Navigation

Inhaltsbereich

L’Uffizi federal da cultura ha publitgà il mars 2019 en collavuraziun cun il Center per democrazia Aarau il rapport «Mesiras per mantegnair e promover la lingua e cultura rumantscha e taliana en il chantun Grischun». Da quel resulta che la conscienza per l’impurtanza da la trilinguitad chantunala è avant maun e medemamain la prontezza en il rom da las disposiziuns legalas sco er las pussaivladads persunalas e finanzialas per meglierar la preschientscha da las duas linguas minoritaras chantunalas rumantsch e talian.
Las propostas da mesiras elavuradas cuntegnan var 80 mesiras internas chantunalas ed externas chantunalas ch’èn divididas en differents champs d’acziun.

La tabella qua sutvart mussa il stadi da realisaziun da las mesiras entaifer il chantun (categorias 1 fin 7). La glista cumpletta da las propostas da mesiras po vegnir consultada sut "Basas".

Stadi da realisaziun da las mesiras

IconTitelDetails
1. Administraziun Cantunala
1.1 Post da coordinaziun «Administraziun plurilingua»​​​
1.2 Examinar il rom giuridic da las translaziuns​​​
1.3 Stgaffir capacitads raschunaivlas da curta durada en ils fatgs da translaziun​​​
1.4 Visibilitad da la trilinguitad (signalisaziun) sin plazzals, sendas e vias da viandar ed en il turissem​​​
1.5 Cumparsas trilinguas sin social media​​​
1.6 Codex per promover las linguas en l'administraziun chantunala​​​
1.7 Curs da lingua per il persunal da l'administraziun chantunala​​​
1.8 Translaziun simultana en il Cussegl grond (ev. cun agid da meds digitals)​​​
1.9 Render accessibel il program da translaziun (software) ad auters secturs​​​
1.10 Inscripziun trilingua dals edifizis chantunals​​​
1.11 Plurilinguitad da las paginas d'internet chantunalas​​​
1.12 Intranet triling​​​
1.13 Recrutar persunal per l'administraziun chantunala​​​
2. Furmaziun
2.1 Strategia per recrutar persunas d'instrucziun da lingua rumantsch e taliana​​​
2.2 Promover l'instrucziun en las linguas chantunalas sco emprima e sco segunda lingua​​​
2.3 Examinar la purschida da programs per persunas che derivan d'autras professiuns per la scolaziun da persunas d'instrucziun (avertura per la gruppa en mira 30+ onns)​​​
2.4 Etablir in certificat da lingua per il rumantsch (differents nivels)​​​
2.5 Meglierar ils meds d'instrucziuntras contribuziuns a scolas medias ed a scolas professiunalas per translatar purschidas digitalas​​​
2.6 Maturitad bilingua a scolas medias privatas​​​
2.7 Extender la producziun da meds d'instrucziun sin scolas medias e sin scolas professiunalas​​​
2.8 Curs da lingua online per scolas​​​
2.9 Examinar la producziun da meds d'instrucziun en rumantsch sin il stgalim da la scola populara en roms che n'èn fin ussa betg vegnids resguardads​​​
2.10 Promover scolas bilinguas e trilinguas sin il stgalim da la scola populara entaifer vischnancas plurilinguas e da lingua tudestga​​​
2.11 Incumbensa da furmaziun per scolas medias privatas​​​
2.12 Promover la purschida da la scolaziun da persunas d'instrucziun en ils roms rumantsch e talian sin il stgalim secundar I ed a la SAP dal Grischun​​​
2.13 Sensibilisar en scola per ils avantatgs da la plurilinguitad​​​
2.14 Distinguer la "Meglra matura bilingua/ Meglier diplom biling"​​​
2.15 Crear in post da coordinaziun per programs da barat da scolars/-aras​​​
2.16 Meglierar la situaziun tar ils meds d'instrucziun cun metter a disposiziun resursas persunalas supplementaras​​​
2.17 Tgirar in profil linguistic a scolas professiunalas ed a scolas medias​​​
2.18 Evaluar l'instrucziun da talian​​​
2.19 Fatgs da translaziun a scolas medias privatas ed a scolas professiunalas​​​
3. Governance
3.1 Strategia chantunala davart la plurilinguitad​​​
3.2 Intensivar la collavuraziun interchantunala cun ils chantuns bilings​​​
3.3 Examinar: custs supplementars da la plurilinguitad sco prestaziuns d'utilitad publica (PUP)​​​
3.4 Examinar la meglieraziun da la transparenza tar la concessiun da daners da promoziun da la promoziun da linguas dal chantun​​​
4. Medias+Digitalisaziun
4.1 Examinar e realisar mesiras per far frunt a las sfidas da la midada da las medias​​​
4.2 La transfurmaziun digitala sco schanza per franar l'emigraziun dals Rumantschs​​​
5. Identitad linguistica
5.1 Sensibilisar las interpresas da l'economia privata per la trilinguitad dal chantun​​​
5.2 Analisar la situaziun areguard la plurilinguitad (enquista online da la populaziun)​​​
5.3 Far dumbraziuns dal pievel​​​
5.4 Tandems linguistics en interpresas​​​
5.5 Instituziunalisar il barat cun las organisaziuns linguisticas​​​
6. Princip territorial
6.1 Promover (accumpagnar, sensibilisar) la realisaziun da la Lescha da linguas sin plaun communal e sin plaun regiunal​​​
6.2 Promover il rumantsch/talian tar persunas vegnidas natiers​​​
7. Ordaifer intschess linguist.
7.1 Promover scolas bilinguas e trilinguas ordaifer l'intschess linguistic tradiziunal en il chantun per tut ils stgalims da scola​​​
7.2 Avrir ils curs da lingua online per scolas extrachantunalas​​​