoritads e da l'administraziun ed en spezial la furmaziun interna da l'opiniun e da la voluntad na vegnian betg engrevgiadas nunnecessariamain. Tar il process d'elavuraziun tutgan tant l'examinaziun dals secturs che ston eventualmain vegnir exceptads dal dretg da prender invista, la protecziun d'interess publics e privats predominants sco er ina procedura simpla per sclerir il dretg d'invista. Ina tala procedura simpla prevesa p.ex. la renunzia ad in post da mediaziun spezial, per che la lavur ed ils custs possian vegnir reducids ad in minimum. Ni a las burgaisas ed als burgais ni a las medias èsi servì, sch'il princip da transparenza vegn bain introducì, ma sch'il scleriment dal dretg da prender invista da documents publics vegn tratg considerablamain a la lunga pervia d'ina procedura fermamain formalisada, en cas che las petentas ed ils petents han in'autra opiniun che las autoritads.

Sin basa da las ponderaziuns preschentadas è la regenza da l'avis ch'ina midada al princip da transparenza saja inditgada per il chantun Grischun. Uschia po vegnir stgaffida la confidenza en las autoritads. La regenza propona perquai d'acceptar questa incumbensa en il senn da las ponderaziuns.

7 da mars 2014