Tenor la disposiziun dals 6 da fanadur 2010 ha l'uffizi federal d'agricultura (UFAG) inscrit en il register per denominaziuns d'origin e per indicaziuns geograficas (IGP) il chaschiel da muntogna grischun, cun resalva d'eventualas protestas u d'eventuals recurs.
Sut la denominaziun d'origin protegida (DOP) è la colliaziun da las noziuns "chaschiel da muntogna" e "grischun", la noziun "chaschiel da muntogna" è exceptada da la protecziun. Da princip vegn in product registrà mo, sch'el correspunda al carnet d'obligaziuns.
Davart l'ulteriura utilisaziun da las noziuns e dals products, sco p.ex. chaschiel da muntogna da Tavau, chaschiel da muntogna engiadinais, chaschiel da muntogna da Savognin e.u.v. na s'exprima la disposiziun dal UFAG betg. Tenor l'art. 21 da l'ordinaziun davart la controlla da las DOP e da las IGP è questa dumonda chaussa dals organs da la controlla da victualias che procuran per l'execuziun da la part 3, protecziun, ed en spezial da l'art. 17, dimensiun da la protecziun, da questa ordinaziun. Per divers products scumonda quest art. 17 l'utilisaziun commerziala. Tenor nossa opiniun lascha el dentant ina tscherta libertad interpretatorica.
L'associaziun da las chemicistas e dals chemicists chantunals da la Svizra ha elavurà in document da lavur che duai reglar l'art. 17, dimensiun da la protecziun, da l'ordinaziun davart la controlla da las DOP e da las IGP.
Ord vista dals manaschis d'elavuraziun a Tavau, en l'Engiadina, a Savognin e.u.v. signifitgass la renunzia als nums ed als products chaschiel da muntogna da Tavau, chaschiel da muntogna engiadinais, chaschiel da muntogna da Savognin e.u.v. ina perdita considerabla per la valurisaziun, per ils nums da marca e per la lavur da svilup ch'è vegnida fatga ils ultims decennis per quests products.
Pervia da quai ans drizzain nus a la regenza cun las suandantas dumondas:
1. È la regenza er da l'avis da las sutsegnadras e dals sutsegnaders ch'i giessan a perder blera lavur da svilup ed ina valurisaziun considerabla, sch'ins stuess renunziar als nums da product menziunads qua survart?
2. È la regenza pronta da s'engaschar che quests products e che quests nums da product (chaschiel da muntogna engiadinais e.u.v.) dastgan vegnir duvrads vinavant?
3. En cas d'ina na, po la regenza excluder ch'ina dumonda che tracta ina situaziun da partenza eguala u sumeglianta vegniss giuditgada precis uschia en auters chantuns e ch'il Grischun na realisass betg ina "soluziun speziala"?
Cuira, ils 28 d'avust 2010
Valär, Albertin, Barandun, Bezzola (Zernez), Burkhardt, Caluori, Campell, Casanova-Maron, Cavegn, Claus, Davaz, Engler, Fontana, Furrer-Cabalzar, Giacomelli, Gunzinger, Hartmann (Champfèr), Hartmann (Cuira), Heiz, Hitz-Rusch, Holzinger-Loretz, Jeker, Jenny, Kasper, Koch (Landquart), Krättli-Lori, Kunz (Fläsch), Mani-Heldstab, Marti, Meyer-Grass, Michel (Tavau Monstein), Nick, Perl, Pfäffli, Rathgeb, Steck-Rauch, Stiffler (Tavau Plaz), Troncana-Sauer, Vetsch (Pragg-Jenaz), Wieland, Deplazes
Resposta da la regenza
L'organisaziun per sorts da chaschiel da muntogna grischun (OSCM) ha inoltrà a l'uffizi federal d'agricultura (UFAG) ina dumonda per registrar en il register per denominaziuns d'origin e per indicaziuns geograficas la denominaziun "chaschiel da muntogna grischun" per in product da chaschiel mez dir. Cun il conclus dals 6 da fanadur 2010 ha il UFAG approvà questa dumonda applitgond l'ordinaziun da la denominaziun d'origin protegida DOP / da l'indicaziun geografica protegida IGP (O-DOP/IGP; CS 910.12). Il termin da protesta è scadì mez october 2010. Tenor rapports en las medias dals 15 d'october 2010 han in pèr producentas e producents fatg protesta. Denominaziuns d'origin inscrittas giaudan ina protecziun speziala e cumplessiva tenor l'art. 17 O-DOP/IGP. Questa protecziun sa drizza oravant tut cunter l'utilisaziun directa u indirecta da la denominaziun protegida. Ils organs da la controlla chantunala da victualias exequeschan questa disposiziun. En il Grischun è responsabel l'uffizi per la segirezza da victualias e per la sanadad d'animals (USVA). L'associaziun da las chemicistas e dals chemicists chantunals da la Svizra (ACCS) ha deliberà in document da lavur en chaussa (stadi dal zercladur 2010). Il UFAG è er sta represchentà a las tractativas. Tenor l'opiniun da la ACCS èsi inadmissibel da duvrar la denominaziun "chaschiel da muntogna da Savognin" u "chaschiel da muntogna da Tavau" per products ch'èn cumparegliabels cun in chaschiel da muntogna DOP, sch'il carnet d'obligaziuns per chaschiel da muntogna AOC n'è betg ademplì (cf. en spezial il princip 8 dal carnet). Decisiuns giudizialas che sclereschan precisamain questa dumonda na datti anc naginas. En il cas "Vacherin Mont d'Or" è il tribunal administrativ federal però gia sa fatschentà cun la dimensiun da protecziun da la O-DOP/IGP (sentenzia TAF, B-6198/2008 cun indicaziuns bibliograficas). Sco ch'i para na cuntrastat l'opiniun da la ACCS betg a quai.
Dumonda 1: Mintga gruppaziun ha il dretg da dumandar il UFAG per ina inscripziun dad AOC. Sin l'inoltraziun d'ina dumonda e sin las consequenzas d'ina inscripziun dad AOC, ch'i sajan positivas u negativas per tschertas commembras e per tscherts commembers da la branscha, n'ha la regenza nagina influenza. Actualmain na poi anc betg vegnir giuditgà – ed i na vegn tuttavia strusch ad esser mesirabel – sch'ina valurisaziun vegn creada u sch'ella va a perder en il chantun pervia da l'introducziun d'ina DOP per chaschiel da muntogna grischun. L'inscripziun dad AOC ha en mintga cas la finamira dad augmentar la valurisaziun en connex cun il product correspundent, perquai che la O-DOP/IGP è vegnida relaschada per augmentar la qualitad e la vendita. Pervia da quai è mintgina e mintgin liber da sa laschar certifitgar per pudair duvrar il sigil dad AOC. Ins sto supponer ch'in pèr manaschis ston per part s'orientar da nov per tscherts products e che la lavur da promoziun correspundenta ch'è vegnida fatga fin ussa è stada invana. La regenza n'ha naginas indicaziuns, quant chara e quant lucrativa ch'ina eventuala elavuraziun e realisaziun d'ina strategia da marketing nova d'ina elavuratura u d'in elavuratur da latg vegn ad esser per quels da ses products ch'èn pertutgads da la protecziun dad AOC per chaschiel da muntogna grischun.
Dumonda 2: La regenza sto observar las leschas e las ordinaziuns vertentas. En quest reguard è la libertad d'agir restrenschida massivamain. Sche las denominaziuns menziunadas dastgan vegnir duvradas vinavant, è per gronda part ina dumonda giuridica, che sto vegnir decidida en il cas concret dals posts chantunals cumpetents e da las dretgiras. Il document da la ACCS mussa, co ch'ils posts d'emprima instanza vegnan ad applitgar da princip la O-DOP/IGP.
Dumonda 3: En ses champ da cumpetenza n'ha la regenza nagina influenza sin auters chantuns e sin la moda e maniera, co che quels exequeschan lur leschas. Cun ses document da lavur ha la ACCS stgaffì la basa per applitgar la O-DOP/IGP en moda eguala en tut la Svizra. Tuttina è mintga chantun sez responsabel per l'execuziun ed uschia da princip liber en sias decisiuns. Tut ils chantuns èn però liads en medema maniera vi da las leschas e vi da las ordinaziuns federalas. Davart l'applicaziun correcta da questas leschas e da questas ordinaziuns en connex cun in tschert fatg resp. en in cas concret vegn pir la sentenzia d'in tribunal da la confederaziun sco ultima instanza ad avair l'effect correspundent per tut ils posts chantunals. En cas d'ina procedura da decisiun consulteschan las autoritads chantunalas però per regla er la giurisdicziun d'instanzas d'auters chantuns.
01. da november 2010