Situaziun da partenza: La crisa economica ch'è vegnida statgada dals banchiers americans n'è betg terminada en Europa. Ultra da quai chaschuna l'iniziativa cunter las abitaziuns secundaras in'ulteriura reducziun da plazzas da lavur. Dapi che la banca naziunala svizra ha dà liber il curs ils 15-1-2015 èn arrivadas las branschas pertutgadas, en spezial la branscha turistica e la branscha da construcziun, supplementarmain sut squitsch.
Cundiziuns generalas: In'examinaziun da las cundiziuns generalas – en spezial en il sectur dal traffic e dal turissem – è prioritara. Nossas vischnancas e nossas destinaziuns turisticas cun per part pitschnas structuras na stattan oz betg pli uschè fitg en concurrenza cun las vischnancas vischinas. Tut autras destinaziuns sco las regiuns grondas austriacas u franzosas ubain las citads mediterranas, las destinaziuns canadaisas ed americanas, l'Asia, l'Africa e l'America dal sid carmalan oz ils turists cun sgols bunmartgads che n'èn betg suttamess a taxas da cherosin. Il Grischun è oz en concurrenza cun "megadestinaziuns". Sche nus na reagin betg a temp, ans pudess smanatschar pli che mo ina "fasa recessiva".
Nova sfida turistica: Nus admirain e festivain il svilup turistic da piunier che ha cumenzà avant 150 onns a Tavau ed en l'Engiadina (ota), sin circa 1 800 m.s.m e dal qual il Grischun profita anc oz. Ord vista topografica e per l'accessibladad dals territoris turistics, han oz bleras vals e bleras regiuns turisticas almain uschè bunas premissas. Percunter arriva ina famiglia da Basilea oz pli svelt a Paris ch'en intginas destinaziuns dal Grischun. En cumparegliaziun cun la concurrenza austriaca u franzosa, sco la "Trois Valée" (territori da skis il pli grond dal mund) en Savoia, mancan tar nus infrastructuras da traffic correspundentas. Qua èsi da resguardar uschè bain sco pussaivel er tendenzas actualas e svilups futurs. Gia passa 40 % da las abitantas e dals abitants da las citads grondas sco Paris, Lyon, Berlin inclusiv da citads svizras na possedan oz betg pli in vehichel individual. Durant lur vacanzas èn els dependents dal traffic public. La differenza d'autezza da p.ex. l'emprima citad al Rain, Glion, fin a Rotterdam è pitschna. Da domaduas varts dal Rain tranter Paris e Berlin vivan la gronda part da las persunas da l'Europa che pon sa prestar vacanzas da stad e d'enviern. Ellas e spezialmain las persunas che vivan per lung dal Rain tschertgan aua netta, cuntradas da riva e da recreaziun natiralas, per ellas sco amaturas dal Rain e sco viandantas da la funtauna dal Rain fin a Rotterdam.
Economia e natira: Grazia a pitschnas differenzas d'autezza en l'Europa centrala è il Grischun cun Landquart, Cuira e Glion ensemen cun la regiun Surselva predestinà per colliaziuns da traffic modernas, effizientas areguard l'energia e cun uschè paucas emissiuns sco pussaivel, sco ch'ellas vegnan purschidas da las VFF, dal TGV da Paris u dal ICE da Berlin Mitte. Tut quai è pussaivel senza far donn a la Ruinaulta eventualmain cun in binari supplementar da Cuira fin Glion. Ils giasts da citads da l'Europa centrala a l'ost ed al vest dal Rain pon arrivar en il Grischun ed en Surselva da stad e d'enviern praticamain senza chaschunar emissiuns, e quai en 4 fin 7 uras. Els midassan tren in'unica giada a Glion per ils differents bus regiunals e per las destinaziuns en Surselva (Glion, Flem-Laax-Falera, Val S. Pieder/Lumnezia, Sursaissa e Breil/Vuorz sco er Mustér/Sedrun). En il Grischun datti la pli auta quota da manaschis agriculs biologics. Colliaziuns duraivlas cun la Surselva laschan daventar il viadi quasi senza emissiuns tar il Grand Canyon da l'Europa gia in eveniment da vacanzas.
La regenza vegn envidada da prender posiziun davart las suandantas dumondas:
1. Meglra avertura fundamentala: Tge premissas e tge lavurs èn necessarias per meglierar – per il Grischun e spezialmain per la Surselva – las cundiziuns generalas en il senn menziunà e p.ex. per pussibilitar d'acceder a la regiun da Glion senza midar tren er cun las VFF, cun il TGV e cun l'ICE da Berlin fin a Paris sco er pia per porscher uschia in'alternativa er a las lingias dals sgols bunmartgads?
2. Meglra avertura da las regiuns: Las circumstanzas economicas pli difficilas n'engrevgeschan betg mo la gastronomia, mabain er bleras telefericas ed auters manaschis. Sco ch'ins è vegnì a savair, èn vegnids fatgs scleriments – en connex cun las fusiuns da vischnancas en il circul da Rueun e da la regiun da skis Vuorz-Breil – p.ex. davart variantas d'in sviament per obtegnair meglras colliaziuns da traffic per ils indigens sco er per ils giasts en questa regiun.* Cun tge lavurs da planisaziun e cun tge custs èsi da far quint per in tal project preliminar ed eventualmain per in project, sch'ins resguarda ils eventuals meds finanzials da la lescha davart il fond d'infrastructura (LFInfr), sco ch'ins ha fatg quai tar autras regiuns grischunas? (* meglra colliaziun da la regiun cun in curt tunnel a dretga da l'aual Schmuér a Rueun fin al lieu ch'il Schmuér va en l'aual da Flem tranter las vischnancas da Rueun, da Pigniu e d'Andiast; da là davent en direcziun da las telefericas Darums sco 1. etappa; 2. etappa: da là davent traversar l'aual da Flem e cuntinuar da sia vart sanestra per exempel per lung da la via da guaud existenta fin a las telefericas da Breil)
3. Avertura da la regiun en cas d'ina eventuala fusiun: Tge aspect pudess avair la finanziaziun da l'avertura per il traffic da las etappas 1 e 2 menziunadas en la dumonda 2, sch'ina ulteriura varianta da prof. dr. iur. U. Fetz, SATE Cuira, en il studi "Entwicklung zukünftiger Strukturen" che datescha da l'onn 2009 vegniss en dumonda, perquai che p.ex. ultra da Vuorz e d'Andiast vegniss a decider er Breil da cooperar pli fitg respectivamain da fusiunar cun la vischnanca da Glion?
Cuira, ils 11 da favrer 2015
Alig, Casanova (Glion), Weber, Berther, Brandenburger, Burkhardt, Casutt-Derungs, Caviezel (Tavau Clavadel), Davaz, Epp, Felix (Scuol), Giacomelli, Hug, Jenny, Kasper, Koch (Igis), Kollegger, Müller, Nay, Niggli (Samedan), Rosa, Salis, Sax, Thomann-Frank, Toutsch, Vetsch (Pragg-Jenaz), Calonder, Derungs
Resposta da la regenza
La dumonda Alig tematisescha l'avertura da basa da la Surselva cun la viafier sco er l'avertura da las vischnancas da Breil, da Vuorz e d'Andiast cun ina via. La regenza prenda posiziun sco suonda:
Tar la dumonda 1: Per che trens a binaris normals da las metropolas da l'Europa possian charrar sur Cuira resp. sur il binari cun trais rodaglias da las Ovras da Domat fin a Glion na basti betg da construir ina terza rodaglia sin il trassé existent da la Viafier retica (VR). In grond dumber d'ulteriuras mesiras fiss necessari, tranter auter:
- Midar il traject e las staziuns faschond intervenziuns en la cuntrada. Quai fiss necessari pervia dals radius minimals da las stortas permess. Tar binaris normals èn quels cleramain pli gronds che tar binaris d'in meter.
- Adattar il profil interiur e las distanzas da segirezza: Quai pertutga cunzunt construcziuns artifizialas sco tunnels, punts e galarias.
- Remplazzar tut las savas per metter ina terza rodaglia ed adattar la surstructura per pudair augmentar la paisa per axa (VR: 16 t / VFF: 20-25 t).
- Adattar la rait electrica u las locomotivas da la VR: Perquai che la VR va mo cun ina tensiun dad 11 000 volt fissi da midar per il sistem da las VFF da 15 000 volt current alternant. Sco varianta fissi er d'examinar da duvrar lingias electricas commutantas u d'adattar ils vehichels sin ils binaris normals (oz circuleschan las locomotivas Cargo pli veglias mo cun 11 000 volts a las Ovras da Domat).
- Adattar ils sistems da segirada per ils trens. Quests sistems èn dal tuttafatg differents tar las VFF e tar la VR.
Per pudair dir insatge davart ils custs d'investiziun e da gestiun dals binaris normals fin a Glion, stuessan vegnir fatgs gronds scleriments tras experts externs. In tal project faschess plinavant senn mo en il rom d'ina nova colliaziun dal nord al sid. Ma questa idea ha la confederaziun refusà il cumenzament dals onns 1990. Perquai sa concentreschan las stentas dal chantun sin il fatg da meglierar las colliaziuns internaziunalas a Cuira, e quai cun colliaziuns directas da l'eroport da Turitg Kloten fin en il Grischun. Parallelamain duai vegnir amplifitgada la purschida da la VR/VMG (tact da mesa ura durant las uras principalas da traffic) ed adattada punctualmain l'infrastructura da la lingia da la Surselva (p.ex. ina lingia cun binaris dubels sin la punt dal Rain posteriur, amplifitgar las cruschadas da sistem a Glion ed a Rabius, gulivar punctualmain stortas en il rom da sanaziuns da la surstructura).
Tar las dumondas 2 e 3: Il studi general menziunà cuntegna in'idea che pervegn da circuls privats. El è inscrit sin ina charta a la scala 1:20 000. Documents per giuditgar la realisabladad n'èn betg avant maun. Ina stimaziun dals custs da construcziun mussa – sch'ins resguarda ils tunnels e las construcziuns artifizialas previs – che mo l'emprima etappa custass almain 65 milliuns francs. Quai permettess mo da sviar Vuorz, entant ch'il traject entaifer il vitg da Vuorz è vegnì engrondì durant ils onns passads. Per cuntinuar fin Breil fissi da far quint cun anc ina giada 35 milliuns francs. L'access actual a Breil davent da la via sursilvana è vegnì amplifitgà ed ha chaschunà custs considerabels. Il mument vegn remplazzada la punt sur il Rain anteriur a Tavanasa cun in'ovra nova. Las quantitads dal traffic a Vuorz ed a Breil èn minimalas. La nova via chantunala chaschunass per la populaziun da Vuorz in detur considerabel, perquai ch'ella sbucca sur il vitg en l'actuala via chantunala da colliaziun. L'avertura actuala da Vuorz a partir da la via sursilvana stuess surpigliar la vischnanca. Il medem vala per parts da l'actuala via da Breil. Per tut quests motivs na fai betg senn d'approfundar ils scleriments tecnics tar questa idea. Cun meds finanzials federals na pudess ins dal rest betg quintar ni per la projectaziun ni per la construcziun. Sa basond sin la lescha davart il fond d'infrastructura survegnan ils chantuns da muntogna in sustegn cun cleras finamiras mo per construir e per mantegnair vias principalas, betg dentant vias chantunalas da colliaziun.
17 d'avrigl 2015