Tut las vischnancas grischunas ed il chantun Grischun han ina vopna sco segn da lur identitad. En il register da vopnas èn quellas designadas cumplettamain. Per mintga vopna cuntegna il register in maletg en differents formats e la descripziun da la vopna giuridicamain lianta (blasonament).
La basa per las preschentaziuns graficas è il standard eraldic grischun. Per mintga vopna èn plinavant inditgadas las colurs da vischnanca ch'èn relevantas per la producziun da bandieras. Il register da vopnas vegn actualisà cuntinuadamain.
Svilup istoric
Oriundamain servivan las vopnas per differenziar ils chavaliers da la massa armada en ina battaglia. Per quest intent èn vegnids malegiads segns persunals sin ils scuts. Banderolas e bandieras marcavan las partiziuns d'ina armada. Per lur funcziun sco segn d'enconuschientscha eri impurtant che las vopnas eran facilmain identifitgablas er or d'ina distanza pli gronda.
Ed uschia èn la simplicitad e la clerezza restadas per l'eraldica fin oz ils criteris che caracteriseschan il stil. En il temp medieval tardiv han las vopnas pers lur impurtanza militara; ellas èn daventadas maletgs simbolics da famiglias impurtantas e pli e pli er da corporaziuns sco citads, dretgiras u mastergnanzas. Uschia èn sa sviluppadas concepziuns pli pretensiusas da vopnas cun motivs multifars.
Oz dovran en il Grischun il chantun e las vischnancas politicas ina vopna sco segn da lur identitad e da lur impurtanza. En sia furma actuala exista la vopna dal chantun dapi l'onn 1932, entant che las vopnas da las vischnancas èn vegnidas definidas liantamain pir l'onn 1953 cun l'emprima ediziun dal Cudesch da vopnas dal chantun Grischun ch'è vegnì actualisà l'onn 1982.
Dapi l'onn 1982 hai dà midadas considerablas en la cuntrada da vopnas dal chantun. Ils circuls che avevan da lur temp er ina vopna n'existan betg pli dapi il 1. da schaner 2016; pervia da quai han lur vopnas oriundas pers lur significaziun oriunda. Ultra da quai han numerusas fusiuns da vischnancas gì per consequenza che lur dumber è sa reducì permanentamain. Suenter ina fusiun dovran bleras vischnancas vinavant la vopna da la vischnanca la pli gronda (p.ex. Cuira, Scuol), autras han surpiglià la vopna dal circul (Bregaglia, Val Stussavgia) ed in pèr han creà ina nova vopna che ha stuì vegnir approvada da la Regenza. La procedura che sto vegnir observada per l'approvaziun sco er las reglas eraldicas ch'èn impurtantas per crear ina nova vopna èn descrittas en dus fegls d'infurmaziun da l'Archiv dal stadi dal Grischun.
Suenter la fusiun perdan las vopnas da las anteriuras vischnancas lur impurtanza giuridica, pon dentant vegnir duvradas vinavant en las fracziuns da vischnancas respectivas.
Il register da vopnas digital
L'onn 2020 ha la Chanzlia chantunala dal Grischun concludì d'actualisar las midadas considerablas en l'effectiv da vopnas dapi l'onn 1982 e da far in register digital da las vopnas vertentas. Quel cuntegna – per il chantun e per tut las vopnas communalas – mintgamai la descripziun da la vopna giuridicamain lianta ed approvada da la Regenza – l'uschenumnà "blasonament" – sco er las colurs dal chantun e da las vischnancas. Ultra da quai vegnan las vopnas purschidas en tschintg formats grafics digitals per il download. In pèr da quels èn spezialmain adattads per l'utilisaziun professiunala per lavurs graficas u per paginas d'internet (eps, svg).
Tut las vopnas communalas èn vegnidas dissegnadas da nov en moda vectografica sin basa d'in standard eraldic grischun definì precisamain areguard la grafica ed areguard la digitalisaziun. Il standard eraldic definescha tranter auter las precisas valurs da colur, la furma dal scut e la grossezza da las lingias.
Il register da vopnas vegn actualisà permanentamain da la Cumissiun eraldica chantunala.
Basas legalas e renviaments per duvrar ils musters
Per las vopnas da corporaziuns da dretg public existan prescripziuns giuridicas. Las vopnas da persunas singulas, da famiglias e d'instituziuns privatas percunter èn mo regladas tenor il dretg da disa. Sin plaun federal protegian la Lescha federala dals 21 da zercladur 2013 davart la protecziun da la vopna svizra e d'auters segns publics (CS 232.21) e l'ordinaziun respectiva (CS 232.211) las vopnas dals chantuns e da las vischnancas. Per il chantun Grischun vala cumplementarmain l'Ordinaziun chantunala davart la protecziun da las vopnas dals 26 d'avrigl 2016 (DG 110.300).
En emprima lingia vegnan las vopnas dal chantun e da las vischnancas duvradas da questas corporaziuns sezzas. Il dretg federal definescha però in pèr excepziuns en l'artitgel 8 da la Lescha davart la protecziun da las vopnas ed ultra da quai fixescha l'Ordinaziun chantunala davart la protecziun da las vopnas las suandantas reglas:
- La vopna chantunala dastga vegnir utilisada da terzas persunas, nun che l'utilisaziun mainia en errur u cuntrafetschia a l'urden public, a la morala u al dretg vertent (cf. art. 2).
- L'ulteriura utilisaziun da las vopnas communalas tras terzas persunas po vegnir permessa da la suprastanza communala, sch'il dretg da la vischnanca n'enconuscha betg in'autra regulaziun e sche l'utilisaziun intenziunada na maina betg en errur u na cuntrafa betg a l'urden public, a la morala u al dretg vertent (cf. art. 4 al. 2).
I vegn recumandà da dumandar la Chanzlia chantunala dal Grischun resp. las vischnancas correspundentas, sch'i dat malsegirezzas davart l'utilisaziun da la vopna chantunala u da vopnas communalas. Quai vala en spezial per utilisaziuns commerzialas.
Per applitgar correctamain las bandieras cun las colurs chantunalas (chantun) e cun las colurs communalas è relevant il Reglament svizzer da bandieras. La successiun da las colurs sto vegnir legida da sanestra (la pitga da bandiera) a dretga en cas da la bandiera che penda en moda verticala, da surengiu en cas da la bandiera orizontala a la stanga.
Download, links ed ulteriura litteratura
Cudesch da vopnas dal chantun Grischun e standard grischun per preschentar vopnas
Chanzlia chantunala dal Grischun (ed.), Cudesch da vopnas dal chantun Grischun, Cuira 1982
Standard grischun per preschentar vopnas
Documents da l'Archiv dal stadi dal Grischun e da la Cumissiun eraldica
Fegls d'infurmaziun da l'Archiv dal stadi dal Grischun e da la Cumissiun eraldica:
Reglas eraldicas fundamentalas per vopnas communalas
Fegl d'infurmaziun davart fusiuns da vischnancas e vopnas: proceder
Collecziun da vopnas da famiglia da l'Archiv dal stadi dal Grischun
Fegls d'infurmaziun da l'Uffizi federal da protecziun da la populaziun
Joseph M. Galliker, Heraldik I e II: Fegls d'infurmaziun "Referenza" (admin.ch)
Ulteriurs links
Fundaziun Vopnas e bandieras svizras
Societad svizra d'eraldica