Sco auters pajais europeics è er la Svizra suttamessa ad ina inveteraziun demografica. En quest connex è il tema «Abitar en la vegliadetgna» daventà adina pli impurtant ils ultims onns. El na fatschenta betg mo la scienza, mabain adina pli savens er la percepziun publica. Adina puspè chattan ins rapports en las medias davart projects da construcziun e davart novs models d'abitar. Las pretensiuns dals umans pli vegls a las purschidas d'abitar èn daventadas pli variadas e pli grondas. Il tema «Abitar en la vegliadetgna» sto pervia da quai vegnir dilucidà pli detagliadamain er en il Grischun.
En il Grischun resguarda la finanziaziun oravant tut las chasas da tgira. Questa furma d'abitar sto esser concepida per persunas che basegnan fitg blera tgira. Perquai è ella er fitg chara. Atgnamain basegnan 25 pertschient da las persunas che vivan en ina chasa da tgira mo pauca tgira. En mancanza d'autras furmas d'abitar ston ellas dentant tscherner la chasa da tgira sco lur dachasa.
En quest connex vegn la regenza supplitgada da respunder las suandantas dumondas:
1. Co giuditgescha la regenza da princip ils basegns dals «baby-boomers» en il Grischun che daventan vegls, vul dir ils basegns concernent las furmas d'abitar alternativas sco per exempel in «abitar cun servetschs», in «abitar assistì», in «abitar en cuminanza» e.u.v.?
2. È la regenza er da l'avis che las furmas d'abitar alternativas gidan – ultra da l'extensiun da la spitex – a distgargiar (finanzialmain) il sectur staziunar stabel? Sche gea, tge mesiras ston vegnir prendidas?
3. Cun il sistem actual da finanziar las chasas da dimora e da tgira vegnan las vischnancas confruntadas cun grondas chargias finanzialas. Tge pussaivladads vesa la regenza per far frunt a questa sfida?
4. Co giuditgescha la regenza il sistem da finanziaziun actual cun sia finanziaziun che sa referescha a l'object? È vegnida considerada ina midada da sistem per exempel en direcziun d'ina finanziaziun che resguarda il subject?
Cuira, ils 15 da favrer 2011
Nick, Kollegger (Malix), Hardegger, Aebli, Barandun, Bezzola (Samedan), Bezzola (Zernez), Bondolfi, Brandenburger, Buchli-Mannhart, Burkhardt, Caduff, Caluori, Campell, Candinas, Casanova-Maron, Casty, Casutt, Clalüna, Claus, Clavadetscher, Conrad, Davaz, Dermont, Dosch, Engler, Fontana, Frigg-Walt, Furrer-Cabalzar, Gartmann-Albin, Gasser, Geisseler, Giacomelli, Grass, Gunzinger, Hartmann (Champfèr), Hartmann (Cuira), Heiz, Hitz-Rusch, Holzinger-Loretz, Jaag, Jeker, Jenny, Joos, Kappeler, Kasper, Kleis-Kümin, Koch (Tumein), Koch (Igis), Komminoth-Elmer, Krättli-Lori, Kunz (Fläsch), Kunz (Cuira), Locher Benguerel, Lorez-Meuli, Mani-Heldstab, Märchy-Caduff, Meyer-Grass, Michel, Müller, Nigg, Niggli (Samedan), Niggli-Mathis (Grüsch), Noi-Togni, Papa, Parolini, Parpan, Pedrini, Perl, Pfäffli, Rathgeb, Righetti, Rosa, Sax, Steck-Rauch, Stiffler (Tavau Plaz), Stiffler (Cuira), Tenchio, Thöny, Tomaschett (Breil), Tomaschett-Berther (Trun), Troncana-Sauer, Tscholl, Valär, Vetsch (Claustra Vitg), Vetsch (Pragg-Jenaz), Waidacher, Wieland, Zanetti, Zweifel-Disch, Monigatti, Scartazzini
Resposta da la regenza
Il dumber dals umans pli vegls crescha er en il chantun Grischun fermamain. Il medem mument sa reducescha la quota dals uffants e dals giuvenils vi da la populaziun e la durada probabla da la vita s'augmenta. La consequenza da quai èn adina dapli umans vegls ed adina main umans giuvens. La generaziun dal "babyboom" che daventa pli veglia dominescha. Cifras da la prognosa demografica dal chantun Grischun conferman quai. Entaifer ils proxims 25 onns vegn la part da la populaziun totala d'umans che han 80 onns u anc dapli a s'augmentar pli fitg ch'il dubel en tschertas regiuns.
