Navigation

Inhaltsbereich

Interpellaziun concernent in sustegn per la maturitad bilingua

Sessiun: 27.03.2002
La scolaziun dals magisters primars succeda dapi l'introducziun dal nov reglament per renconuscher la maturitad (RRM) sur il gimnasi, il diplom da maturitad e la scolaziun successiva da trais onns a la scol'auta professiunala da pedagogia.

Per ch'er ils futurs magisters primars rumantschs s'acquistian las cumpetenzas necessarias en l'emprima lingua, èsi necessari ch'els absolvian la scolaziun che terminescha cun la maturitad bilingua. Maturitads bilinguas tudestgas e rumantschas vegnan offridas a la scola chantunala a Cuira, a l'Institut otalpin a Ftan ed a l'Academia Engiadina a Samedan. A la scola claustrala a Mustér na vegn ella per il mument betg offrida.

Ord vista da la politica linguistica è l'offerta a Cuira ed en las regiuns rumantschas da gronda impurtanza. Igl è ina realitad ch'ina maioritad da las absolventas e dals absolvents da la maturitad bilingua a Ftan ed a Samedan fan be diever da questa offerta, perquai ch'ella è pussaivla en lur scolas medias regiunalas. Ditg cun auters pleds: sche l'offerta d'ina maturitad bilingua mancass en il lieu, na frequentassan questas scolaras e quests scolars betg la scola chantunala a Cuira, mabain elegessan la maturitad monolingua a las scolas medias regiunalas. La probabilitad ch'els frequentassan la scol'auta professiunala da pedagogia suenter l'examen da maturitad per pudair instruir pli tard en scolas rumantschas fiss pli pitschna ch'oz, cunquai ch'els fissan confruntads cun in grond basegn da recuperar las enconuschientschas en l'emprima lingua. Per quest motiv preferissan numerus giuvenils suenter la maturitad monolingua d'entschaiver ina scolaziun universitara senza stuair impunder bler temp supplementar. Ina da las consequenzas ch'è da spetgar fiss che nus avessan uschia en il futur memia paucs magisters primars.

Da l'autra vart cumbattan las scolas medias privatas cun gronds problems finanzials. Ils dus motivs persuenter èn la mancanza d'ina classa suenter l'introducziun cumpletta dal RRM l'onn proxim e la reducziun pass per pass da la contribuziun chantunala per scolar grischun da ca. 23'000.-- francs sin ca. 19'400.-- francs. La maturitad bilingua custa p.ex. a l'Institut otalpin a Ftan tranter 150'000.-- e 200'000.-- francs. Quests custs supplementars sto la scola media privata purtar cun il sustegn da las vischnancas da la regiun. En vista a questa situaziun pudess resultar il cas che la scola stuess stritgar l'offerta d'ina maturitad bilingua ord motivs finanzials.

Ils sutsegnads fan en quest connex las sequentas dumondas a la regenza:

    1. Tge valur dat la regenza a la maturitad bilingua per il mantegniment e la promoziun da la
lingua rumantscha?

2. È er la regenza da l'opiniun che la maturitad bilingua duaia vegnir offrida a moda decentrala en il chantun Grischun?

3. È la regenza pronta da conceder meds finanzials da la promoziun linguistica per mantegnair las offertas decentralas da maturitads bilinguas?


Cuira, ils 27 da mars 2002

Name: Parolini, Tuor (Mustér), Bischoff, Berther (Mustér), Berther (Sedrun), Büsser, Casanova (Vignogn), Cathomas, Cavegn, Caviezel (Cuira), Christ, Claus, Conrad, Crapp, Demarmels, Dermont, Farrér, Giacometti, Giovannini, Giuliani, Gross, Hartmann, Hess, Lardi, Locher, Maissen, Märchy, Portner, Quinter, Ratti, Sax, Schmid (Sedrun), Thomann, Trachsel, Tuor (Trun), Walther, Wettstein, Zarro, Zegg

Session: 27.03.2002
Vorstoss: rg Interpellation


Resposta da la regenza

La regenza è s'engaschada tar la confederaziun per ch'i vegnia creada er la pussaivladad da far ina maturitad bilingua en las linguas partenarias tudestg e rumantsch. Quellas gimnasiastas e quels gimnasiasts ch'absolvan la maturitad bilingua talian/tudestg resp. rumantsch/tudestg, possedan sco futuras academicras e futurs academichers u sco studentas e students a la scol'auta professiunala da pedagogia ina cumpetenza extraordinaria en almain duas da las trais linguas chantunalas.

La purschida da la scolaziun da maturitad bilingua po chaschunar custs pli auts da scolaziun per scolara resp. per scolar, sche las classas ston vegnir repartidas sin singuls roms. Sch'i vegnan manadas entiras classas da maturitad bilingua, alura na resultan betg custs supplementars per l'instrucziun. Custs supplementars per la maturitad bilingua rumantsch/tudestg pon era resultar, sch'igl è da crear il material d'instrucziun rumantsch. Per ils roms biologia ed istorgia è quel vegnì elavurà a la scola chantunala e silsuenter vegnì mess a disposiziun a las scolas medias privatas. En la resposta al postulat Pitsch [PGC 4|98/99 p. 626] ha la regenza rinvià al fatg ch'ils meds finanzials e persunals vegnian duvrads a moda optimala be alura, sche las scolas medias privatas s'orienteschan en la purschida da roms per la maturitad bilingua tenor las prescripziuns per la scola chantunala grischuna. La maturitad bilingua na chaschuna uschia betg automaticamain custs supplementars per ina singula scola. Plinavant èn ils custs supplementars che pon resultar d'ina maturitad bilingua,
gia cuntegnids en las contribuziuns chantunalas, perquai che a la scola chantunala grischuna vegnan offridas las scolaziuns da maturitad bilingua talian/tudestg e rumantsch/tudestg.

L'autezza da la contribuziun chantunala a las scolas medias privatas ha cuntanschì l'onn 1991 cun fr. 21'001.-- ses maximum absolut. Ella n'ha pia mai cuntanschì la summa da fr. 23'000.--.

    1. La regenza ha preschentà detagliadamain gia en la resposta al postulat Pitsch ch'ella sustegnia la scolaziun da maturitad bilingua e preschentà plinavant tgeninas mesiras ch'èn da realisar.

    2. Ina offerta decentrala per la maturitad bilingua vegn beneventada da la regenza. Sco scolas medias regiunalas èn las scolas medias privatas autorisadas d'offrir questa scolaziun e da tegnair quint dals basegns existents.

    3. La dumonda, sch'igl èn da pajar ulteriuras contribuziuns a las scolas ch'offran scolaziuns da maturitad bilingua, è vegnida discutada gia en connex cun la revisiun da la lescha davart las scolas medias [PGC 5|97/98 p. 691s]. Là èsi vegnì constatà ch'in sustegn finanzial per promover las linguas chantunalas sin il sectur da la scola media stuess succeder tras la lescha per promover la cultura. Quai avess per consequenza che d'ina vart stuess vegnir reducida la contribuziun chantunala per las scolas medias privatas per quella quota ch'è cuntegnida actualmain en la contribuziun als custs da la scola chantunala per promover las linguas chantunalas e che da l'autra vart fissi da reponderar e da repartir da nov las contribuziuns che vegnan conderschidas ad instituziuns sin fundament da la lescha per promover la cultura. La regenza è perquai da l'avis che la subvenziun pauschala che vegn applitgada actualmain saja la schliaziun optimala per tut ils pertutgads.

Datum: 23 d'avrigl 2002