Tenor la lescha federala davart la tecnica genetica dal sectur betg uman (LTG; CS 814.91), en vigur dapi il 01-01-2004, dastgan organissems modifitgads geneticamain (OMG) vegnir mess en circulaziun mo cun ina permissiun da la confederaziun. Permess èn enfin ussa quatter products dad OMG en la furma da victualias e da pavel (tirc e soja), in product en il sectur dals medicaments (vaccin vivent) e dus products en il sectur veterinar. Il mument na sa chattan naginas victualias modifitgadas geneticamain sin las curunas dals negozis, e dapi la fin da l'onn 2007 n'èn betg pli vegnids importads pavels modifitgads geneticamain. Ils 28-11-2005 è vegnida acceptada l'iniziativa cunter la tecnologia genetica (art. 197 cifra 7 da la constituziun federala) cun 55,7 pertschient da las vuschs. Questa iniziativa declera l'agricultura svizra durant tschintg onns sco libra dad OMG e metta ord vigur parts da la LTG durant questa perioda. Uschia na dastgan betg vegnir dadas permissiuns per metter en circulaziun plantas, parts da plantas e semenza modifitgadas geneticamain ch'èn ablas da sa multiplitgar sco er animals modifitgads geneticamain ch'èn destinads per vegnir utilisads tar l'agricultura, tar l'orticultura u tar la selvicultura. Ils 10-03-2010 han las chombras federalas prolungà il moratori constituziunal per ulteriurs trais onns. Ils 28-09-2012 ha il cussegl naziunal (moziun 12.3028) ed ils 12-12-2012 il cussegl dals chantuns (fatschenta 12.021) approvà ina prolungaziun dal moratori per tschintg onns fin la fin da l'onn 2017.

En vista al temp suenter il moratori ha la confederaziun cumenzà cun las lavurs per midar la LTG. La consultaziun ha gì lieu durant l'emprima mesadad da l'onn 2013. Il cussegl federal giavischa ina coexistenza, betg in scumond a lunga vista, perquai che quel cuntrafaschess a la constituziun ed ultra da quai a las obligaziuns dal dretg commerzial internaziunal. En sia posiziun dals 30-04-2013 (prot. nr. 369) ha la regenza explitgà che l'idea tschernida en il sboz da la midada la LTG (S-LTG) cun zavrar territoris che han in'agricultura senza tecnologia genetica, correspundia bain al proceder tschernì enfin ussa entaifer la UE e pia al proceder "normal", na saja dentant tuttina betg senza alternativas. Er in proceder cuntrari – q.v.d. da princip liber dad OMG e daspera la zavrada da territoris cun OMG – saja giuridicamain pussaivel, uschia ch'i saja da tscherner questa idea. Dal rest na s'imponia bain betg l'idea d'abolir il moratori per OMG en l'agricultura. Ma i saja chapaivel che per l'avegnir na duaja betg vegnir exclusa dal tuttafatg la pussaivladad da cultivar OMG. Er sut quest aspect pari raschunaivel da pudair zavrar territoris senza OMG, ultra dal princip d'esser senza OMG.

Sco ch'i para na fa la confederaziun actualmain nagins ulteriurs pass en connex cun l'applicaziun da la tecnica genetica sin plaun d'ina lescha, mabain spetga il svilup en l'Europa. La tematica è fitg cumplexa e sa sviluppa permanentamain vinavant. La metoda da transferir frequenzas da gens cun agid da virus vegn supprimida pli e pli tras la tecnica d'integrar exactamain las frequenzas en il patrimoni genetic, perquai che en il fratemp èsi enconuschent tge frequenzas da gens ch'èn responsablas per tge qualitads. Qualitads da resistenza vegnan per exempel transferidas d'ina spezia a l'autra. Las novas metodas da transferiment na pon betg pli vegnir cumprovadas en la planta. "Producì senza tecnica genetica" dastga mo vegnir declerà sin ils products, sch'i vegn desistì da la tecnica genetica en l'entir process da producziun. Tar products elavurads na poi oz betg pli vegnir garantì a 100 pertschient – pervia da las ingredienzas – ch'els èn libers dad OMG.

Noss chantun è predestinà d'esser in territori liber dad OMG, cunzunt sch'i sa tracta da la cultivaziun da culturas agriculas. En la Val dal Rain grischuna (incl. Signuradi) existan dentant collavuraziuns transcunfinalas en l'orticultura. I pudess daventar che en l'orticultura vegnissan duvradas spezias modifitgadas geneticamain e che talas vegnissan premessas dals manaschis d'elavuraziun per la cultivaziun. Cun in scumond chantunal fissan ils purs grischuns exclus e na pudessan betg pli ademplir lur contracts da cultivaziun cun ils manaschis d'elavuraziun. Relaschond in scumond general stuess pudair vegnir resguardada questa situaziun speziala.

Pervia dals svilups sin plaun federal, pervia dal dretg surordinà sco er pervia dals svilups effectivs na pari actualmain betg da far senn d'integrar in scumond dad OMG en il dretg chantunal. Quest scumond na fiss simplamain betg efficazi, perquai che la confederaziun na conceda betg cumpetenzas correspundentas als chantuns. Perquai èsi almain da spetgar tge ch'i vegn a capitar sin plaun federal.

Sut quest aspect propona la regenza d'acceptar l'incumbensa cun la suandanta resalva: uschespert che la confederaziun permetta ina regulaziun chantunala correspundenta (e na prolunghescha betg il moratori e na statuescha betg sezza in scumond dad OMG), vegn suttamessa al cussegl grond ina midada da la lescha che prevesa in scumond general dad OMG sin il territori dal chantun Grischun, eventualmain admettend excepziuns specificas.

25 da zercladur 2015