Sco mesira cunter il regress da la populaziun e cunter la digren economica dals territoris periferics vegni definì en differents documents strategics dal chantun (concept dal territori GR, agenda 2030, rapport davart l'economia) ch'ils centers regiunals duain vegnir rinforzads. Ils centers regiunals duain surpigliar la funcziun da centers economics e da centers da servetschs ed uschia pussibilitar a las abitantas ed als abitants d'abitar vinavant en regiuns perifericas ubain da transferir da nov lur domicil en talas regiuns.
La regenza vegn ussa incumbensada da sustegnair quest process e da preschentar strategias co ch'ils centers regiunals duain vegnir equipads, per ch'els possian ademplir lur funcziun previsa sco centers economics e centers da servetschs en las regiuns. En il rom d'ina revisiun da la lescha da vischnancas e/u d'eventuals ulteriurs relaschs chantunals duai la regenza mussar tge disposiziuns che ston vegnir adattadas concretamain per:
• promover infrastructuras per exempel en ils secturs traffic, furmaziun, telecommunicaziun, fatgs da sanadad, administraziun publica sco er avertura d'areals da mastergn e d'industria cun l'intent da rinforzar sistematicamain las regiuns;
• concepir models da cooperaziun e da gulivaziun tranter las vischnancas, ils quals permettan ina meglra coordinaziun e gulivaziun tranter ils avantatgs resp. dischavantatgs dals centers (regiunals) e las pussaivladads ed ils basegns da las ulteriuras vischnancas da la regiun, per uschia rinforzar las regiuns.
Plinavant vegn la regenza incumbensada d'eruir il basegn finanzial per quest project da l'avegnir per ils proxims 10 onns e da preschentar ina proposta da finanziaziun.
Cuira, ils 21 d'avrigl 2015
Casutt-Derungs, Grass, Sax, Albertin, Alig, Blumenthal, Bondolfi, Bucher-Brini, Buchli-Mannhart, Burkhardt, Caduff, Caluori, Cavegn, Caviezel (Tavau Clavadel), Crameri, Darms-Landolt, Deplazes, Dosch, Epp, Fasani, Foffa, Gartmann-Albin, Geisseler, Hardegger, Jaag, Jeker, Joos, Kasper, Kunfermann, Locher Benguerel, Mani-Heldstab, Märchy-Caduff, Marti, Mathis, Michael (Donat), Michael (Castasegna), Niederer, Papa, Pedrini, Schneider, Steiger, Stiffler (Tavau Plaz), Tenchio, Thomann-Frank, Tomaschett (Breil), Tomaschett-Berther (Trun), Widmer-Spreiter, Zanetti, Cajacob, Cantieni, Ellemunter, Sigron
Resposta da la regenza
En differents documents strategics, en spezial er en las finamiras dal rapport "Svilup economic en il chantun Grischun" (missiva da la regenza, carnet nr. 5/2014-2015), s'exprima la regenza en quel senn ch'ella veglia mantegnair la colonisaziun decentrala dal chantun e che tranter auter ils centers regiunals stoppian vegnir rinforzads per quest intent. En quests centers dovri da princip ina purschida attractiva da servetschs privats e publics en ils secturs abitar, temp liber, sanadad e turissem, per ch'els possian ademplir lur funcziun previsa sco centers economics e centers da servetschs. La concepziun dals centers sezs dependa dals potenzials d'ina regiun. Basas respectivas per l'elavuraziun da strategias èn vegnidas creadas cun il sustegn dal chantun e cun la cooperaziun da las represchentanzas dals interess regiunals per exempel en il rom da l'elavuraziun dal concept dal territori e da l'agenda 2030.