Per concepir ina politica da vegliadetgna progressiva e differenziada per ils proxims 10 fin 15 onns è l'uffizi da sanadad actualmain londervi d'elavurar – ensemen cun represchentantas e cun represchentants da differentas organisaziuns – la strategia "vegliadetgna" sco er in nov model directiv pertutgant la vegliadetgna. Il nov model directiv pertutgant la vegliadetgna vegn a cuntegnair recumandaziuns concretas a las vischnancas che concernan la purschida che sto vegnir messa a disposiziun d'ellas.
La regenza respunda las dumondas concretas sco suonda:
1. Las pretensiuns a l'abitar en la vegliadetgna sa midan ensemen cun las pretensiuns a la vita en la vegliadetgna e cun las structuras da la famiglia sco er cun il meglierament da la situaziun economica d'umans pli vegls. Per quests motivs sco er pervia da l'augment da la populaziun veglia a cundiziun da la demografia vegn il basegn da furmas d'abitar novas a s'augmentar ils proxims onns e decennis.
2. Tenor l'avis da la regenza stoi vegnir prendì en mira da metter a disposiziun als umans attempads ina vasta purschida da furmas cumplementaras d'abitar e d'assistenza. Uschia po vegnir cuntanschida ina distgargia tar las glistas da spetga per pudair entrar en ina chasa da tgira ed i po vegnir renunzià a stgaffir plazzas supplementaras en chasas da tgira. Cun metter a disposiziun purschidas ambulantas attractivas, purschidas da distgargia per confamigliaras e per confamigliars che tgiran sco er furmas alternativas d'abitar e d'assistenza tras persunas privatas e/u tras las vischnancas po pia – sco che la regenza ha gia explitgà en sia resposta a la dumonda Kleis-Kümin concernent il svilup dals custs en il sectur da la sanadad (CR nr. 886 dals 12 d'october 2010) – il svilup dals custs en il sectur da las chasas da tgira vegnir influenzà en moda positiva.
La regenza sustegna indirectamain la realisaziun da furmas alternativas d'abitar e d'assistenza cunquai ch'ella ha reducì la valur directiva dal basegn da letgs en la planisaziun generala chantunala d'actualmain 25 pertschient a maximalmain 22 pertschient fin l'onn 2025 e cunquai ch'ella permetta novas plazzas en chasas da tgira mo, sch'i stat a disposiziun ina purschida gronda avunda da furmas alternativas d'abitar e d'assistenza. Ils uffizis chantunals responsabels èn gugent pronts da cussegliar interessentas ed interessents e da sustegnair e d'accumpagnar il svilup da purschidas correspundentas.
3. Cun la finanziaziun da la tgira che vegn prescritta actualmain en la LAMal è la dimora a chasa en cas d'ina dependenza da tgira pitschna pli favuraivla ch'ina dimora en ina chasa da tgira, e quai tant per il maun public sco er per las persunas sezzas che basegnan tgira. Furmas alternativas d'abitar pon prestar ina contribuziun impurtanta che persunas ch'èn mo pauc dependentas d'ina tgira pon viver pli ditg a chasa e ch'i vegnan duvradas uschia pli paucas plazzas supplementaras e charas en chasas da tgira. Dentant er ina collavuraziun optimala tranter ils ospitals, las chasas da persunas attempadas e da tgira sco er ils servetschs da la spitex po gidar che mintga persuna ch'è dependenta da tgira po viver là, nua ch'igl è bun per ella. Uschia vegnan per exempel en il Partenz, nua che la fundaziun Flury maina trais chasas da tgira, in servetsch da la spitex ed in ospital acut, duvradas cleramain pli paucas plazzas en chasas da tgira (22% da la populaziun sur 80 onns) che en la media chantunala (25%). Correspundentamain han las vischnancas quai en maun da prender las mesiras ch'èn necessarias per realisar in provediment favuraivel.
4. La finanziaziun actuala è prescritta da la LAMal. Correspundentamain n'ha il chantun da sia vart nagina libertad da midar quest sistem.
24 da mars 2011