Navigation

Inhaltsbereich

Incumbensa Gartmann-Albin concernent la creaziun d'in post spezialisà sco er d'in center da cumpetenza per disturbis dal spectrum autistic (DSA)

Sessiun: 15.06.2023

Disturbis dal spectrum autistic (DSA) cumparan en differents secturs da la vita. Tut tenor il grad da grevezza e la vegliadetgna è lur apparientscha diversa. Persunas cun in DSA han tscherts tratgs cuminaivels. Uschia mussan persunas pertutgadas singularitads en la communicaziun ed en l'interacziun sociala. Savens han ellas stretgs interess e prefereschan andaments ch'èn adina ils medems.

Ils 17 d'october 2018 ha il Cussegl federal deliberà in rapport davart il tema DSA. En quest rapport ha el recumandà tranter auter da render l'intervenziun tempriva ina prioritad per agir en connex cun mesiras per persunas cun in disturbi dal spectrum autistic. Ina diagnosa uschè tempriva sco pussaivel è centrala ed ina intervenziun tempriva intensiva stuess cumenzar uschespert sco pussaivel suenter la diagnosa. Numerus studis scientifics han confermà l'efficacitad da las metodas per l'intervenziun tempriva intensiva.

En Svizra existan dapi intgins onns centers che porschan differents programs d'intervenziun tempriva intensiva. En il studi pertutgant l'emprova da pilot da la AI han quasi 60 pertschient dad 86 uffants promovids là pudì frequentar ina scola regulara suenter las intervenziuns temprivas intensivas.

En ils centers da cumpetenza da scola speziala sa lascha constatar in grond augment d'uffants cun in DSA al cumenzament da la prescolina/scolina. En il Grischun n'èsi dentant gia oz betg pussaivel da porscher la schanza d'ina plazza e pia ina intervenziun tempriva intensiva a tut ils uffants. Per cumbatter uschè svelt sco pussaivel cunter quest stadi dovri in post spezialisà «Autissem» en il chantun, che s'occupa da la purschidas da perfecziunament e da furmaziun supplementara da las persunas spezialisadas sco er da la cussegliaziun, da l'accumpagnament e dal sustegn cumplessiv da las persunas pertutgadas e da lur ambient.

Ina mancanza da plazza na regia dentant betg mo per ils uffants pitschens, mabain er per uffants, per giuvenils e per persunas creschidas cun fitg grevas furmas dal disturbi dal spectrum autistic. Las instituziuns ch'existan oz en il chantun Grischun, n'han ni il manaschi, ni il persunal ed er betg l'infrastructura per pudair dumagnar questas grevas furmas. Per cumbatter cunter questa mancanza èsi – a l'avis da las sutsegnadras e dals sutsegnaders – necessari da crear in agen center da cumpetenza cun persunas spezialisadas per DSA e cun localitads adattadas.

En quest senn incumbenseschan las sutsegnadras ed ils sutsegnaders la Regenza da crear uschè svelt sco pussaivel in post spezialisà per DSA sco er da s'occupar da la planisaziun d'in center da cumpetenza per DSA.

Claustra, ils 15 da zercladur 2023

Gartmann-Albin, Loepfe, Holzinger-Loretz, Altmann, Atanes, Bachmann, Bardill, Baselgia, Bavier, Beeli, Berweger, Biert, Bischof, Bisculm Jörg, Bleuler-Jenny, Cahenzli-Philipp (Vaz Sut), Cola Casaulta, Degiacomi, Dietrich, Gredig, Hoch, Hofmann, Hohl, Jochum, Kaiser, Kappeler, Kienz, Kocher, Kreiliger, Lehner, Loi, Luzio, Mani, Mazzetta, Michael (Castasegna), Morf, Müller, Natter, Perl, Peter, Pfäffli, Preisig, Rageth, Rettich, Righetti, Roffler, Rusch Nigg, Rutishauser, Said Bucher, Thür-Suter, von Tscharner, Widmer, Wieland, Wilhelm, Zanetti (Sent)

Resposta da la regenza

Concernent la derasaziun da disturbis dal spectrum autistic (DSA) s'avischina la Svizra plaun a plaun a las ratas da prevalenza che vegnan citadas il pli savens en la scienza e che s'extendan da 0,8 fin 1 pertschient. Studis actuals mussan, che 25 fin 30 pertschient da las persunas pertutgadas han in grev disturbi autistic en furma d'in autissem da l'uffanza tempriva. Per il Grischun vul quai dir: 1600 fin 2000 persunas cun DSA, sco er mintga onn trais fin tschintg novs cas d'in grev disturbi autistic en furma d'in autissem da l'uffanza tempriva. Cunzunt uffants e giuvenils èn en ina fasa da la vita sensibla. En la fasa tempriva da la diagnosa han els e lur famiglias perquai in basegn pli grond da cussegliaziun che persunas creschidas.

