Navigation

Inhaltsbereich

Dumonda Rizzi concernent l'impurtanza da l'allevament da nursas en il chantun Grischun

Sessiun: 21.04.2004
L'allevament da nursas en il chantun Grischun ha ina tradiziun da blers tschients onns. Pli baud tegnevan oravant tut ils lavurers nursas sco gudogn accessori. Ils purs da professiun sa cuntentavan cun in pitschen dumber da nursas per la producziun da charn e da launa per l'agen diever.

Cunquai che blers purs cun gudogn accessori han renunzià a l'allevament da nursas e cunquai ch'ils purs da professiun han fatg or da l'allevament da nursas in sectur u schizunt il sectur principal da lur manaschi è sa stabilisà l'effectiv da nursas en il chantun Grischun ils ultims onns.
La producziun svizra da charn-tschut importa mo var 45 % dal consum da charn-tschut en Svizra.

Er la regenza dal chantun Grischun ha consentì a l'ingiant dals contingents d'import da charn da la confederaziun. Tar la confederaziun han ins spetgà entradas supplementaras per la cassa federala tras la midada dal sistem.

Cumpareglià cun l'onn precedent èn ils pretschs per la producziun ussa crudads per var 35% il cumenzament da l'onn 2004. Sco motiv principal per questa crudada dals pretschs vegnan numnadas la midada dal sistem per vender a l'ingiant ils contigents d'import e la renunzia a la prestaziun a l'intern da la Svizra per il dretg d'import.

Ensemen cun la crudada dals pretschs da launa e cun las bleras prescripziuns davart l'allevament e l'alpegiada da las nursas sforza quai blers allevaturs da nursas da renunziar a l'allevament da nursas. Tar ils purs da professiun vegn pli savens tratga a niz l'allevament da vatgas-mamma sco alternativa. Quai cuntegna però da l'autra vart il privel da la surproducziun da charn-bov.

Nus dumandain la regenza:

1. Ha l'allevament da nursas en il chantun Grischun in'impurtanza economica?

2. È la regenza pronta da s'engaschar tar la confederaziun per ina meglieraziun da la situaziun economica dals allevaturs da nursas en connex cun la repassada resp. cun la planisaziun futura da la regulaziun da l'import da charn?

3. È la regenza conscienta ch'ils allevaturs da nursas contribueschan ad ina colonisaziun decentrala e ch'els garanteschan sco tgiraders da la cuntrada ensemen cun lur nursas che tut la surfatscha da spundas e lieus nunaccessibels vegnia utilisada e ch'els cumbattan uschia en moda bunmartgada cunter l'erosiun, cunter la creschientscha da zerclim, cunter il crescher en e cunter lavinas?

4. Tge po e vul il chantun Grischun contribuir per garantir quest sectur da l'agricultura?

Cuira, ils 21 d'avrigl 2004

Name: Rizzi, Stoffel, Farrér, Arquint, Bachmann, Bär, Barandun, Bischoff, Bucher-Brini, Bühler-Flury, Bundi, Butzerin, Cavegn-Kaiser, Christ, Christoffel, Crapp, Fallet, Fasani, Federspiel, Frigg, Giacometti, Giovannini, Göpfert, Hanimann, Heinz, Jaag, Jäger, Jenny, Joos-Buchli, Kessler, Kleis-Kümin, Krättli-Lori, Märchy-Michel, Meyer-Grass (Claustra), Michel, Pedrini, Peyer, Thomann, Zindel, Hartmann (Cuira), Lippuner, Mathis, Pool, Toschini

Session: 21.04.2004
Vorstoss: rg Anfrage


Resposta da la regenza

L'allevament da nursas è ina sparta impurtanta da l'allevament d'animals dal Grischun. L'onn 2003 han 1'283 manaschis purils tegnì 66'180 nursas. Da totalmain 3'217 possessurs d'animals han 40% nursas. Las nursas vegnan per gronda part tegnidas en manaschis da gudogn accessori. Adina dapli nursas chattan ins en manaschis da gudogn principal en cumbinaziun cun arments. L'allevament da nursas sco gudogn accessori sa reducescha. Il motiv per quai èn la chargia da temp ed ils custs. La limita per survegnir ils pajaments directs pretenda da l'allevatur da nursas ch'el impundia ina pulita part da ses temp da lavur, e quai na po betg mo vegnir fatg la saira suenter la lavur. Ils custs per edifizis, indrizs e maschinas consumeschan la gronda part dal retgav dals manaschis pitschens. En il chantun Grischun fan 40 manaschis lur gudogn principal cun l'allevament da nursas.

