Incumbensa da fracziun da la PS Zurfluh concernent il dretg da votar activ a la vegliadetgna da 16 onns
Sessiun: 14.02.2007
Il dretg da votar è in dretg democratic fundamental. El dat la pussaivladad a la populaziun da decider davart dumondas politicas ed uschia er davart l'agen futur. Ina refusa dal dretg da votar per tschertas parts da la populaziun sto perquai vegnir motivada fitg accuratamain. Da princip sto vegnir consentì il dretg da votar a mintga persuna ch'ademplescha ils criteris da la "madirezza politica". "Madirezza politica" vegn chapida sco il savair renconuscher ed articular ils agens interess materials ed ideals en la societad. Per quest intent èsi suffizient, sche questa madirezza politica n'exista betg tar mintga singula u tar mintga singul, mabain tar la maioritad da mintga categoria da vegliadetgna. Tant la psicologia sco er il mintgadi social conferman che giuvenils da la vegliadetgna da 16 onns adempleschan da princip quests criteris.
Cun 16 onns ha in giuvenil per regla terminà la scola obligatorica e fa in emprendissadi professiunal u ina scola da cuntinuaziun. Ils giuvenils ston demussar gronda responsabladad per sasez gia il mument da la tscherna professiunala che succeda a medem temp. Er l'economia tracta ils giuvenils da questa vegliadetgna senza excepziun sco consumentas e sco consuments maiorens. Tenor il dretg da las baselgias chantunalas vegnan ils giuvenils la finala considerads sco maiorens per dumondas da cretta e da religiun. Il mintgadi dals giuvenils mussa pia cleramain che persunas da 16 onns èn capablas da persequitar agens interess ed uschia da surpigliar responsabladad per sasezzas e per lur ambient.
Sbassar il dretg da votar activ a la vegliadetgna da 16 onns correspundess a questa realitad quotidiana ch'è sa midada. En emprima lingia permettess quai dentant als giuvenils da cundecider en decisiuns politicas, da las qualas els èn savens pertutgads directamain sin plaun chantunal e sin plaun communal, ed uschia da furmar activamain lur agen futur. La pussaivladad d'ina participaziun activa dals giuvenils gida a promover lur interess per dumondas politicas ed als lascha surpigliar responsabladad per il svilup da la societad. In tal interess ed in tal engaschament politic èn puspè ulteriuras pitgas da la democrazia.
La regenza vegn envidada da suttametter al cussegl grond ina midada da la legislaziun chantunala, e quai cun la finamira d'introducir il dretg da votar a la vegliadetgna da 16 onns (senza il dretg d'eleger passiv).
Cuira, ils 14 da favrer 2007
Name: Zurfluh, Jäger, Bucher-Brini, Arquint, Baselgia-Brunner, Jaag, Menge, Meyer Persili (Cuira), Peyer, Thöny, Trepp
Session: 14.02.2007
Vorstoss: rg Anfrage
Resposta da la regenza
Tar la confederaziun ed en il chantun Grischun è il dretg da votar vegnì sbassà avant ca. 15 onns da la vegliadetgna da 20 onns a 18 onns. Alura èn vegnidas fatgas intervenziuns sin differents plauns per sbassar ulteriuramain il dretg da votar. Sin plaun federal è vegnida refusada l'onn 2000 ina moziun concernent il dretg da votar a la vegliadetgna da 16 onns en il cussegl naziunal. Er en divers auters chantuns è vegnida messa en discussiun questa dumonda ils ultims onns, saja quai en il rom da revisiuns totalas da la constituziun u en connex cun intervenziuns parlamentaras correspundentas. Ils chantuns Basilea-Citad e Lucerna han refusà en il rom da lur revisiun da la constituziun d'introducir il dretg da votar a la vegliadetgna da 16 onns. Il cumenzament da quest onn ha il cussegl grond dal chantun Argovia er refusà ina intervenziun parlamentara correspundenta. Ina proposta d'introducir il dretg da votar a la vegliadetgna da 16 onns fa dentant la regenza dal chantun Berna al cussegl grond. La finala ha concludì la mastralia dal chantun Glaruna ils 6 da matg 2007 d'introducir il dretg da votar e d'eleger activ a la vegliadetgna da 16 onns per fatschentas communalas e chantunalas.
En il chantun Grischun n'è ina reducziun dal dretg da votar a la vegliadetgna da 16 onns per fatschentas chantunalas e communalas betg stada en discussiun a chaschun da l'ultima revisiun totala da la constituziun chantunala ch'è entrada en vigur il 1. da schaner 2004. Las intervenziuns en differents chantuns e la decisiun da la mastralia dal chantun Glaruna han dentant mussà che la dumonda da sbassar il dretg da votar a la vegliadetgna da 16 onns è daventada pli e pli actuala. Segiramain è responsabel per quai er il svilup demografic che chaschuna spustaments da la pussanza gist en il sectur da la cooperaziun politica. D'agiuntar èsi ch'i dat segiramain giuvenils tranter 16 e 18 onns che vulessan far diever dal dretg da votar e d'eleger activ. Tras la reducziun dal dretg da votar a la vegliadetgna da 16 onns survegnissan quests giuvenils la pussaivladad da s'integrar en la vita politica e da dar dapli paisa a la vusch da la giuventetgna. Problematic para en quest connex ch'i vegnan creadas duas differentas vegliadetgnas da maiorennitad cun introducir il dretg da votar e d'eleger a la vegliadetgna da 16 onns. En il dretg civil, sco per exempel per concluder contracts, vegniss a valair vinavant la vegliadetgna da maiorennitad da 18 onns. A la regenza na para quest fatg dentant betg uschè gravant ch'il dretg da votar a la vegliadetgna da 16 onns stuess vegnir refusà. Plitost è en vista al svilup demografic e politic pli nov la reducziun dal dretg da votar a la vegliadetgna da 16 onns ina schanza che gida ad augmentar la participaziun da la giuventetgna a la vita politica. La regenza è perquai pronta d'acceptar l'incumbensa qua avant maun e da proponer al cussegl grond da midar la constituziun chantunala en quel senn ch'ella prevesa il dretg da votar e d'eleger activ a la vegliadetgna da 16 onns per fatschentas communalas e chantunalas.
Datum: 8 da matg 2007