Il sboz per ina lescha federala davart implants da fermada vegn
refusà energicamain dals chantuns alpins pertutgads ed uschia er dal
Grischun. La confederaziun vul augmentar marcantamain la responsabladad
dals possessurs d'implants da fermada.
Ils chantuns alpins èn s'exprimids communablamain gia la fin da
favrer davart il sboz per ina lescha davart implants da fermada ed han
scarplinà zunt fitg il project. Uss turna il Grischun a rebatter e fa
anc ina giada endament cun tutta forza las objecziuns cunter la nova
lescha federala planisada. Las regenzas da set chantuns alpins (GR, VS,
UR, TI, GL, OW e NW) furman la conferenza da las regenzas dals chantuns
alpins (CRCA). Dal sboz per ina lescha davart implants da fermada vegn
pertutgada spezialmain ferm la societad d'ovras electricas da lur
territori, perquai che la gronda part da las ovras electricas sa chatta
natiralmain en ils chantuns alpins.
Tut en tut na mida il sboz nagut vi da la segirezza dals implants. I
sa tracta plitost d'ina grevezza finanziala supplementara per las
societads d'ovras electricas. Questa grevezza n'è betg supportabla en il
context da la liberalisaziun dal martgà d'electricitad. La confederaziun
vul puspè ina giada crear novas disposiziuns e surdar las consequenzas
finanzialas da quellas indirectamain als chantuns en las regiuns
periferas.
Il sboz è en emprima lingia in project davart il dretg da
responsabladad e d'assicuranza. El parta d'in potenzial da donn en cas
d'ina ruttadira totala dal mir da fermada da lais artifizials emplenids.
Ina regulaziun da responsabladad duess dentant partir dal potenzial
realistic da donn e betg da tschertas supposiziuns ipoteticas. La
realitad è quella che la segirezza dals implants svizzers da fermada
vegn valitada sco fitg auta ed exemplara per l'entir mund. Quest fatg
vegn cumprovà da la realitad, ch'ils implants vegnan duvrads uss durant
pressapauc 100 onns quasi senza disturbis. Ils dus sulets disturbis
ch'èn succedids en il passà a Zeuzier (VS) ed Albigna (GR) han mussà a
moda exemplara che la surveglianza dals implants da fermada pli gronds
funcziuna fitg bain. Enstagl da vulair augmentar uss las premias
d'assicuranza duessan ils daners vegnir impundids meglier per pudair
survegliar pli ferm er las ovras da fermada pli pitschnas.
Ensemen cun ils auters chantuns alpins refusa la regenza grischuna
il sboz per ina lescha federala davart implants da fermada e propona da
remetter il project, perquai ch'el n'è betg urgent ni materialmain, ni
temporalmain. Ella manegia ch'i saja plitost da spetgar fin che las
consequenzas da la liberalisaziun dal martgà d'electricitad èn cleras e
fin che la revisiun da l'unificaziun dal dretg da responsabladad ha
obtegnì conturas pli cleras. La segirezza è garantida, la surveglianza
dals implants gronds da fermada funcziuna fitg bain ed en ils chantuns
Grischun e Vallais che cuntegnan las "chombras d'aua" las pli
impurtantas exista gia oz ina obligaziun d'assicuranza. La necessitad
materiala dal project na vegn dentant da princip betg snegada. Ma ella
sto vegnir elavurada concernent il cuntegn. La responsabladad dals
possessurs da las ovras idraulicas per donns che vegnan chaschunads tras
eveniments extraordinaris da la natira, guerrescs u tras greva culpa da
terzas persunas vegn refusada.
Novas regiuns d'urari per il traffic public
La regenza iniziescha la consultaziun davart ina revisiun parziala
da las disposiziuns executivas da la regenza tar la lescha davart il
traffic public. Il termin scroda la fin da zercladur 2000. La revisiun
ha l'intent da repartir da nov las regiuns d'urari da l'agglomeraziun da
Cuira e da las regiuns Mantogna-Tumleastga, Valragn e Grischun central:
- La regiun d'urari 1 actuala (citad da Cuira, vischnancas Domat,
Favugn, Tumein, Haldenstein, Trimmis e da Says) e la regiun d'urari 3
actuala (Signuradi e circul dals Tschintg Vitgs senza Haldenstein,
Trimmis e Says) duain vegnir cunfinadas da nov. Regiun 1: citad da
Cuira, circuls Tschintg Vitgs e Maiavilla, regiun 4: citad da Cuira,
circul da Razén, vischnancas da Favugn e Tumein.
- La regiun d'urari 6 actuala (Mantogna-Tumleastga, Valragn e
Grischun central) duai vegnir separada da nov en ina regiun 5:
Mantogna-Tumleastga e Valragn ed en ina regiun 7: Grischun central.
Er uffants da quatter onns duain pudair ir a scolina
Uffants da quatter onns pudevan ir fin uss be alur a scolina, sche
questa pussaivladad existiva en lur vischnanca da domicil gia avant
l'onn 1992. Uss duain tut las vischnancas pudair crear purschidas
correspundentas.
La lescha da scolina valaivla dapi l'onn 1992 oblighescha las
vischnancas da domicil da pussibilitar a mintga uffant da pudair
frequentar almain durant in onn la scolina. Il chantun subvenziunescha
maximalmain dus onns. En la gronda part da las vischnancas frequentan
ils uffants durant dus onns la scolina. Surtut en il Grischun dal sid
era ed è derasada in'autra assistenza prescolara dals uffants, en la
quala ils uffants van durant trais onns a scolina. Per che las
vischnancas cun in model da trais onns possian cuntinuar cun quel, è
quai vegnì permess ad ellas en l'ordinaziun concernent l'admissiun
d'uffants da quatter onns en scolina.
En il fratemp è il basegn per scolinas da trais onns s'augmentà
cleramain er en il Grischun tudestg e rumantsch. Tras questa
pussaivladad pon numnadamain vischnancas pli pitschnas mantegnair la
scolina en il vitg e la manar cun ina gruppa raschunaivla dal punct da
vista pedagogic. Sin fundament da quests fatgs vegni ad esser pussaivel
a partir dal proxim onn da scola d'introducir la scolina da trais onns
en tut las vischnancas. L'ordinaziun respectiva vegn midada
correspundenta-main. Perquai ch'il chantun resguarda dus onns da scolina
avant l'entschatta da la scola sco suffizients, na vegn el anc adina
betg a subvenziunar periodas pli lungas. Cun la revisiun parziala vegn
dentant augmentada la libertad d'agir da las vischnancas. Per il chantun
na resultan nagins custs supplementars.
Agid umanitar
I vegnan concedidas contribuziuns d'agid umanitar d'in import total
da 22'000 francs a:
- Crusch cotschna svizra en favur da "Agid a la populaziun dal sid
da l'Africa",
- Amis svizzers dals vitgs d'uffants SOS en favur dal project
"Construcziun dal vitg d'uffants SOS a Monaragala, Sri Lanka",
- Helvetas en favur dal project "Postcosecha, reducziun da perditas
da la segunda racolta a Paraguay", e
- Servetsch dals Svizzers a l'exteriur dal departament federal dals
affars exteriurs en favur da las "subvenziuns 1999/2000 a las societads
svizras d'agid a l'exteriur".
Da las vischnancas
La vischnanca da Puschlav dastga manar ina classa da tscherna da
professiun (dieschavel onn da scola) durant in'emprova che dura ad
interim trais onns.
Las constituziuns communalas da Pagig, Riein e Medel/Lucmagn vegnan
approvadas.
La revisiun parziala da la planisaziun locala da Rueun vegn
approvada, quella da Ruschein per part.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan
dads libers credits d'in import total da var quatter milliuns francs
(lavurs da cuvrida en la Viamala, sin il traject Soazza-San Bernardino e
tranter Fideris Au e Küblis, correcziun da la via dal Bernina tranter
Resgia-Montebello, acquist da terren per la correcziun da la via dal
Güglia en il sectur dal Crap Ses e nova via da velos Campagnastrasse a
Panaduz).
Persunal
René Simeon, naschì 1964, da Panaduz, domicilià a Cuira, daventa
medi superiur a l'ospital da dunnas Fontana a Cuira.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun