Oz è l'access a la communicaziun in factur dal lieu impurtant per l'economia e per la societad. L'infrastructura a bindel lad sa basa sin pliras raits che vegnan administradas da differents acturs. Ils gestiunaris privats da questas raits da transmissiun sa concurrenzeschan intensivamain. La tecnica ed il svilup gidan ad augmentar permanentamain las prestaziuns da transmissiun. En spezial il bindel fitg lad cun prestaziuns da transmissiun da passa 30 Mbit/s correspunda als basegns actuals da las utilisadras e dals utilisaders e po gidar ad augmentar la cumpetitivitad dal chantun Grischun.
En concurrenza na stattan dentant betg mo las differentas raits e lur purschiders. Plitost sa stentan er las differentas regiuns da noss chantun da procurar per raits da communicaziun effizientas per augmentar uschia lur attractivitad. Per reducir custs da construcziun èn ils possessurs da las raits – sco p.ex. la Swisscom – sa reunids cun las ovras electricas localas en cooperaziuns e cumpletteschan ussa cuminaivlamain la rait da fibras da vaider en lur chanals da cabels. Il maun public s'engascha tar questas cumplettaziuns en differentas furmas.
L'onn 2010 ha l'uffizi per il svilup dal territori documentà la situaziun dal provediment dal chantun Grischun cun internet a bindel lad en in rapport da 64 paginas. Il cumenzament da l'onn 2012 è vegnida publitgada ina bilantscha intermediara cun ina perspectiva da 10 paginas. Dapi lura n'è capita pli nagut. Ils ultims onns però èn las pussaivladads tecnologicas ed ils basegns da las utilisadras e dals utilisaders sa sviluppads vinavant en moda rasanta. En la sessiun da december 2014 è vegnì menziunà en la deliberaziun dal rapport davart il svilup economic en il chantun Grischun il nausch provediment cun internet a bindel lad en differentas valladas da noss chantun.
En connex cun il svilup da l'infrastructura a bindel lad sa tschentan per mai las suandantas dumondas:
1. Co giuditgescha la regenza il stadi actual da l'infrastructura a bindel lad en noss chantun? Tge differenzas datti tranter la Val dal Rain grischuna e las autras regiuns? Tge capacitad da prestaziun han nossas raits? En tge dimensiun è gia realisada en noss chantun la cumplettaziun da l'infrastructura a bindel fitg lad en furma da raits da fibras da vaider (FTTH, fiber to the home) e d'autras tecnologias?
2. Existan en noss chantun furmas da cooperaziun, en las qualas ils gestiunaris da l'infrastructura cumpletteschan cuminaivlamain las raits da fibras da vaider ed autras tecnologias a bindel fitg lad? Vesa la regenza in basegn d'agir da promover activamain la cumplettaziun d'ina infrastructura a bindel lad moderna e progressiva sco ch'i vegn fatg en autras regiuns da la Svizra? Sche na, po la regenza garantir che noss chantun tutga tar ils megliers chantuns en quai che concerna las capacitads da prestaziun e l'access da l'entir territori al bindel lad?
3. È la regenza er da l'avis ch'il rapport 2010 e la bilantscha intermediara 2012 èn antiquads e ch'i fiss cunvegnent da giuditgar da nov la situaziun en vista al svilup tecnologic immens dals ultims onns?