Ord vista da la regenza bastan las basas legalas existentas per rinforzar las regiuns cun realisar infrastructuras. Sin basa da la legislaziun vertenta procura il chantun uschia per in'avertura da tut il chantun, per exempel cun mantegnair e cun renovar en moda adequata l'infrastructura existenta da las vias. Sco cumplettaziun exista ina vasta purschida da meds da transport publics. En il sectur da la furmaziun van contribuziuns d'investiziun per edifizis da scola e per stabiliments da sport da scola en las regiuns. Quai sin basa dals dumber da scolaras e scolars ed integrà en las pauschalas da scolaras e da scolars. En il sectur da la furmaziun superiura è vegnida auzada – tras la revisiun parziala da la lescha davart las scolas medias – la pauschala d'investiziun per las scolas medias privatas, uschia ch'i vegnan medemamain promovidas investiziuns en l'infrastructura regiunala. Per mantegnair il sistem da provediment cun ospitals regiunals impunda il chantun mintga onn medemamain meds finanzials considerabels en spezial tar las prestaziuns d'utilitad publica. Tras la reuniun da singulas unitads administrativas en centers regiunals sustegna il chantun plinavant sistematicamain lur rinforzament. Per sustegnair las investiziuns da terzas persunas stattan a disposiziun – en il rom dal credit d'impegn "Program da turissem 2014-2021" e dal credit d'impegn general "Infrastructura" (quest ultim cun resalva dal conclus dal cussegl grond) – annualmain ulteriurs milliuns ch'èn concepids tenor strategias da svilup regiunalas e che han l'intent da rinforzar il svilup economic tras la realisaziun da projects e d'infrastructuras.
Il rinforzament da centers regiunals ha differentas finamiras, na dovra dentant nagins novs models da cooperaziun e da gulivaziun prescrits dal chantun. Las vischnancas duain concepir l'adempliment da lur incumbensas tenor ils conturns che sa midan, ed ellas duain decider sezzas, sche ed eventualmain cun tge furmas da cooperaziun ch'ellas vulan ademplir lur incumbensas. Per quest intent vegnan en dumonda en spezial uniuns d'interess, cunvegnas bilateralas sco er ina delegaziun a la regiun. Da prescripziuns da model liantas duai vegnir desistì. Quai cuntrafaschess en moda diametrala a las finamiras principalas da la refurma currenta da vischnancas e dal territori. Per ina gulivaziun intercommunala da las grevezzas vegnan en dumonda – sin basa da la cunvegna da basa per la collavuraziun interchantunala cun gulivaziun da las grevezzas (CBI) – la furma d'in purtader cuminaivel u la varianta da cumprar prestaziuns. Ina tala gulivaziun sto vegnir concepida tenor ils princips da la subsidiaritad e da l'equivalenza fiscala uschia, ch'ils profitaders da tschertas prestaziuns èn sche pussaivel er quels che surpiglian ils custs e prendan las decisiuns. La CBI cuntegna las basas per eruir las indemnisaziuns. La furma organisatorica cunvegnenta sto vegnir tschernida da las vischnancas. Ord vista dal chantun na datti nagins champs d'incumbensas che giustifitgassan prescripziuns chantunalas supplementaras per ina tscherta furma da cooperaziun.
La dumonda da models da gulivaziun per cumpensar las prestaziuns dals centers è vegnida discutada detagliadamain en il rom da la refurma da la gulivaziun da finanzas. Tras la nova gulivaziun da las resursas e da las grevezzas duai vegnir garantì che tut las vischnancas possian finanziar lur grevezzas cun ina chargia fiscala giustifitgabla. La controlla da l'efficacitad vegn a mussar, sche questa finamira po vegnir cuntanschida suffizientamain. En il sectur da la nova gulivaziun da las grevezzas socialas ha il cussegl grond rinforzà las contribuziuns chantunalas da gulivaziun, quai che va cunzunt a favur dals centers regiunals. D'ulteriurs models chantunals da gulivaziun duai vegnir desistì. Instruments da gulivaziun puramain regiunals duain vegnir administrads en cas da basegn tras las regiuns. Il chantun na po e na duai realisar naginas soluziuns regiunalas.
Sin basa da questas ponderaziuns refusa la regenza l'incumbensa Casutt-Derungs.
25 da zercladur 2015