Dumonda en scrit concernent eventualas conveziuns dal chantun Grischun cun il chantun Tessin
Sessiun: 27.11.2002
Il Grischun talian, per precisar pli bain la regiun da la Moesa, è confruntà cun difficultads ch'autras regiuns da noss chantun na conuschan betg en la medema furma. In'autra lingua, differentas culturas e la distanza geografica chaschunan questas difficultads.
La regiun da la Moesa ha però in avantatg cunquai ch'ella po recurrer sin blers champs a las offertas (scola, sanadad publica) dal Tessin vischin. En tscherts secturs existan gia oz convenziuns (ospital San Giovanni, psichiatria, scolas) tranter il Grischun ed il Tessin. Per auters basegns socials da nossa regiun n'èn però anc betg vegnidas stipuladas convenziuns. In exempel impurtant è la mediaziun d'uffants e giuvenils che na pon betg absolver l'obligaziun d'ir a scola perquai ch'els èn pertutgads da disturbis da la persunalitad. En il Tessin existan instituziuns che san gidar a quests uffants e giuvenils, ellas na vegnan dentant betg renconuschidas da l'assicuranza d'invaliditad, perquai ch'il chantun Tessin n'ha betg realisà la procedura latiers. Ord quest motiv èn las taxas per ils abitants dal Grischun talian che vulan sa laschar curar en questas instituziuns fitg autas. Entant ch'il Tessin po recurrer ad autras funtaunas d'assicuranzas en cas sumegliants, na po il Grischun betg far quai. Questa situaziun munta damai ina discriminaziun per nossa regiun perquai ch'ella na survegn betg sustegn da las instituziuns en l'intern dal chantun - e quai ord motivs da la lingua e da la distanza - las qualas vegnan subvenziunadas da la AI.. Quai n'è betg il sulet exempel che mussa las difficultads dal Grischun talian en cas ch'ins è dependent da las instituziuns tessinaisas.
Perquai dumonda jau la regenza, sch'i na fiss betg pussaivel d'examinar ils basegns dal Grischun talian, numnadamain da la regiun da la Moesa, per stipular ulteriuras convenziuns tranter noss chantun ed il Tessin .
Cuira, ils 27 da november 2002
Name: Noi
Session: 27.11.2002
Vorstoss: rg SchriftlicheAnfrage
Resposta da la regenza
Tranter ils chantuns Grischun e Tessin existan numerusas cunvegnientschas e modas da cooperar ch'èn accordadas als basegns ed a las situaziuns d'interess da la populaziun dal Moesano sco er a l'urden giuridic dals dus chantuns. La collavuraziun cumpiglia er auters secturs che la furmaziun e sanadad ch'èn vegnids menziunads en la dumonda en scrit. Uschia existan per exempel cunvegnientschas e convenziuns davart la collavuraziun tar mesiras dal martgà da lavur per persunas che tschertgan lavur, per l'intermediaziun da lavur, per la realisaziun da la controlla da la vendemia, per la polizia da traffic, per il corp da pumpiers però er per la guardia d'ieli e da chemia. Er tar problems en in cas singul è sa stabilisada e sa cumprovada la collavuraziun tranter ils dus chantuns (p. ex. per garantir temporalmain l'administraziun dal register funsil).
En il champ d'applicaziun da las cunvegnientschas en ils secturs sanadad e furmaziun datti numerus cas d'applicaziun. Tenor la legislaziun vertenta concernent persunas cun impediments e tenor la cunvegnientscha respectiva cun il chantun Tessin na po però l'alloschament da giuvenils cun disturbis da la persunalitad betg vegnir subvenziunà entras il chantun Grischun, sche l'instituziun che dat albiert n'è betg renconuschida ni dal chantun Tessin ni da l'assicuranza d'invaliditad sco scola speziala. Tut tenor la situaziun vegn en quests cas applitgada per il Grischun la legislaziun d'assistenza. Da l'autra vart po - sa basond sin la cunvegnientscha existenta - l'alloschament da giuvenils dal Moesano en scolas spezialas renconuschidas dal chantun Tessin senz'auter vegnir subvenziunà en il rom da la legislaziun d'impedids. En connex cun l'alloschament d'uffants e giuvenils cun singularitads dal cumportament dal Moesano vegni il mument examinà, sche la determinaziun da l'intent da la scola speziala a Roveredo po e duai vegnir amplifitgada uschia che uffants cun singularitads dal cumportament pon vegnir alloschads.
A la pratica acutala, tenor la quala i pon vegnir stipuladas cunvegnientschas tranter il chantun Grischun e Tessin en cas da basegns concrets che correspundan a la legislaziun relevanta da tuts dus chantuns, duain ins restar fidaivels.
Il mument han er lieu tractativas tranter ils dus chantuns, e quai cun la mira da rinforzar la collavuraziun en cas da cuntravenziuns da la lescha da bancas da gieu.
Datum: 25 da favrer 2003