Navigation

Inhaltsbereich

Moziun Tuor concernent contribuziuns statalas da manaschi e dal lieu ad in center internaziunal per minoritads cun domicil en il chantun Grischun

Sessiun: 25.03.2003
En noss mund preschent datti pli che 3000 minoritads. Ellas na chattan en il dretg ed en la politica dentant savens betg protecziun avunda. Etnonaziunalissem marchescha la fatscha da blers pajais. El po manar ad in'assimilaziun sfurzada u a la privaziun u retenziun arbitraria dals dretgs da burgais (isolaziun, discriminaziun, persecuziun, deportaziun u mazzacra). Etnonaziunalissem na va betg d'accord cun l'idea da basa d'ina constituziun averta, liberala e democratica. Sche umans e gruppas daventads inimis sa scuntran simplamain a l'exteriur da lur pajais alura po quai gidar a surmuntar odi e pregiudizis, a mitigiar conflicts, a franar la spirala da violenza e cuntraviolenza.
Ensemen cun "L'institut d'Europa da l'universitad da Turitg" han persunalitads renumadas a l'intern ed a l'exteriur da noss chantun previs da fundar in "Center internaziunal per minoritads cun domicil en il chantun Grischun". Il center vesa sias incumbensas centralas en porscher als partenaris da conflicts in lieu neutral a l'exteriur da la regiun da tensiun e la pussaivladad per entrar ensemen en in dialog constructiv. Latiers èn la dignitad umana sco er ils dretgs fundamentals e da l'uman ils puncts d'orientaziun da sia lavur. Sco incumbensas principalas pon vegnir numnads il tractament da dumondas internaziunalas da minoritads en il sectur dal dretg public e dal dretg internaziunal, la promoziun da minoritads culturalas e linguisticas sco er la creaziun ed il svilup da raits. Grazia a la collavuraziun da l'institut d'Europa da l'universitad da Turitg dispona il center da las enconuschientschas professiunalas necessarias dal dretg public ed internaziunal sco er da la cumpetenza necessaria interculturala e sociala per sviluppar cun las partidas da conflicts concepts per soluziuns giuridicas e politicas.
Il chantun Grischun è predestinà pervi da sia istorgia e sia diversitad culturala e linguistica per esser il domicil da quel center e da s'etablir cun in effect internaziunal sco lieu da scuntrada per minoritads. Ina realisaziun cun success da las activitads planisadas pudess schlargiar tras la collavuraziun da l'institut d'Europa da l'universitad da Turitg per bainquant la savida correspundenta e la furmaziun universitara da nossas scolas autas e rinforzar decisivamain la reputaziun da noss chantun. La realisaziun dal center per minoritads na pudess betg mo pussibilitar da stgaffir plazzas da lavur, mabain er generar svieutas da l'economia publica en auters secturs. La realisaziun da quest project è dentant mo alura pussaivla sche - sper la confederaziun - il chantun Turitg e Grischun dattan contribuziuns correspundentas da manaschi e/u dal lieu.
La regenza vegn perquai intimada d'applitgar las eventualas basas legals existentas (p.ex. la lescha per promover la cultura) per pajar contribuziuns da manaschi e/u dal lieu per il center per minoritads planisà e d'elavurar talas e da las preschentar al cussegl grond.

Cuira, ils 25 da mars 2003

Name: Tuor (Mustér), Arquint, Claus, Augustin, Barandun, Berther (Mustér), Berther (Sedrun), Bucher, Büsser,Cahannes, Capaul, Casanova (Vignogn), Cathomas, Cavegn, Caviezel (Cuira), Cavigelli, Crapp, Dermont, Farrér, Feltscher, Hanimann, Hartmann, Jäger, Keller, Lardi (Le Prese), Lardi (Poschiavo), Locher, Looser, Maissen, Meyer, Pfenninger, Pfiffner, Portner, Righetti, Schmid (Sedrun), Schmid (Val S. Pieder), Schütz, Suenderhauf, Thomann, Tuor (Trun), Zanolari

