La regenza grischuna è da princip persuenter che tut ils purtaders
dal traffic cuvrian ils custs en il senn dal princip dal chaschunader.
Perquai ch'ella na chatta betg in giudicament general refusa ella
l'artitgel constituziunal nov proponì da la confederaziun en la furma
preschentada.
Oz na cuntegnan ils pretschs da las prestaziuns dal traffic che
vegnan pretendids sin il martgà betg tut ils custs che la singula
prestaziun chaschuna. Bain èn cuvrids en il fratemp ils custs da via dal
traffic pesant (per la construcziun, il manaschi ed il mantegniment da
las infrastructuras) ed ils custs externs per l'ambient ed ils accidents
(uschenumnads "custs externs") vegnan mess a quint davent da
l'entschatta da l'onn 2001 cun la taxa sin il traffic da camiuns pesants
dependenta da la prestaziun (TTCP). Tar ulteriurs purtaders dal traffic
(oravant tut las viasfier, ils autos da persunas, il traffic aviatic) èn
dentant fin uss cuvrids ni ils custs interns ni ils custs externs da
l'ambient e da la sanadad. Cun il sboz proponi per in nov artitgel
constituziunal duai vegnir fixà il princip da l'autenticitad dals custs
per tut ils purtaders dal traffic. Ils purtaders da viafier, via, aria
ed aua sco er ils conducts da bischens duain cuvrir en il senn dal
princip dal chaschunader tut ils custs chaschunads dad els. La
confederaziun na duai betg obtegnair cun il nov artitgel constituziunal
novas cumpetenzas per incassar taxas. Las corporaziuns communalas
cumpetentas obtegnan dentant ina incumbensa legislativa e d'agir en
direcziun da la "autenticitad dals custs". Il sboz prevesa plinavant che
la confederaziun ed ils chantuns desegnian las excepziuns dal princip
dal chaschunader e cumprovian las prestaziuns d'economia collectiva
ch'èn da cumpensar separadamain. Damai ch'ils custs ch'èn d'engrevgiar
èn fixads be parzialmain e che l'economia e la populaziun ston anc sa
disar vi da questa novaziun duai l'autenticitad dals custs vegnir
introducida tenor l'artitgel constituziunal proponì pass per pass per
tut ils purtaders dal traffic.
Da princip è la regenza grischuna bain persuenter d'exequir pli fitg
il princip dal chaschunader (betg mo per il sectur dal traffic) perquai
che quel gida ad impunder ils meds publics a moda raziunala e tenor il
basegn. Tgi che dovra prestaziuns spezialas u chaschuna custs duai
purtar quels tant sco pussaivel sez. Il princip dal chaschunader na po
dentant betg valair sco sulet criteri per l'agir statal. Plitost è
mintga singul cas d'examinar (spezialmain concernent l'autenticitad da
las datas davart ils custs ed il niz, l'effect directiv da la taxa
incassada, la repartiziun regiunala, la raschunaivladad per ils
purtaders dals custs e la raziunalitad administrativa da la
realisaziun). Sch'il princip dal chaschunader duai vegnir realisà stoi
dar in giudicament general cumplessiv en il cas concret. Ina vista
cumplessiva è urgentamain necessaria. En la soluziun proponida da la
confederaziun vegn gist quest factur a la curta. L'artitgel
constituziunal proponì cumpiglia mancanzas uschè gravantas ch'el sto
vegnir refusà da la regenza en la furma preschentada.
Da princip per la nova lescha da transplantaziun
Ils davos 30 onns è la transplantaziun d'organs, da tessids e cellas
er daventada en Svizra ina metoda da tractament che vegn pratitgada cun
success. Numerus umans engrazian ad ella lur vita u almain ina meglra
qualitad da viver. Sin il sectur da la medischina da transplantaziun
dispona la Svizra d'ina infrastructura fitg buna. L'onn 1998 han ils sis
centers svizzers da transplantaziun a Basilea, Berna, Genevra, Losanna,
S. Gagl e Turitg fatg 421 transplantaziuns. Las premissas giuridicas per
dar, prender or e transplantar organs, tessids e cellas n'èn betg
regladas en Svizra a moda unifitgada en ina lescha. 1999 è vegnida
creada la basa constituziunala per che la confederaziun possia reglar a
moda cumplessiva quest sectur. Il sboz per ina nova lescha da
transplantaziun è uss avant maun.
La regenza grischuna considerescha il sboz sco basa utila per reglar
sin stgalim naziunal ils problems che sa dattan en connex cun las
transplantaziuns. En vista a la segirtad giuridica ed a la confidenza da
la populaziun en la medischina da transplantaziun beneventa ella ina
regulaziun legala cumplessiva sin stgalim federal da quest sectur
sensibel medicinal, legal ed etic. Concernent singulas disposiziuns
vegnan dentant er fatgas tschertas resalvas.
Projects da votaziun dals 21 da matg 2000
Dumengia, ils 21 da matg 2000 èsi da votar davart in project federal
e chantunal. Sin stgalim federal sa tracti dals contracts bilaterals cun
la UE, sin stgalim chantunal da la lescha davart ils automats da gieu ed
ils manaschis da gieus.
Contribuziuns culturalas
A las sequentas instituziuns resp. per ils sequents projects vegnan
conderschidas contribuziuns culturalas en l'import total da 116'000
francs:
- orchester grischun da chombra (OGC) per l'activitad da concerts
l'onn 2000, e
- Dieter Menz per il project "Gegenstrom/Contrecourant", che ha lieu
dals 27 d'avrigl fin ils 27 da matg 2000 a Chareton-le-Pont (Paris).
Construcziun da vias
Per differents projects da construcziun da vias vegnan dads liber
credits d'in import total da var 4.4 milliuns francs (lavurs da miradur
e da cuvrida per il sviament da Claustra Büel-Selfranga e per lavurs da
cuvrida entaifer il vitg da Müstair).
Fatgs da persunal
Cristina Maranta, naschida 1963, da Poschiavo, domiciliada a Cuira,
daventa a partir da l'entschatta da fanadur 2000 scheffa dal gimnasi
superiur da la scola chantunala grischuna.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun