Quests ed auters svilups vegnan ad avair per consequenza che l'agricultura dal chantun Grischun vegn a perder quotas da participaziun al martgà tar la producziun da latg e tar l'elavuraziun da quella. Uschia vegnan messas en dumonda las entradas da ca. 8001'000 manaschis da producziun da latg e var 150 plazzas da lavur en ils manaschis ch'elavureschan latg en noss chantun èn periclitadas. Quest svilup dal martgà da latg sin plaun svizzer na vegn il chantun betg a pudair impedir, ma bain a pudair influenzar.
Da l'economia agrara san ins ch'en l'agricultura decida la tschertezza ch'ils producs primars vegnan elavurads e commerzialisads, sch'ils manaschis mantegnan tschertas branschas.

Igl è incontestà ch'en vastas parts dal chantun la producziun dal latg po vegnir mantegnida be, sche l'elavuraziun dal lat en massgebend beeinflusst werden. Tenor l'avis dals postulants surpiglia en quest punct dentant la segirezza da planisaziun dal chantun ina rolla directiva, en moda che betg il davos vegnan influenzadas las cundiziuns generalas tras valitaziuns chantunalas da projects d'investiziun en l'elavuraziun dal latg.

Per quest motiv vegn la regenza envidada da far in concept davart la futura elavuraziun dal latg en il
chantun Grischun sco basa da decisiun. Quel concept respunda las sequentas dumondas:

1. En quals territoris en il chantun po anc vegnir producì il latg en ina moda ch'el po concurrer sin il martgà sut las cundiziuns generalas ch'èn da spetgar?

2. En quals territoris en il chantun è stringenta ina elavuraziun dal latg al lieu, per che la producziun dal latg possia concurrer sin il martgà?

3. Qual basegn d'investiziuns exista per l'elavuraziun dal latg en questas regiuns en ils proxims 6-8 onns?

4. In dieses Konzept einzubeziehen wäre auch eine Abstimmung mit Investitionen in die Alpwirtschaft.En quest concept fissi d'integrar er ina votaziun cun investiziuns en l'economia d'alp.

Cuira, ils 25 da mars 2003

Name: Schmid (Vals), Barandun, Righetti, Battaglia, Beck, Berther (Disentis/Mustér) , Brüesch, Capaul, Casanova (Vignogn), Catrina, Cavegn, Caviezel (Pitasch), Cavigelli, Christoffel, Claus, Dalbert, Farrér, Federspiel, Gross, Hanimann, Hardegger, Hartmann, Jeker, Joos, Juon, Keller, Lardi (Le Prese), Lardi, (Poschiavo), Luzio, Maissen, Märchy, Patt, Peretti, Portner, Rizzi, Robustelli, Roffler, Sax, Schmid (Sedrun), Stiffler, Stoffel, Thomann, Trachsel, Tuor (Disentis/Mustér), Tuor (Trun), Zanolari, Zarro, Zegg

Session: 25.03.2003
Vorstoss: rg Postulat


Resposta da la regenza

La producziun da latg è ina sparta da gudogn impurtanta da l'agricultura grischuna. Cun 50 % da las 27'797 vatgas èsi vegnì producì l'onn 2001/2002 70 milliuns kg latg da vendita. Dal latg da vendita derivan 24 milliuns kg da la producziun convenziunala e 9 milliuns kg da la producziun biologica. Sin las alps vegnan elavurads 6 milliuns kg ed en las chascharias localas e regiunalas 31 milliuns kg. Per l'agricultura grischuna ha l'elavuraziun dal latg en quest connex ina impurtanza centrala. Capacitads per l'elavuraziun dal latg èn avant maun avunda. La Emmi SA, la nova cumpradra principala dal latg da vendita e dal chaschiel da muntogna, sto far sias emprimas experientschas en il martgà grischun.

Per il mument èsi decisiv co ch'ils manaschis d'elavuraziun dal latg pon vegnir preparads per l'import e l'export da chaschiel liberalisà totalmain 5 onns suenter l'entrada en vigur da las cunvegnas bilateralas sco er per l'aboliziun da la contingentaziun dal latg decidida dal cussegl naziunal per l'onn 2009. Il departament da l'intern e da l'economia publica ha incumbensà l'onn 2000 ina gruppa da lavur che consista da represchentants da l'uffizi d'agricultura da quella giada, da l'uniun purila grischuna, da las federaziuns da latg e da l'organisaziun da sorts da chaschiel da muntogna d'elavurar in concept per optimar l'elavuraziun dal latg. La gruppa da lavur ha preschentà a la regenza il zercladur 2001 in concept cun propostas correspundentas areguard il sustegn ed il proceder. En il fratemp èn las relaziuns sa midadas. L'uffizi d'agricultura, meglieraziun da structura e mesiraziun planisescha da surelavurar il concept che duai vegnir redigì il 2004 da nov sco document strategic. Uschia pon ins prevegnir meglier a las midadas cuntinuantas en il sectur dal latg e las restructuraziuns futuras en reguard a las novas relaziuns da concurrenza pon vegnir fatgas. Questa finamira ha la regenza menziunà gia en il program da la regenza 2001 fin 2004 (1. rapport davart il program da la regenza ed il plan da finanzas per ils onns 2001 fin 2004, missiva al cussegl grond, carnet nr. 1 / 2000 fin 2001 sin p. 21).

La regenza è da l'opiniun che la liberalisaziun cumpletta dal martgà da chaschiel fin il 2007 e la reducziun pass per pass dal sustegn da producziun vegnan ad avair in'influenza pli gronda sin la producziun da latg en il chantun. Tenor in studi da la SPF da professer Lehmann da l'onn 2000 ston ins spetgar grondas midadas dals singuls manaschis, sch'il pretsch dal latg avess da crudar per il producent a 60-65 rp.

Davart las dumondas concretas:

1. Ils manaschis d'elavuraziun principals per propi sa chattan a Landquart, Tavau e Bever. La Emmi SA vul augmentar l'elavuraziun e rinforzar il martgà local. Cun excepziun da parts dal latg biologic vegn per il mument elavurà en il Grischun tut il latg da vendita che stat en contract cun la Emmi SA.

2. La regenza sustegna l'elavuraziun decentrala en las differentas unitads economicas. In studi da project da la cuminanza da lavur svizra per ils territoris da muntogna vesa en avegnir ina schanza per ils manaschis d'elavurziun dal latg decentrals cun products regiunals. Il chaschiel da muntogna grischun tutga tar las marcas regiunalas etablidas en il sectur da chaschiel.

3. Ils manaschis d'elavuraziun locals e regiunals èn u vegnan sanads actualmain. En ils proxims onns fai basegn da renovaziuns en singuls manaschis pli pitschens.

4. L'introducziun da las definiziuns per garantir la qualitad sin las alps da vatgas ha pretendì numerusas adattaziuns en las chascharias da las alps. Las davosas sanaziuns ston esser realisadas fin la stagiun da stad 2004.

Sin fundament da las ponderaziuns preschentas è la regenza pronta d'acceptar il postulat en quel senn ch'i vegnia elavurà in document strategic empè d'in concept.

Datum: 6 da matg 2003