En il chantun Tessin vegn actualmain sviluppà vinavant il sistem da viafier urbana TILO (Ticino – Lombardia) che ha fitg grond success. Enconuschentamain n'ha la Mesolcina betg pli ina lingia da viafier, dapi che l'anteriura lingia da la Viafier retica (da ladezza metrica) da Bellinzona a Mesauc è vegnida abolida. Er il binari industrial da ladezza normala a Grono, che "Berna" aveva empermess quella giada sco "consolaziun", n'è mai vegnì construì.
Avant intgins onns ha la confederaziun introducì cun grond success ils uschenumnads programs d'aglomeraziun. Las emprimas etappas èn gia vegnidas approvadas e la confederaziun ha er concedì meds finanzials.
Las vals dal Grischun dal sid na cumparan displaschaivlamain en nagins programs d'aglomeraziun. Igl è dentant in fatg che er l'avertura d'uschenumnadas "regiuns perifericas" cun meds da transport publics da viafier è oz in avantatg economic impurtant visavi autras regiuns – sco quai ch'i vegn demonstrà en moda impressiunanta en il Vnuost cun la modernisaziun e cun la reavertura da la "veglia" viafier dal Vnuost, ch'è stada 10 onns ord funcziun.
Cun l'avertura dal sviament da la A13 vegn liber il trassé da la via naziunala en il center da Roveredo. Parallelamain cun la A13 a Roveredo exista oz plinavant er il trassé da l'anteriura viafier dal Mesauc.
En il plan directiv chantunal PDChant 2000 (ch'è vegnì approvà il settember 2003 dal cussegl federal) figurescha – sut "opziuns" – in binari industrial da ladezza normala en la regiun "Castione – Arbedo – territori da lavur da San Vittore". La noziun "tegnair avert opziuns" cuntegna – tenor il PDChant – la garanzia da tut las autoritads ch'ellas acceptan la voluntad da tegnair avert quests potenzials e ch'ellas na prendan naginas mesiras u decisiuns isoladas che pudessan periclitar che quests potenzials restassan averts sco er che la libertad da decider vegniss restrenschida.
Perquai ch'i n'è probablamain betg avant maun potenzial avunda en la Mesolcina tant per in binari industrial isolà sco er per in'avertura per il traffic da persunas tras il TILO, ston vegnir tschertgadas sinergias per novs projects da viafier. Il giavisch d'ina colliaziun da viafier da la Val Clavenna en la Mesolcina, ch'è vegnì exprimì da la provinza da Sondrio, è da gronda impurtanza en quest connex. Las trais ideas existentas (manar vinavant il TILO da Castione en la Mesolcina; colliar las zonas da plazzas da lavur en la Mesolcina cun la rait da viafier; nova colliaziun da viafier da la Val Mesolcina en la Val Clavenna cun cuntinuaziun fin Sondrio e Tirano e cun la pussaivladad da cuntanscher San Murezzan sur il Bernina) han potenzial avunda per vegnir examinadas pli detagliadamain.
Perquai vegn la regenza supplitgada d'examinar – ensemen cun il chantun Tessin, cun las instanzas cumpetentas en la Mesolcina ed en la provinza da Sondrio sco er cun la confederaziun – ils suandants puncts da program:
1. manar vinavant il TILO (sin binaris da ladezza normala) da Castione en la Mesolcina;
2. nova colliaziun da viafier (da ladezza normala) da la Val Mesolcina en la Val Clavenna fin a Sondrio ed a Tirano, cun la pussaivladad da transportar autos tranter la Val Mesolcina e la Val Clavenna (analogamain al tunnel dal Veraina);
3. colliar las zonas da plazzas da lavur da San Vittore cun il TILO, cun la pussaivladad ch'ils novs binaris pon er vegnir duvrads dal traffic da rauba;
4. s'engaschar tar la confederaziun e tar la regiun che la Mesolcina daventia ina part dals projects d'aglomeraziun da la confederaziun e ch'ils projects vegnian pia confinanziads da la confederaziun;
5. orientar il cussegl grond davart ils resultats correspundents da l'examinaziun.
Cuira, ils 16 da favrer 2010
Righetti, Bondolfi, Tenchio, Augustin, Berther (Mustér), Cahannes Renggli, Candinas (Rabius), Darms-Landolt, Dermont, Fallet, Fasani, Federspiel, Geisseler, Kollegger, Leopfe, Mengotti, Noi-Togni, Pedrini, Pfister, Plozza, Portner, Quinter, Tuor, Zanetti, Candinas (Mustér), Cattaneo, Mainetti
Resposta da la regenza
Il program "Traffic d'aglomeraziun" è orientà al meglierament dal sistem da traffic en las aglomeraziuns. La finamira è quella da far progress tant en quai che reguarda la qualitad e la segirezza dal traffic sco er en quai che reguarda il svilup dal territori e la qualitad da l'ambient. Las finamiras principalas dals programs d'aglomeraziun èn il svilup da l'abitadi vers anen, il spustament dal traffic sin meds da transport publics e betg motorisads sco er ch'il traffic individual motorisà restant vegnia reglà en ina moda uschè supportabla sco pussaivel.
Il program "Traffic d'aglomeraziun" sa basa sin ils programs d'aglomeraziun ch'èn vegnids inoltrads da las instituziuns responsablas. Quellas vegnan per regla furmadas dad in u da plirs chantuns sco er dad autras corporaziuns territorialas (vischnancas resp. regiuns).
Perquai che la regiun Mesolcina n'adempliva da quel temp betg ils criteris per appartegnair ad in'aglomeraziun, n'ha ella betg pudì vegnir integrada en ils programs d'aglomeraziun da Bellinzona/Locarno. En il fratemp ha dentant lieu ina nova discussiun davart l'appartegnientscha funcziunala da territoris perifers a las aglomeraziuns. En il rom da sias pussaivladads vegn la regenza a s'engaschar tar la confederaziun e tar il chantun Tessin, per che la Mesolcina possia vegnir integrada posteriuramain en ils programs d'aglomeraziun da Bellinzona/Locarno. Uschia pudessan projects d'infrastructura dal traffic impurtants vegnir confinanziads da la confederaziun.
Independentamain da quai sa stentan il chantun ed ils organs da la regiun Mesolcina dapi intgin temp da restabilir la colliaziun da viafier da la Mesolcina cun l'aglomeraziun da Bellinzona. La finamira concreta è quella d'extender la colliaziun da viafier dal Tessin en la Lumbardia (TILO) fin en la Mesolcina bassa, cun la pussaivladad d'utilisar a medem temp il binari necessari er per il traffic da rauba.
L'idea d'ina colliaziun da viafier tranter la Val Clavenna e la Val Mesolcina, ch'è vegnida lantschada da nov da la provinza da Sondrio, pudess – tras l'avertura d'in martgà da traffic supplementar – dar novas perspectivas en quest connex. Gia il december 2009 ha il chantun confermà tant envers la provinza da Sondrio sco er envers la regiun Lumbardia l'interess d'elavurar in studi d'opportunitad.
Per resumar è la regenza pronta d'acceptar questa incumbensa e da daventar activa en il senn da l'incumbensa.
12 da matg 2010