Navigation

Inhaltsbereich

Interpellaziun concernent la pratica da renconuschientscha dal chantun Grischun per las patentas da magister primar acquistadas en il Tessin

Sessiun: 27.08.2002
L'onn da scola 2002-2003 ha entschavì ed otg chantuns da la Svizra han stuì sa volver a l'exteriur (Germania, Austria) per cumplettar lur dumber da magisters. Il chantun Tessin è il sulet chantun, en il qual i dat actualmain magistras e magisters dischoccupads; ins discurra da 90 persunas d'instrucziun senza lavur. Tenor las infurmaziuns dals responsabels en ils meds da massa èsi reussì al chantun Grischun, cun intginas difficultads, da cumplettar ses dumber da magisters.

Sch'ins guarda questa situaziun, sin plaun naziunal e chantunal, pari d'esser cler che quel/la che candidescha per ina plazza da lavur en ina scola communala dal Mesauc e che posseda ina patenta da magister tessinaisa, vegnia acceptà. La conferenza svizra dals directurs chantunals da l'educaziun publica intimescha ils 26 d'october 1990, sa referind a sias „recumandaziuns“ relaschadas ils 20 d'october 1978, che uss hajan procurà tut ils chantuns per ina scolaziun eguala da magisters sin plaun interchantunal. Ella appellescha anc ina giada ils differents chantuns (art. 3 „recumandaziuns“) d'engaschar en lur scolas, areguard l'egualitad, er quellas persunas d'instrucziun ch'han terminà lur scolaziun en in auter chantun. La lescha da scola dal Grischun prevesa da sia vart en l'artitgel 32 per scolas en il chantun l'elecziun da persunas d'instrucziun che possedan ina patenta da magister grischuna u che possedan ina permissiun d'instruir concedida dal departament d'educaziun per patentas extrachantunalas.

Perquai fai surstar fitg ch'il departament ha retratg la permissiun d'instruir ad ina magistra giuvna ch'era gia vegnida elegida dal cussegl da scola e che posseda excellents attestats e qualificaziuns acquistads en il Tessin. Quest'acziun fa surstar tant dapli che la giuvna è naschida, creschida si e viva anc oz en la Val Mesauc; ella vuleva gia adina dar scola en sia val. Betg tut nossas giuvnas e noss giuvens han la pussaivladad da sa laschar scolar als instituts da furmaziun grischuns e la statistica mussa che la gronda part da la giuventetgna da la Val Mesauc tscherna, per in motiv u l'auter, anc adina il chantun Tessin sco lieu da furmaziun.

Tegnend quint da quests detagls e cun l'intent da gidar a meglierar la chapientscha tranter las vischnancas e las instanzas chantunalas sco er da promover il bainstar dals scolars e dals magisters, ans drizzain nus cun las sequentas dumondas a la regenza:

- Tgi exactamain ha l'autorisaziun da decider davart l'elecziun da magistras e magisters?

- Tge pratica vegn applitgada per obtegnair la renconuschientscha dal chantun Grischun per ina patenta da magister acquistada en in auter chantun?

- Quant impurtantas èn las „recumandaziuns“ da la conferenza svizra dals directurs chantunals da l'educaziun publica per il departament d'educaziun?

- En vista al fatg ch'il Tessin, cuntrari al Grischun, è confruntà cun la dischoccupaziun da las persunas d'instrucziun e na po perquai betg engaschar actualmain magistras u magisters grischuns, èsi correct ch'il departament d'educaziun dettia la preferenza al princip da la reciprocadad ed al mettia cundiziun per la renconuschientscha da las patentas tessinaisas?

- Vegn applitgada ina pratica communabla per l'engaschament da persunas d'instrucziun cun ina patenta tessinaisa en il Mesauc o vegni fatg excepziuns? Sche gea, cura, nua e pertge?

Cuira, ils 27 d'avust 2002

Name: N o i, Righetti, Trepp, Bucher, Caviezel (Cuira), Locher, Looser, Peretti, Pfenninger, Pfiffner, Plozza, Schütz

Session: 27.08.2002
Vorstoss: rg Interpellation


Resposta da la regenza

1. Tenor la lescha chantunala da scola èn persunas d'instrucziun emploiadas dals purtaders da scola. Lur engaschament sa drizza tenor las disposiziuns dals purtaders (art. 34 LS). Sco magister/tra da scola primara è elegibel tgi che posseda la patenta grischuna da magister u ina permissiun da dar scola concedida da l'uffizi (LS art. 32, al. 1).