Cuira, ils 11 da favrer 2015
Tomaschett (Breil), Michael (Donat), Steck-Rauch, Aebli, Albertin, Berther, Bondolfi, Buchli-Mannhart, Caduff, Caluori, Casanova (Glion), Casutt-Derungs, Cavegn, Crameri, Danuser, Darms-Landolt, Della Vedova, Deplazes, Dosch, Engler, Epp, Florin-Caluori, Jeker, Jenny, Kappeler, Koch (Tumein), Kunfermann, Märchy-Caduff, Müller, Niederer, Niggli-Mathis (Grüsch), Noi-Togni, Pedrini, Pult, Sax, Schneider, Tenchio, Tomaschett-Berther (Trun), von Ballmoos, Waidacher, Widmer-Spreiter, Wieland, Zanetti, Andri, Derungs, Lauber, Ratti, Stäbler, Tuor
Resposta da la regenza
1. Tut en tut po la disponibladad da l'internet a bindel lad vegnir caracterisada sco buna, la differenza envers la media svizra è vegnida pli pitschna. Areguard la tecnologia VDSL che permetta da guardar televisiun da standard sur l'internet era il Grischun l'avrigl 2014 5,4 puncts procentuals sut il grad da provediment da la Svizra da 91 % dals access (differenza il november 2012: 6,9 puncts procentuals). Tar la televisiun d'auta resoluziun sur l'internet (HD-TV) era il Grischun 3,7 puncts procentuals sut la valur svizra dad 84 % (il november 2012: 6,8 puncts procentuals). Ils access da las gestiunarias e dals gestiunaris da raits da cabels n'èn betg resguardads èn questas valurs, il provediment effectiv è correspundentamain anc in pau pli aut. Tar ils access da bindel lad mobils vegn la midada a la nova generaziun 4G/LTE fatga fitg svelt. En il Grischun è il provediment cun 61,8 % l'avrigl 2014 cleramain pli bass che en Svizra cun 85 %. Tenor las indicaziuns da la Swisscom duai quai esser 99 % fin la fin da l'onn 2016, e quai primarmain en il territori populà permanentamain (funtauna: brev da la Swisscom a las vischnancas, november 2014). Il provediment lunsch sut la media en il Grischun resulta dal fatg che las frequenzas correspundentas han pudì vegnir tratgas a niz pir a partir da l'onn 2013. Pervia dal svilup fitg svelt vegn il Grischun bainspert a cumpensar quest retard.
Tranter las regiuns na datti betg differenzas marcantas. En vista a la cumplettaziun fitg svelta poi però dar sin plaun local, q.v.d. en singulas fracziuns u en singuls quartiers, retards ed in provediment cun internet a bindel lad betg cuntentaivel. Questas largias vegnan serradas pass per pass, però cun in tschert retard.
2. Furmas da cooperaziun n'èn actualmain betg enconuschentas. L'utilisaziun cuminaivla da l'infrastructura vegn dentant cuntanschida tras la lescha federala da telecommunicaziun (LTC). Furnituras e furniturs da servetschs da telecommunicaziun cun ina posiziun dominanta sin il martgà ston garantir ad autras furnituras ed ad auters furniturs en moda transparenta e betg discriminanta sco er per pretschs orientads als custs l'access a lur indrizs (art. 11 LTC). Medemamain vegnan duvradas cuminaivlamain las antennas d'emissiun. La situaziun actuala mussa ch'il chantun Grischun na tutga bain betg tar ils chantuns cun il meglier access, ch'el è dentant mo pauc sut la media svizra. Perquai na vesa la regenza nagin basegn d'agir per promover activamain cun atgnas investiziuns la cumplettaziun da l'infrastructura a bindel lad. L'auta dinamica da las forzas commerzialas na duai betg vegnir restrenschida u schizunt eliminada tras intervenziuns dal stadi. Resalvadas restan intervenziuns situativas areguard il provediment d'interpresas, nua ch'i vegnan tschertgadas svelt soluziuns cun las furnituras e cun ils furniturs relevants, sco er il sustegn e la cussegliaziun da vischnancas en cas concrets. Quai è vegnì fatg concretamain ils ultims mais en differents cas.
3. En il rom dal rapport davart il svilup economic (carnet da missiva nr. 5/2014-2015) ha la regenza infurmà l'ultima giada davart il provediment cun internet a bindel lad en il Grischun ed explitgà finamiras areguard il svilup futur. Il cussegl grond ha approvà questas finamiras tenor la missiva. Pia na ston betg vegnir acceleradas singulas tecnologias, mabain stoi vegnir prendì en mira da satisfar bain als basegns, e quai resguardond optimalmain las relaziuns topograficas dal chantun, sco er – sco gia menziunà – d'intervegnir situativamain areguard il provediment d'interpresas. In nov giudicament da la situaziun n'è betg inditgà ord vista da la regenza.
30 d'avrigl 2015