Tenor ina dumonda da la vischnanca da Mesauc ha la regenza inoltrà a la confederaziun l'atun 2002 in program da sanaziun cunter la canera extendì per la via naziunala A13 che prevesa tranter auter la realisaziun da paraids da protecziun cunter la canera per il territori d'abitar da Mesauc.
Ils 4 da mars 2002 ha il departament federal per ambient, traffic, energia e communicaziun communitgà al departament chantunal cumpetent che las pretensiuns areguard la sanaziun cunter la canera na possian betg vegnir ademplidas.
Suenter ch'ella ha survegnì enconuschientscha d'in project sumegliant, ha la suprastanza communala scrit il december 2005 al departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient (DECA) ed ha proponì il traject da Mesauc da la A13 per construir là – sin basa d'in experiment – installaziuns da protecziun cunter la canera economicas ed effizientas che s'integreschan bain en la cuntrada.
Suenter ch'ella ha survegnì enconuschientscha da las intenziuns da sanaziun dal traject "tunnel Gorda – punt Quadinei", ha la suprastanza communala scrit ils 16 da mars 2006 in'ulteriura brev, questa giada a l'uffizi da construcziun bassa dal Grischun, ed ha giavischà da prevair en il project in traject cun in sistem modular per las paraids da protecziun cunter la canera (cun caracter experimental).
En sia resposta a la suprastanza communala ha l'uffizi per la natira e l'ambient (UNA) scrit ils 24 da matg 2006 che l'uffizi da construcziun bassa haja approvà da resguardar las paraids da protecziun cunter la canera en il project respectiv.
En vardad n'èn las paraids da protecziun cunter la canera sco project da pilot betg vegnidas resguardadas en il project da sanaziun "tunnel Gorda – punt Quadinei" da la A13 e las pretensiuns en scrit da la suprastanza communala a l'adressa da l'uffizi da construcziun bassa dal Grischun n'èn betg vegnidas respundidas.
Suenter ina scuntrada da represchentants da la vischnanca da Mesauc e dal DECA/UNA il mars 2009 è la suprastanza communala sa drizzada a l'uffizi federal da vias (UVIAS) ed ha intimà quel d'examinar e da realisar mesiras da protecziun cunter la canera en il rom da las lavurs da sanaziun currentas. En sia resposta dals 28 da matg 2009 ha l'UVIAS fatg in pèr resalvas envers la proposta da construir paraids da protecziun cunter la canera ed ha fixà ch'i stoppia vegnir constatada l'emprim la necessitad da cumbatter ils disturbis da canera, avant che construir talas paraids da protecziun cunter la canera. Sche las mesiras da protecziun cunter la canera sa mussassan d'esser "invanas" or dal puntg da vista giuridic, è l'UVIAS sa declerà pront da tschertgar il discurs per chattar ina soluziun. Ina da quellas pudess esser da duvrar la construcziun da basa per la sanaziun da la via, en la quala las paraids da protecziun cunter la canera pudessan vegnir integradas. Ils custs da la paraid da protecziun cunter la canera avess la vischnanca stuì surpigliar.
La vischnanca e la populaziun pertutgada resguardan la construcziun d'ina paraid da protecziun cunter la canera sco fitg urgenta e raschunaivla en vista a la sanaziun totala dal tunnel dal Gottard l'onn 2020, sch'ins considerescha ch'ina part dal traffic sto vegnir svià tras la Val Mesauc durant la serrada necessaria dal tunnel dal Gottard, ina mesira che na basegna segir betg in'ulteriura decleraziun en ils egls da la populaziun da la Val Mesauc ch'è enfin ussa turmentada da la canera.
Suenter quest rapport cronologic necessari vegnan tschentadas las suandantas dumondas a la regenza:
1. En tge fasa da projectaziun sa chatta il project da la SATE "paraids da protecziun cunter la canera a pitschen pretsch" resp. sa chatta il project en ina fasa che pussibilitescha d'integrar ils elements en la paraid da protecziun cunter la canera, uschia che la protecziun cunter la canera giavischada pudess vegnir cuntanschida?
2. Tgenins èn ils trajects en il Grischun, nua ch'i fiss raschunaivel da cumbatter la canera per il bain da la populaziun cun paraids da protecziun cunter la canera directamain al lieu, nua che la canera vegn chaschunada?
3. Tge quinta la regenza da far per proteger la populaziun cunter las immissiuns fitg mulestusas da la canera da via per lung da la A13 durant la sanaziun dal tunnel dal Gottard?
4. En spezial giavischain nus ina resposta sin la dumonda, sche la regenza è pronta da s'engaschar tar l'UVIAS per la construcziun da paraids da protecziun cunter la canera sur Mesauc, profitond da la sanaziun da la A13, e sch'ella è pronta da sa participar als custs per realisar ina paraid da protecziun cunter la canera a pitschen pretsch en il senn d'in project da pilot?
Cuira, ils 26 d'avust 2010
Fasani, Rosa, Bondolfi, Della Vedova, Heiz, Michael (Castasegna), Noi-Togni, Papa, Pedrini, Righetti, Tenchio, Zanetti, Monigatti
Resposta da la regenza
Gia l'onn 1999 èn vegnids examinads la situaziun da canera sur Mesauc e l'effect da paraids da protecziun cunter la canera da differentas autezzas e lunghezzas. En quest connex èsi sa mussà che la grevezza da canera, chaschunada da la via naziunala 13, sa chatta – en cas d'edifizis exponids – stgars sut la limita d'immissiuns (LI). Ina paraid da protecziun cunter la canera d'ina autezza dad 1.2 meters chaschunass là ina reducziun dal livel da canera da passa 5 dB. La realisaziun d'ina tala paraid ha l'uffizi da construcziun bassa (UCB) suspendì da quel temp, perquai che las limitas n'èn betg vegnidas surpassadas e perquai ch'ils custs da construcziun eran gronds.
Cun il project "paraids da protecziun cunter la canera a pitschen pretsch" è naschida la pussaivladad avant stgars sis onns da realisar ina tala paraid per in pretsch favuraivel. L'idea dal project è stada quella da sviluppar ina paraid da protecziun cunter la canera che custa uschè pauc sco pussaivel, che dovra materials indigens e che resguarda umans ch'èn dischavantagiads socialmain. Questa incumbensa è vegnida surpigliada da l'institut per construcziun e per concepziun da la scola auta da tecnica ed economia (SATE) a Cuira. Il november 2005 ha la SATE preschentà in emprim prototip. Sinaquai han quatter vischnancas demussà lur interess da realisar ina tala paraid sco project da pilot. L'uffizi per la natira e l'ambient (UNA) ha alura examinà, sch'ils lieus proponids fissan adattads. En quest connex han fitg blers puncts pledà per Mesauc sco lieu per ina tala paraid. Uschia è gia la mesadad da l'onn 2006 stà avant maun in consentiment dal UCB che las paraids da protecziun cunter la canera a pitschen pretsch duessan vegnir integradas en il project da la sanaziun da la via naziunala.
Cun la nova gulivaziun da finanzas (NGF) l'onn 2008 è la sanaziun da las vias naziunalas vegnida suttamessa cumplainamain al champ da responsabladad da l'uffizi federal da vias (UVIAS). En vista a la situaziun da canera actuala n'ha quel vesì nagina necessitad da construir ina protecziun cunter la canera sur Mesauc. Uschia stuess ina paraid da protecziun cunter la canera vegnir realisada senza il sustegn finanzial da la confederaziun. Per spargnar custs pudessan però vegnir construids ils fundaments per ina paraid en il sectur da Mesauc en il rom da las lavurs da reparaziun e da sanaziun da la via naziunala. Questa pussaivladad è vegnida preschentada l'onn passà en in rapport dal UNA per mauns da la vischnanca. Quest rapport ha la vischnanca surdà al UVIAS Bellinzona. Sinaquai ha il UVIAS signalisà d'esser pront da trair a niz sinergias en il rom da las lavurs da reparaziun e da sanaziun da la via naziunala per chattar ina soluziun adequata dal problem. Tenor il stadi actual da las infurmaziuns na vegn quai betg ad esser il cas avant l'onn 2014.
Respostas a las dumondas:
1. Tenor il stadi da projectaziun concernent ina paraid da protecziun cunter la canera a pitschen pretsch n'impedescha actualmain nagut ina realisaziun, premess ch'i vegnian chattads in patrun da construcziun ed in lieu adattà. Lieus adattads sa chattan oravant vi da las vias naziunalas e principalas frequentadas fermamain. Pli difficil èsi da chattar in patrun da construcziun, perquai ch'i na po actualmain anc vegnir ditg nagut davart la resistenza a la vegliadetgna da las construcziuns da lain. Er ils custs da realisaziun dastgassan esser in pau pli auts che prognostitgads oriundamain. Tuttina èn ils custs totals d'ina paraid da protecziun cunter la canera a pitschen pretsch circa 10 bis 15 % pli bass che quels d'ina tala paraid da lain usitada.
2. Sche las limitas da grevezzas vegnan surpassadas, èsi raschunaivel da construir paraids da protecziun cunter la canera dapertut là, nua che er cuvridas da pauca canera na gidan betg a reducir la canera e nua ch'igl ha plazza avunda. Adattadas en paraids en territoris cun surbajegiadas extensivas sco er ordaifer ils vitgs. Da tge traject da via ch'i sa tracta en quest connex è l'object dals programs da sanaziun da las vias. Quels concernan dentant mo las vias chantunalas e las vias communalas. La sanaziun da las vias naziunalas è percunter chaussa da la confederaziun. La moda e maniera sco er il termin da la sanaziun vegnan fixads da Berna. Il chantun n'ha nagina influenza en quest connex.
3. La sanaziun generala dal tunnel dal Gottard (ca. 2020) vegn a chaschunar per il Grischun grevezzas da canera ed impestaziuns da l'aria supplementaras considerablas. La regenza vegn a s'engaschar tar la confederaziun ch'i vegnia realisada ina protecziun cunter la canera adequata en il rom da la renovaziun e da la sanaziun da la via naziunala 13, la quala tegna quint da l'augment dal traffic, che smanatscha durant la sanaziun dal tunnel dal Gottard.
4. Sut l'aspect ch'il tunnel dal Gottard vegn serrà na poi betg vegnir exclus ch'il UVIAS vegn obligà tras lescha da realisar paraids da protecziun cunter la canera sur Mesauc. Quests custs sto alura surpigliar cumplainamain la confederaziun. Uschiglio stuessan vegnir chattadas autras soluziuns, per exempel la realisaziun d'in project da pilot che vegniss finanzià parzialmain dal chantun e cun il qual i vegniss examinà, sche la paraid da protecziun cunter la canera a pitschen pretsch fa ses serv en il mintgadi e co ch'ella sa cumporta en il decurs dals onns.
25 d'october 2010