2. La dumonda dals purtaders da scola per conceder ina permissiun da dar scola a magisters/tras da scola primara cun diploms d'ordaifer il chantun vegn suttamessa a la surveglianza chantunala da scola per il giudicament. En quest connex vegni era sclerì, sch'il chantun pertutgà renconuscha medemamain ils diploms analogs dal Grischun. Sch'il giudicat è positiv succeda ina proposta formala a l'uffizi per las scolas popularas e las scolinas che po emetter - suenter avair examinà anc ina giada ils facts - ina permissiun da dar scola per ina perioda limitada. Questas permissiuns da dar scola pon vegnir midadas pli tard - sin proposta dals purtaders da scola e da la surveglianza da scola - en ina permissiun definitiva da dar scola. Las permissiuns da dar scola vegnan pia proponidas en mintga cas concretamain dals purtaders da scola ed examinadas e concedidas eventualmain da l'uffizi per las scolas popularas e las scolinas. I na dat naginas permissiuns da dar scola che sa refereschan ad ina persuna d'instrucziun che n'è betg vegnida elegida formalmain dals purtaders d'ina scola.

3./4. Las recumandaziuns da la conferenza dals directurs da l'educaziun publica (CDEP), las qualas dateschan dals onns settanta e ch'envidan ils chantuns da renconuscher vicendaivlamain ils diploms da la furmaziun da magisters han manà l'onn 1993 ad ina cunvegnientscha interchantunala davart la renconuschientscha da diploms, a la quala er il Grischun fa part suenter la votaziun dal pievel 1995. Las premissas per la renconuschientscha da diploms vegnan normadas tenor questa ordinaziun en reglaments che vegnan relaschads da la CDEP. La basa da quels reglaments è la nova orientaziun da la scolaziun da magisters sin il stgalim terziar. Il reglament correspundent per il stgalim da scola primara e prescolar è vegnì decretà da la CDEP l'onn 1999. Tenor quest reglament han ils chantuns da drizzar ina dumonda da renconuschientscha ad ina cumissiun da la CDEP ch'è destinada per quest intent. Perquai ch'ils novs curs da scolaziun ston anc vegnir constituids u han pir entschavì, na datti actualmain anc betg in singul diplom da dar scola d'in chantun che sa basa sin quest reglament e che vegn renconuschì da la CDEP. Sin fundament da la situaziun giuridica n'èn da preschent obligads ni il chantun Tessin ni il chantun Grischun da conceder l'access per exercitar la professiun da magister a burgais/as d'in auter chantun. Il Grischun conceda permissiuns da dar scola a magisters/tras primars/ras dal Tessin, sch'i na candidescha nagina persuna d'instrucziun grischuna cun qualificaziuns sumegliantas per la plazza da magister.
Per il chantun Grischun èsi impurtant che las aspirantas ed ils aspirants per la professiun da magister primar che vegnan dal Grischun dal sid sa laschian scolar tenor pussaivladad en il chantun, e quai betg il davos perquai ch'il magister/la magistra instruescha per regla davent da la 4. classa era tudestg. Gia enfin qua vegnivi pia era purschì al seminari da magisters grischun ina scolaziun equivalenta. En vista a l'avegnir èsi medemamain vegni fatg gronds sforzs en quest connex. La „classe preliceale“ a las scolas secundaras da vallada e las purschidas spezialas al gimnasi ed a la scol'auta professiunala da pedagogia duain crear premissas da scolaziun optimalas per las Grischunas ed ils Grischuns talians.

5. En il Mesauc n'èsi betg vegnì concedì ils onns passads permissiuns da dar scola per magisters/tras primar/as tessinais/as, perquai ch'igl eran adina avant maun
avunda candidaturas da l'agen chantun. Sin l'entschatta da l'onn da scola 2002/03 èn vegnidas accordadas - sin dumonda dals purtaders da scola respectivs - per la Val Calanca (Castaneda) e per la Bergiaglia (Vicosoprano-Stampa) mintgamai ina permissiun da dar scola a magisters/tras cun ina patenta tessinaisa, e quai pervia ch'i n'eran entradas naginas annunzias grischunas.

Datum: 22 d'october 2002