Dumonda Friggconcernent las decisiuns da natiralisaziun a l'urna
Sessiun: 06.12.2004
Dapi ch'il tribunal federal ha declerà il zercladur 2003 che las decisiuns da natiralisaziun a l'urna sajan anticonstituziunalas, èn differents chantuns daventads activs en quai che reguarda lur prescripziuns per obtegnair il dretg da burgais chantunal e communal. Uschia propona per exempel il cussegl guvernativ dal chantun Glaruna al cussegl grond d'approvar ina midada da la lescha davart il dretg da burgais chantunal e communal per mauns dal cumin 2005. En quest connex duain vegnir determinadas da princip las radunanzas communalas sco organs da natiralisaziun, premess che las ordinaziuns communalas na prevesan betg in'autra regulaziun ch'è confurma a la constituziun.
La sentenzia dal tribunal federal dal zercladur 2003 che pretenda l'obligaziun da motivaziun, uschia ch'ina votaziun per scrutini a l'urna n'è betg pli pussaivla, ha er gì ina influenza sin la pratica da natiralisaziun da singulas vischnancas dal chantun Grischun. Quai pertutga natiralmain en emprima lingia las vischnancas burgaisas che han fin ussa pratitgà per natiralisaziuns la votaziun a l'urna. Pertutgada è tranter auter la vischnanca burgaisa da Cuira. A chaschun da la votaziun a l'urna dals 24 d'october 2004 han las votantas ed il votants da Cuira acceptà cun ina clera maioritad la proposta dal cussegl dals burgais, tenor la quala quel almain fin che las consequenzas da la sentenzia dal tribunal federal èn scleridas en il Grischun po decider en atgna cumpetenza davart las natiralisaziuns.
L'art. 19 da la lescha davart l'acquist e la perdita dal dretg da burgais chantunal e communal (lescha dal dretg da burgais, DG 130.100) surlascha a las singulas vischnancas (vischnancas burgaisas) da reglar l'acquist dal dretg da burgais entaifer ils limits da la legislaziun federala e da la lescha chantunala.
Nus supplitgain la regenza da respunder las sequentas dumondas:
1. È la regenza er da l'avis ch'i na duain vegnir prendidas er en il chantun Grischun en l'avegnir naginas decisiuns da natiralisaziun a l'urna pli confurm a la sentenzia dal tribunal federal menziunada qua survart e quai oravant tut per motivs da l'egualitad giuridica?
2. Èsi tenor la regenza raschunaivel da reveder correspundentamain la lescha chantunala per sclerir la situaziun?
Cuira, ils 6 da december 2004
Name: Frigg, Meyer Persili, Pfiffner, Arquint, Baselgia, Bucher, Jäger, Noi, Peyer, Pfenninger, Schütz, Trepp, Zindel, Brasser, Caviezel (Cuira)
Session: 6.12.2004
Vorstoss: rg Anfrage
Resposta da la regenza
En la scienza ed en la giurisdicziun datti opiniuns divergentas concernent la qualificaziun giuridica da decisiuns da natiralisaziun. D'ina vart vegn fatga valair l'opiniun ch'i sa tractia d'acts puramain politics en cas da decisiuns da natiralisaziun e che quels na stoppian betg vegnir motivads. Da l'autra vart sa basan il tribunal federal e la nova scienza sin il fatg che decisiuns da natiralisaziun stoppian vegnir qualifitgadas sco acts da l'applicaziun dal dretg e ch'ellas stoppian pervi da quai vegnir motivadas. Correspundentamain ha il tribunal federal declerà en duas decisiuns dals 9 da fanadur 2003 las votaziuns a l'urna davart natiralisaziuns sco anticonstituziunalas, perquai ch'ina motivaziun na saja betg pussaivla en cas da votaziuns a l'urna, e quai per motivs dal sistem (DTF 129 I 232; DTF 129 I 217). La dumonda, sche e quant enavant che las decisiuns da natiralisaziun che las votantas ed ils votants prendan ad ina radunanza communala u ad ina radunanza da la vischnanca da burgais adempleschian l'obligaziun da motivaziun dal dretg constituziunal, n'ha el betg respundì (DTF 129 I 232 consid. 3.7).
Las duas sentenzias dal tribunal federal han chaschunà mintgamai ina iniziativa parlamentara en il cussegl naziunal ed en il cussegl dals chantuns. Fin uss è vegnida observada mo l'iniziativa parlamentara da cusseglier dals chantuns Pfisterer. Quella vul dar als chantuns vinavant la pussaivladad, da laschar prender dal pievel decisiuns da natiralisaziun en il rom da radunanzas communalas e da votaziuns a l'urna. Ultra da quai pretenda l'iniziativa ch'il tribunal federal na possia betg pli giuditgar materialmain decisiuns da natiralisaziun ordinarias, mabain ch'i possian vegnir fatgs mo pli recurs pervi da la violaziun da las garanzias constituziunalas da procedura.
En il chantun Grischun vegnan concludidas las natiralisaziuns ordinarias da la radunanza da la vischnanca da burgais u da la suprastanza communala. Unicamain Cuira e Tavau enconuschevan per quai pervi dal grond dumber da las burgaisas e dals burgais domiciliads là la votaziun a l'urna. Entant èn las leschas davart il dretg da burgais da las vischnancas da burgais da Cuira e da Tavau vegnidas revedidas e la cumpetenza da natiralisaziun è vegnida delegada ad in cussegl da burgais. Pervi da quai na datti naginas decisiuns da natiralisaziun a l'urna pli en il chantun Grischun.
1. La regenza è er da l'avis che decisiuns da natiralisaziun negativas ston vegnir motivadas, e quai pervi dal dretg da l'attenziun giuridica tenor l'art. 29 al. 2 CF sco er pervi dal scumond da discriminaziun tenor l'art. 8 al. 2 CF. Questa obligaziun da motivaziun na po pervi da motivs dal sistem betg vegnir ademplida en cas da votaziuns a l'urna.
2. La regenza ha avert ils 11 da schaner 2005 la procedura da consultaziun tar la revisiun totala da la lescha chantunala dal dretg da burgais (LDBchant). La missiva duai vegnir tractada en il cussegl grond anc quest onn. En il rom da questa revisiun totala duain vegnir fatgas las adattaziuns necessarias a la lescha federala dal dretg da burgais revedida ch'entra en vigur il 1. da schaner 2006. Il medem mument po vegnir tegnì quint da las novaziuns da la giurisdicziun ch'èn vegnidas fatgas dapi l'ultima revisiun parziala sco er da las necessitads actualas tar la pratica da natiralisaziun. I na duai betg pli esser pussaivel da far en il futur votaziuns a l'urna davart natiralisaziuns en il chantun Grischun e decisiuns negativas duain stuair vegnir motivadas.
Datum: 17 da favrer 2005