Il chantun Grischun metta a disposiziun a persunas cun impediments (uffants en la vegliadetgna prescolara, scolaras e scolars, giuvenils, persunas creschidas) purschidas cumplessivas en il sectur da l'intervenziun tempriva, da la scolaziun speziala, da la terapia, da l'abitar e da l'integraziun en il mund da lavur. Da questas purschidas pon far diever er las persunas ch'èn pertutgadas da DSA. Cun «autismus deutsche schweiz», in'uniun per confamigliars, per persunas pertutgadas e per persunas spezialisadas, exista in post da contact per las persunas pertutgadas e per lur ambient. Quest post da contact ha ina incarica da prestaziun cun l'Uffizi federal d'assicuranzas socialas. En la regiun da la Svizra da l'Ost pli extendida existan plinavant duas purschidas spezialisada per DSA (la Clinica per psichiatria d'uffants e da giuvenils da la Clinica psichiatrica da l'Universitad da Turitg ed il Post spezialisà per l'agid en cas d'autissem da la Svizra da l'Ost en il chantun Son Gagl). Il fatg, ch'i dat mo en ils dus chantuns da la Svizra da l'Ost cun la pli gronda populaziun in post spezialisà resp. in center da cumpetenza per DSA, inditgescha ch'ina tscherta spessezza da la populaziun sto esser avant maun per garantir questa purschida en moda raschunaivla.

L'incumbensa pretenda che la Regenza creeschia in post spezialisà per autissem supplementarmain a las purschidas existentas e ch'ella planiseschia in center da cumpetenza per autissem. Areguard in eventual post spezialisà per autissem constatescha la Regenza, ch'in tal basegn n'è betg cumprovà cleramain per persunas creschidas. Per persunas da main che 20 onns, cunzunt per scolaras e scolars, constatescha la Regenza in basegn da cussegliaziun per las persunas d'instrucziun e per las persunas spezialisadas, per las persunas responsablas per l'educaziun, per las direcziuns da las scolas e per las autoritads da scola. I duai vegnir examinà, sche – en collavuraziun cun in post spezialisà adattà – i po vegnir messa a disposiziun ina purschida da cussegliaziun correspundenta per uffants e giuvenils cun DSA.

L'installaziun d'in center da cumpetenza per autissem refusescha la Regenza cun las suandantas ponderaziuns: Las instituziuns da scolaziun speziala han ina incumbensa cumplessiva per ademplir ils basegns da las scolaras e dals scolars da tut las parts dal chantun. Ord vista dal fatg po la gronda part da las scolaras e dals scolars cun DSA vegnir promovida en il rom da la purschida existenta. Per scolaras e scolars cun in basegn da promoziun e d'assistenza extraordinariamain grond vegnan tschertgadas e realisadas – sco fin ussa – soluziuns pratitgablas en il cas singul, sco che quai è il cas er en connex cun auters impediments. La Regenza è dentant pronta d'examinar – en il rom da las incaricas da prestaziun existentas – sche adattaziuns concepziunalas u localas da la purschida èn inditgadas per scolaras e scolars cun DSA.

En il sectur da las purschidas d'assistenza specificas per persunas creschidas cun ina greva furma da DSA posseda il chantun purschidas suffizientas. Las instituziuns cun purschidas d'assistenza han furmà durant ils ultims onns las cumpetenzas respectivas. En vista a l'eventual augment dal dumber da persunas creschidas cun DSA vegni examinà d'extender la purschida existenta.

Sa basond sin questas explicaziuns propona la Regenza al Cussegl grond da midar questa incumbensa sco suonda:

La Regenza examinescha en moda orientada al basegn d'extender las purschidas ed ils servetschs a favur da las persunas cun DSA, sco er en il rom d'ina analisa dal basegn da crear in post spezialisà per autissem che metta il focus sin ils uffants e giuvenils.

31 d'avust 2023