Tras la refurma da success da las structuras statalas en il chantun daventan las vischnancas pli e pli grondas ed effizientas. Consequentamain stuess ins surdar a las vischnancas – resguardond il princip da subsidiaritad – cumpetenzas supplementaras.
La regenza vegn incumbensada da dar en moda consequenta dapli attenziun al princip da subsidiaritad en il rom da legislaziuns futuras e da laschar per regla las cumpetenzas tar las vischnancas, sch'igl è relevant da tegnair quint da las relaziuns localas. En quest senn stoi vegnir dà pled e fatg tar mintga revisiun futura da leschas e d'ordinaziuns, pertge ch'il chantun duai esser cumpetent per ina procedura e per ina decisiun.
Cuira, ils 21 d'avrigl 2015
Albertin, Schneider, Alig, Buchli-Mannhart, Burkhardt, Caduff, Caluori, Casutt-Derungs, Cavegn, Claus, Crameri, Danuser, Darms-Landolt, Dosch, Epp, Felix (Scuol), Foffa, Geisseler, Grass, Hitz-Rusch, Holzinger-Loretz, Jeker, Joos, Kasper, Kunfermann, Lorez-Meuli, Märchy-Caduff, Marti, Mathis, Müller, Niederer, Niggli (Samedan), Niggli-Mathis (Grüsch), Noi-Togni, Papa, Pedrini, Pfäffli, Sax, Schutz, Thomann-Frank, Tomaschett (Breil), Tomaschett-Berther (Trun), Troncana-Sauer, Waidacher, Wieland, Zanetti, Cajacob, Cantieni, Panzer, Sigron
Resposta da la regenza
Gia dapi in temp pli lung s'engascha la regenza en moda consequenta per in rinforzament da l'instituziun "vischnanca". En spezial ils trais projects impurtants concernent il federalissem (refurma da la gulivaziun da finanzas, refurma da vischnancas e refurma dal territori) avevan resp. han l'intent da rinforzar l'abilitad d'agir e la capacitad da prestaziun (autonomia) da las vischnancas. Uschia vegn l'engaschi finanzial dal chantun augmentà considerablamain en la gulivaziun da finanzas entaifer il chantun, fusiuns da vischnancas vegnan promovidas cun cleras finamiras, e la refurma dal territori dat a las vischnancas la libertad necessaria da decider, sch'ellas vulan delegar incumbensas a la regiun u betg. Il princip da subsidiaritad è ina pitga purtanta da noss sistem federalistic. Tegnend quint da quest princip vegnan las incumbensas publicas attribuidas da princip a quel plaun che las po ademplir il meglier. Vischnancas deblas favuriseschan tendenzas da centralisaziun, entant che vischnancas fermas vivan – tenor l'experientscha – en ina dretga autonomia e pon ademplir cun auta qualitad las incumbensas ch'èn vegnidas adossadas ad ellas. Il chantun Grischun è da vegl ennà superbi da l'autonomia da sias vischnancas e vuless sche pussaivel rinforzar quella. Tenor las decisiuns strategicas dal cussegl grond en la sessiun da favrer 2011 duai il dumber da vischnancas vegnir reducì fin l'onn 2020 a 50 fin 100, a lunga vista a main che 50 vischnancas. La refurma da vischnancas è bain sin buna via, dentant betg anc a l'arrivada. Sut l'aspect da las finamiras da la refurma e da las numerusas fusiuns dals ultims onns pretenda l'incumbensa tuttavia ina chaussa che vegn er sustegnida da la regenza.
Las directivas per la legislaziun, che la regenza ha approvà il 1. da november 2010 (prot. nr. 1070), prevesan – en la glista da controlla "Buna legislaziun" tar il criteri da la subsidiaritad – ch'i stoppia mintgamai vegnir examinà, sche betg in plaun statal pli bass fiss abel da schliar il problem, uschia che la necessitad d'in relasch chantunal vegniss exclusa. Quai che ha stuì vegnir examinà fin ussa entaifer l'administraziun chantunala e che vegn circumscrit sco resumaziun en la missiva al cussegl grond, po senz'auter vegnir mussà publicamain. Igl è in giavisch da la regenza che las consequenzas d'in project chantunal vegnian preschentadas da maniera pli transparenta e cumplessiva en quai che reguarda ils effects per las vischnancas. Uschia duai vegnir mussà en l'avegnir gia en il rom d'in project da consultaziun, tge consequenzas ch'il project ha per las incumbensas da las vischnancas, per lur cumpetenzas e per lur finanzas. En cas ch'i vegn tratg en consideraziun da delegar ina incumbensa existenta u nova al chantun, ston ils motivs per quest pass vegnir explitgads en moda cumplessiva. Ord vista generala stoi vegnir guardà da maniera consequenta tar la legislaziun chantunala, che la libertad d'agir da las vischnancas na vegnia betg restrenschida, mabain – il cuntrari – sche pussaivel augmentada.
Per prevegnir a malchapientschas dat la regenza dentant paisa a la constataziun ch'igl è – en in sistem federalistic che funcziuna – nunproblematic d'avair differentas soluziuns per ademplir las incumbensas; percunter na poi, sch'ins tegna quint da las relaziuns localas, betg esser che prescripziuns giuridicas e qualitativas vegnan observadas en differenta moda.
La regenza è pronta d'acceptar l'incumbensa en il senn da las explicaziuns.
25 da zercladur 2015