En vista a l'augment dal squitsch dal luf en la regiun Surselva èn ils cussegliers guvernativs Mario Cavigelli e Marcus Caduff sa scuntrads per in barat cun purs pertutgads sco er cun represchentants da l'Uniun purila grischuna, da la Federaziun d'allevament da nursas dal Grischun e da l'Uniun Vatga mamma Svizra. Il motiv per quest barat èn stads ils cas frequents da nursas e da chauras stgarpadas da lufs sin in spazi concentrà en questa regiun sco er il quità per la segirezza dals umans pervia da midadas da cumportament tar la muaglia en territoris, nua ch'il luf è preschent.
L'agricultura è pertutgada fermamain da las sfidas en connex cun il tractament d'animals da rapina gronds. La Regenza ha chapientscha per ils quitads e per las aspectativas che l'agricultura deducescha en quest reguard e ch'ella suttametta a la societad ed a la politica. Ella prenda fitg serius ils basegns e las pretensiuns.
Cumportament da defensiun pli intensiv tar ils arments en preschientscha dal luf
Sin fundament dals ultims cas en Surselva, ma er en l'entir chantun, èsi da constatar che singuls lufs e singuls trieps sviluppan in cumportament che chaschuna conflicts. Entant che la preschientscha dal luf era fin avant pauc temp ina sfida supplementara cunzunt per las possessuras ed ils possessurs da muvel manidel (nursas e chauras stgarpadas da lufs), han possessuras e possessurs d'arments observà supplementarmain l'ultim temp che la muaglia è vegnida disturbada en ses cumportament pervia da la preschientscha dal luf e po en singuls cas er vegnir en mira d'attatgas.
En il chantun Grischun hai fin ussa dà darar attatgas da lufs sin animals da la spezia dals arments. Da vart da las persunas spezialisadas dal chantun sco er da vart dals represchentants da l'agricultura ch'èn participads al barat na vegni betg exclus ch'er animals da la spezia dals arments, en spezial animals giuvens, pudessan sut circumstanzas spezialas vegnir stgarpads e duvrads dal luf e che la situaziun pudess s'engrevgiar il proxim temp sin l'entir territori chantunal. Quai pervia dal svilup da las populaziuns da lufs d'enfin ussa e sin basa da las aspectativas che vegnan fatgas en quest reguard da las persunas spezialisadas.
Ultra da las consequenzas negativas per las puras ed ils purs, ch'èn bain enconuschentas en connex cun la protecziun da muvel manidel e cun muvel manidel stgarpà, è il cumportament da defensiun d'arments en consequenza da la preschientscha dal luf in problem nov supplementar. Il cumportament da vatgas-mamma e da vatgas da latg ch'èn vegnidas spaventadas u ch'èn inquietadas pervia da la vischinanza d'animals da rapina gronds, n'è fin ussa anc betg vegnì tematisà pli detagliadamain. En spezial mancan enconuschientschas davart il potenzial da periclitaziun che resulta per persunas che lavuran cun ils animals sco er per persunas che sa rendan en la vischinanza da las muntaneras.
In barat regular è necessari
Per quests motivs èn ils cussegliers guvernativs responsabels per ils animals da rapina gronds e per la protecziun da muntaneras sco er collavuraturas e collavuraturs dal Plantahof e da l'Uffizi da chatscha e pestga sa scuntrads ad in discurs cun las possessuras ed ils possessurs d'arments da la Surselva, cun l'Uniun purila grischuna sco er cun represchentants da la Federaziun d'allevament da nursas dal Grischun e da l'Uniun Vatga mamma Svizra. Cun questa chaschun è vegnida discutada la nova situaziun ed èn vegnidas tematisadas pussaivladads per cumbatter cunter donns e per mantegnair la segirezza publica. Talas scuntradas duain avair lieu regularmain en l'avegnir.
L'engaschament dal chantun sin plaun federal a Berna vegn sustegnì
Il chantun ha mo pussaivladads limitadas per sustegnair l'agricultura en connex cun sias sfidas e cun ses quitads. La regulaziun da las populaziuns da lufs è prescritta cleramain en il dretg federal e po succeder mo en quest rom. Sin plaun federal è la Regenza adina puspè s'engaschada ils ultims onns per in'adattaziun da questas regulaziuns, ed ella sustegna la revisiun parziala da la Lescha federala da chatscha che surpiglia la tenuta da la Regenza sin basa da la moziun dal cusseglier dals chantuns Stefan Engler. La votaziun federala dal pievel è previsa ils 27 da settember.
Instradà scleriments concernent vatgas-mamma ed animals da rapina gronds tar la Confederaziun
Sulettamain cun mesiras da regulaziun na sa laschan las aspectativas da l'agricultura e da la protecziun dals animals e da la natira betg ademplir. I ston vegnir prendidas mesiras per proteger las muntaneras, sco far saivs e duvrar chauns da protecziun da muntaneras. Tals chauns porschan ina tscherta protecziun per il muvel manidel. Per ils arments fan els dentant pauc effect. Quai betg mo pervia da l'integraziun difficila, mabain er perquai ch'i na sa tracta en emprima lingia betg da proteger ils animals da niz, mabain d'evitar che la muaglia sentia il fried dal luf. En consequenza da quai midan singuls arments u l'entira muntanera il cumportament, quai che signifitga in potenzial da periclitaziun per persunas.
Per la segirezza dal persunal d'alp, da passantas e passants sco er da viandantas e viandants ston vegnir realisadas las glistas da controlla e las recumandaziuns dal Servetsch naziunal per la prevenziun d'accidents en l'agricultura (SPAA). En vista a la nova situaziun sto vegnir prendida per mauns in'analisa da las basas existentas. La Regenza ha perquai supplitgà la Confederaziun d'elavurar il potenzial da periclitaziun che resulta per persunas pervia dal cumportament da defensiun d'arments en territoris, nua ch'il luf è preschent. Correspundentamain è vegnì instradà in project "Vatgas-mamma ed animals da rapina gronds". La gruppa da project consista da represchentantas e represchentants dal SPAA, dal Plantahof, da l'Uffizi da chatscha e pestga, da l'AGRIDEA, da l'Uniun Vatga mamma Svizra, da l'Uniun purila grischuna, da la Federaziun Sendas svizras, da l'Uffizi federal d'agricultura sco er da l'Uffizi federal d'ambient. Ella ha cumenzà dacurt cun sia lavur. Ils represchentants da l'agricultura participads al barat suttastritgan l'impurtanza da quest engaschament da la Confederaziun e dal chantun.
Infurmaziuns concernent animals da rapina gronds
cusseglier guvernativ Mario Cavigelli, schef dal Departament d'infrastructura, energia e mobilitad, tel. +41 81 257 36 01, e-mail Mario.Cavigelli@diem.gr.ch
Infurmaziuns concernent la protecziun da muntaneras
cusseglier guvernativ Marcus Caduff, schef dal Departament d'economia publica e fatgs socials, tel. +41 81 257 23 01, e-mail Marcus.Caduff@dvs.gr.ch
Gremi: Regenza
Funtauna: rg Chanzlia chantunala