In segund factur impurtant en il chantun Grischun è la chargiada. Sin 170 alps autalpinas vegnan alpegiadas mintg'onn passa 60'000 nursas. Quai è var il dubel da quai che vegn alpegià en il segund grond "chantun da nursas", il Vallais. Ina pitschna part èn animals da la Bassa che passentan la stad sin nossas alps.

L'emprim quartal da quest onn èn ils pretschs da charn-nursa dads ensemen per 35%. Quai ha chaschunà gronds problems per ils allevaturs da nursas. Il sistem d'ingiant dals contingents d'import na po dentant betg vegnir fatg responsabel per il collaps dals pretschs sin il martgà da nursas. Fatg è che la purschida è creschida pervi da la setgira ils mais d'atun da l'onn passà en moda extraordinaria. Quai ha chaschunà ina surpurschida e sco consequenza in collaps dals pretschs. Ultra da quai na po la charn-tschut betg pli profitar da l'existenza da la malsogna bovina dal tscharvè tar ils arments. En il fratemp èn ils pretschs sa recreads sin il martgà da nursas, e quai pervi da la pitschna purschida e pervi da l'augment dals pretschs tar l'import. L'enviern passà èn er vegnidas mazzadas extraordinariamain bleras nursas-mamma. Quai ha chaschunà ina reducziun da l'effectiv cun correspundentamain paucs tschuts l'atun. Actualmain na ristgan gnanc experts ina prognosa credibla per il martgà d'atun. Igl è però segir sco gia menziunà che la diminuziun dal pretsch na po betg vegnir attribuida a l'ingiant dals contingents d'import. Il nov sistem è er ina schanza per il chantun Grischun. Sco prestaziun naziunala ston vegnir cumprads 10% dals animals sin il martgà public. Perquai èsi impurtant ch'ils martgads publics vegnian mantegnids.

1. Sch'ins repartiss tut las nursas dal chantun Grischun sin manaschis da gudogn principal, pudessan viver 350 famiglias sulettamain da l'allevament da nursas. Cumpareglià cun quai pudessan viver 1'900 famiglias da l'allevament da muvel bovin e 60 da l'allevament da chauras. Ultra da l'element che furma la basa existenziala èsi da gronda impurtanza economica per il chantun Grischun sco chantun turistic che las spundas taissas ed ils 500 km2 da las surfatschas d'alp pasculablas vegnian tegnidas libras e tgiradas.

2. Mo ina megliera planisaziun concernent la regulaziun davart l'import da charn n'avess betg cumpensà il collaps finanzial ch'ils allevaturs da nursas han stuì acceptar l'enviern passà. In'assimilaziun da las contribuziuns per la consumaziun da pavel setg a las tariffas dal muvel bovin gidass bler meglier ils allevaturs da nursas. La regenza vegn a drizzar en connex cun la nova orientaziun dals pajaments directs l'attenziun necessaria sin la concepziun da las contribuziuns per la sparta da manaschis da nursas.

3. La regenza sa che spezialmain ils allevaturs da nursas contribueschan essenzialmain a la cultivaziun da l'entira surfatscha ed a la tgira da la cuntrada.

La regenza s'engascha en il rom da las pussaivladads per bunas cundiziuns da basa, p.ex. per mantegnair l'infrastructura, per ch'i possia avair lieu in martgà public. Ella promova la chargiada cun cussegliaziun, scolaziun e cun far valair sia influenza tar la concepziun da las cundiziuns legalas da basa. Ella sustegna in allevament da nursas economic en il chantun Grischun cun far valair sia influenza tar la procedura da consultaziun da la confederaziun.

Datum: 24 da zercladur 2004