Session: 25.03.2003
Vorstoss: rg Motion


Resposta da la regenza

Cun la fundaziun d'in center internaziunal per minoritads en il chantun Grischun duai vegnir creà in forum per sa scuntrar, per discutar e per barattar experientschas en ils secturs dal dretg, da la politica e da la cultura. Planisà è d'examinar e da sviluppar cun instituziuns naziunalas ed internaziunalas furmas adattadas da la collavuraziun e da la convivenza. Il center sa drizza a minoritads naziunalas sco er a minoritads supranaziunalas e sa vesa sco cumplettaziun da las instituziuns svizras ch'existan gia e che s'occupan en emprima lingia cun dumondas e models militars e strategics. Scientificamain vegn il project purtà dal "institut d'Europa a l'universitad da Turitg".
La regenza grischuna ha ina tenuta positiva envers l'idea da concepir e da manar en il chantun Grischun in center internaziunal per minoritads sco lieu da scuntrada. Per noss chantun che ha mo pudì nascher e prosperar en in clima da toleranza e solidaritad vicendaivla tutgan interculturalitad e solidaritad, la chapientscha vicendaivla, l'in sper l'auter vivì da culturas e linguas precis uschè tar il mintgadi sco toleranza e respect da l'auter, er da furmas e d'expressiuns da culturas estras. En quest senn parta la regenza l'opiniun dals moziunaris ch'il Grischun para d'esser spezialmain predestinà pervi da si'istorgia sco er pervi da sia multifariadad culturala e linguistica da dar albiert ad in tal center per minoritads.
Sin questa basa ha la regenza garantì cun il conclus dal 1. d'avrigl 2003/nr. da protocol 454 ina contribuziun unica da fr. 300'000.- al chapital da basa da la fundaziun "Convivenza-center internaziunal per minoritads cun domicil en il chantun Grischun". En las ponderaziuns ha ella però rendì attent ils iniziants ch'i na vegn betg ad esser pussaivel per il chantun, pervi da la situaziun giuridica actuala, da conderscher contribuziuns periodicas al center. La lescha per promover la cultura che vegniss forsa en dumonda prevesess bain la pussaivladad da sustegnair las minoritads culturalas e linguisticas da noss chantun cun contribuziuns periodicas annualas; tenor la voluntad clera dal legislatur vegnissan cumpigliadas en questa definiziun però mo instituziuns che avessan la mira da mantegnair e promover la trilinguitad chantunala e cunzunt las minoritads rumantschas resp. talianas. Ils custs da manaschi che resultan da la constituziun dal center internaziunal per minoritads na suttastattan cleramain betg a questas disposiziuns. Gist uschè pauc sa chatta la basa legala necessaria en la lescha per promover l'economia publica che pudess vegnir applitgada per conderscher las contribuziuns da manaschi periodicas annualas.
La realisaziun da la dumonda dals moziunaris da conderscher contribuziuns da manaschi publicas al center internaziunal per minoritads planisà vegn per consequenza a pretender ina adattaziun da la basa legala chantunala. En accordanza cun ils iniziants dal project sco er cun ils moziunaris renconuscha la regenza il fatg ch'ina realisaziun cun success dal center internaziunal per minoritads pudess gidar a cuntanscher in svilup cultural ed economic en ina regiun perifera da noss chantun. Perquai è ella pronta da prender encunter per l'examinaziun il giavisch da l'intervenziun parlamentara sco postulat. Cler èsi che sper il chantun Grischun sa ston er participar la confederaziun ed il chantun Turitg als custs da manaschi. Ultra da quai ston ils iniziants cumprovar a temp inditgà ch'en il rom da la realisaziun da quest project possian vegnir stgaffidas en il chantun Grischun plazzas da lavur qualifitgadas.

Datum: 29 d'avrigl 2003