Tenor la lescha vertenta davart las vias (LVias; DG 807.100) ha mintga vischnanca politica il dretg sin ina colliaziun chantunala (art. 7 al. 1 LVias). Il medem dretg vala per ina fracziun communala, sch'ella dumbra almain 30 abitantas ed abitants (art. 7 al. 2 LVias). Sch'ina fracziun sutpassa il quorum da 30 abitantas ed abitants durant 3 onns consecutivs, è ademplì in motiv per abgiuditgar questa via sco via chantunala da colliaziun. En il rom da fusiuns da vischnancas po la regenza fixar l'avertura chantunala per contract (al. 5).
La dumonda da l'abgiudicaziun da vias da colliaziun en connex cun fusiuns da vischnancas è in tema da blers projects da fusiun. Applitgond l'art. 9 al. 5 ha la regenza garantì a la vischnanca fusiunada d'Andeer ch'ella desistia durant 12 onns suenter l'entrada en vigur da la fusiun d'abgiuditgar la via a Clugén sco colliaziun chantunala, er sch'il dumber minimal d'abitantas e d'abitants duess vegnir sutpassà a Clugén. La medema regulaziun è er vegnida proponida per il project da fusiun da las vischnancas da la Muntogna da Schons e da Ziràn-Reschen.
I n'è betg chapibel, pertge ch'ina via, ch'era fin ussa ina via chantunala da colliaziun, duai vegnir surdada a la proprietad da la nova vischnanca mo pervia d'ina fusiun da vischnancas. Vi da questa moda da proceder nunchapibla na po er ina regulaziun transitorica temporara midar nagut.
Actualmain vegnan manadas tractativas da fusiun concretas en numerusas autras vischnancas. En cas dal project Glion plus, nua che dudesch vischnancas examineschan ina fusiun, pudess la dumonda da la via chantunala da colliaziun esser in impediment da fusiun, per exempel en cas da la via si Pigniu. I na dastga tuttina betg esser che regulaziuns, ch'èn vegnidas stgaffidas per cundiziuns generalas ch'eran decisivas pli baud, impedeschan oz – sut autras premissas – projects progressivs.
Nus pretendain che l'avertura tras vias chantunalas na daventia betg mendra en cas da fusiuns da vischnancas. Perquai duai l'art. 9 al. 5 da la lescha davart las vias vegnir midà uschia, ch'il dretg sin ina colliaziun chantunala tenor l'art. 7 al. 1 vala vinavant, er sch'ina vischnanca daventa ina fracziun en consequenza d'ina fusiun da vischnancas.
Cuira, ils 16 da favrer 2010
Caviezel (Pitasch), Montalta, Darms-Landolt, Augustin, Barandun, Bezzola (Zernez), Blumenthal, Brandenburger, Buchli, Bühler-Flury, Caduff, Campell, Casparis-Nigg, Castelberg-Fleischhauer, Caviezel-Sutter (Tusaun), Christoffel-Casty, Clavadetscher, Dermont, Feltscher, Hartmann (Cuira), Hartmann (Champfèr), Hasler, Jaag, Jenny, Kessler, Kleis-Kümin, Krättli-Lori, Kunz (Cuira), Michel, Nigg, Peer, Pfister, Portner, Quinter, Ratti, Rizzi, Sax, Stiffler, Stoffel (Valragn), Thomann, Tuor, Valär, Vetsch (Pragg-Jenaz), Cattaneo, Furrer-Cabalzar, Hartmann (Küblis), Kunz (Fläsch), Loi
Resposta da la regenza
Tenor l'art. 7 al. 1 da la lescha davart las vias (LVias) han las vischnancas politicas, independentamain da lur dumber d'abitantas e d'abitants, il dretg sin ina via da colliaziun chantunala. Quest dretg han fracziuns da vischnancas mo, sch'il dumber d'abitantas e d'abitants n'è betg permanentamain sut 30 persunas (art. 7 al. 2 en cumbinaziun cun l'art. 9 al. 2 LVias). Per evitar cas da direzza permetta l'art. 9 al. 4 LVias da desister da l'abgiudicaziun d'ina via chantunala, sche quai chaschunass ina grevezza sproporziunada per la vischnanca. Plinavant ha la regenza – sa basond sin l'art. 9 al. 5 LVias – la pussaivladad da fixar regulaziuns contractualas spezialas en il rom da fusiuns da vischnancas. Tar pliras fusiuns che han gì lieu en il fratemp ha la regenza suspendì ad interim l'abgiudicaziun en il senn d'in levgiament. En quests cas salva ina via da colliaziun per entant il status d'ina via chantunala, independentamain dal fatg, sche la fracziun ademplescha il quorum d'abitantas e d'abitants u betg. Schizunt resguardond la regulaziun excepziunala da l'art. 9 al. 5 LVias èsi evident ch'il quorum minimal per fracziuns communalas tenor l'art. 7 LVias po esser in impediment da fusiun, sch'i na valan – per ina fracziun ch'è il resultat d'ina fusiun – betg las medemas reglas areguard il dretg sin ina via chantunala sco per la vischnanca politica (betg fusiunada).
Enconuschentamain duai il rapport davart la refurma territoriala vegnir tractà dal cussegl grond en la sessiun da december 2010. Tranter auter vegn quest rapport er a stuair sa fatschentar cun ils obstachels che impedeschan la refurma da las structuras. Per vischnancas che fusiuneschan na duain en mintga cas resultar nagins dischavantatgs tras decisiuns politicas secturialas. Anzi, questas decisiuns duain vegnir prendidas uschia, ch'ina fusiun porta er avantatgs finanzials. En il rom da questa analisa dals uschenumnads impediments da fusiun è la regenza pronta d'examinar er las premissas per renconuscher ina via chantunala, e quai en quel senn che l'avertura chantunala actuala d'ina vischnanca politica na vegn betg midada tras la circumstanza d'ina fusiun. Ina tala regulaziun na duess dentant betg purtar privilegis durabels a singulas vischnancas. Medemamain stuessi – en il rom d'ina nova ediziun da la nova concepziun da la gulivaziun da finanzas – vegnir tegnì quint suffizientamain dal fatg che l'abgiudicaziun d'ina via chantunala è in impediment da fusiun.
Sin basa dals motivs preschentads è la regenza pronta d'acceptar l'incumbensa e d'eventualmain er instradar – suenter il tractament dal rapport davart la refurma territoriala – in'adattaziun da la lescha davart las vias.
12 da matg 2010