Il chantun ha – sper il parc naziunal svizzer – quatter parcs d'impurtanza naziunala (tenor l'art. 23 e-m LPNP): ils parcs natirals regiunals Beverin, Parc Ela e Biosfera Val Müstair, sco er il Parc Adula sco candidat per in parc naziunal. Gia paucs onns suenter lur fundaziun han ils parcs surpiglià incumbensas voluminusas per il svilup regiunal persistent.
En Svizra datti actualmain 15 parcs natirals regiunals ed in parc natiral d'aventura. Quatter ulteriurs projects da parcs vegnan etablids. Per ch'ils var 20 parcs svizzers possian ademplir lur incumbensas multifaras en l'avegnir, han il cussegl dals chantuns ed il cussegl naziunal acceptà il mars ed il settember 2014 la moziun Imoberdorf concernent la finanziaziun adequata dals parcs. A partir da l'onn 2016 sa redubleschan uschia las contribuziuns federalas als parcs da 10 a 20 milliuns francs.
Ultra dals retgavs generads sezs e da las contribuziuns da la confederaziun, or da las regiuns sco er da sponsurs e da fundaziuns dovran ils parcs er il sustegn finanzial dals chantuns. Tut ils chantuns cun parcs pajan perquai er contribuziuns finanzialas decisivas. Quellas n'èn betg mo la premissa per il sustegn tras la confederaziun, mabain savens er ina part da la strategia da parcs dal chantun che ha l'intent d'avrir particularmain er ils potenzials economics dals parcs (p.ex. en il chantun Vallais).
Nus supplitgain la regenza da respunder las suandantas dumondas concernent il sustegn dals parcs grischuns:
1. Co giuditgescha la regenza il niz economic potenzial dals parcs grischuns sco purtaders dal svilup regiunals?
2. En tge dimensiun fa la regenza quint da sustegnair finanzialmain ils parcs grischuns a partir da l'onn 2016 tar l'adempliment da lur incumbensas, resguardond en quest connex il redublament da las contribuziuns federalas?
3. Quant grond è il sustegn finanzial actual e futur dal chantun Grischun per ils parcs en confrunt cun ils agids finanzials dal Vallais sco chantun turistic cumparegliabel?
4. Tge mesiras prenda il chantun per sustegnair ina cumparsa turistica efficazia dals parcs grischuns sin il martgà?
Cuira, ils 10 da december 2014
Albertin, Michael (Donat), Bondolfi, Burkhardt, Cahenzli-Philipp (Vaz sut), Casanova (Glion), Cavegn, Caviezel (Cuira), Crameri, Della Vedova, Deplazes, Dosch, Epp, Jaag, Kunfermann, Lamprecht, Locher Benguerel, Lorez-Meuli, Niggli (Samedan), Niggli-Mathis (Grüsch), Noi-Togni, Papa, Paterlini, Pedrini, Perl, Pfenninger, Pult, Rosa, Schneider, Schutz, Steiger, Thomann-Frank, Thöny, Tomaschett (Breil), Tomaschett-Berther (Trun), Buchli (Tenna), Tuor
Resposta da la regenza
1. En il chapitel 8 da ses rapport "Svilup economic en il chantun Grischun" (rapport davart il svilup economic; missiva carnet nr. 5/2014–2015) menziunescha la regenza che parcs hajan en blers reguards ina impurtanza economica e sociala per regiuns rurals e per lur centers. Ils parcs ston però anc augmentar lur impurtanza economica regiunala per rinforzar l'economia publica dal Grischun. Quai premetta ina creaziun consequenta da chadainas da valurisaziun regiunalas, in svilup sistematic da la purschida e dals products sco er ina commerzialisaziun concentrada e cuminaivla sur chanals professiunals existents. Ils parcs duain er servir anc pli fitg sco plattafurmas per innovaziuns en il territori rural.
En il rom da las cunvegnas da program "Parcs d'impurtanza naziunala" e "Patrimonis mundials da l'UNESCO" investescha il chantun Grischun actualmain var 1,06 milliuns francs per onn en l'installaziun ed en la gestiun da "ses" parcs (parc Ela, parc Beverin, Biosfera Val Müstair, parc Adula sco er patrimoni natiral mundial da la UNESCO "Arena tectonica svizra Sardona" ATS). En la perioda da program currenta sa participescha la confederaziun annualmain cun circa 1,6 milliuns francs vi dals parcs grischuns. En quest import n'è betg cuntegnida la contribuziun federala a la ATS che vegn pajada al chantun Glaruna sco chantun responsabel per la ATS. Ils effects economics che vegnan cuntanschids cun quests meds finanzials, n'èn betg anc vegnids examinads per tut ils parcs. In studi da l'universitad da Turitg da l'onn 2013 cumprova ina valurisaziun turistica annuala da 19,7 milliuns francs per il parc naziunal svizzer e da 3,7 milliuns francs per il parc natiral regiunal Biosfera Val Müstair. Quai surpassa sis giadas ils preventivs dals purtaders dals parcs respectivs. Envers in studi da valurisaziun cumparegliabel che datescha da l'onn 2000 è quai in augment considerabel da 20 %. Questa creschientscha po vegnir attribuida oravant tut al fatg ch'ils giasts sbursan dapli per products, per purschidas e per servetschs en ils territoris dals parcs. Tenor il studi menziunà da l'onn 2013 generescha la valurisaziun tras il turissem (oravant tut il turissem da stad) directamain ed indirectamain tut en tut 296 plazzas a temp cumplain en la regiun. Per ils auters parcs n'èn betg anc avant maun studis da valurisaziun. Perquai che quels han ina situaziun da partenza sumeglianta (infrastructura da pernottaziun, conturns turistics generals e.u.v.), po vegnir spetgà in svilup positiv cumparegliabel.
2. Per la perioda da program 2016–2019 fa la regenza quint cun ils imports ch'èn cuntegnids en la missiva tar il preventiv 2015. Quai vul dir ch'ils trais parcs natirals regiunals Beverin, Biosfera Val Müstair e parc Ela duain vegnir sustegnids vinavant mintgamai cun 220 000 francs per onn. Tar il parc naziunal Adula prevesa il plan da finanzas 2016–2018 d'augmentar la contribuziun chantunala da 350 000 a 600 000 francs per onn. Uschia duai vegnir tegnì quint en emprima lingia dals custs ch'èn pli auts en la fasa da gestiun d'in parc naziunal. I sto però vegnir menziunà che la finanziaziun n'è betg anc segirada per il cumenzament da la fasa da gestiun a partir da l'onn 2018. Cumpensaziuns correspundentas en il chantun ston vegnir examinadas.
3. Il chantun Vallais sustegna ses dus parcs natirals regiunals Binntal e Pfyn-Finges cun tut en tut circa 800 000 francs per onn. En il chantun Berna ha il cussegl grond deliberà per la perioda da program currenta 2012–2015 tut en tut 1,15 milliuns francs per onn per promover ils parcs d'impurtanza regiunala.
4. Tut ils purtaders da parcs grischuns vegnan obligads en lur cunvegnas da prestaziun da far tranter auter ina cunvegna da cooperaziun cun lur organisaziuns turisticas ed ultra da quai da duvrar la marca graubünden per lur atgna apparientscha. Plinavant ha il chantun sustegnì finanzialmain la preschentaziun dals parcs grischuns a la Natur 2012 a Basilea ed a la messa da vacanzas 2013 a Son Gagl.
27 da favrer 2015