Actualmain èn la lescha davart l'integraziun sociala e professiunala da persunas cun impediments (lescha d'integraziun da persunas cun impediments; LIPI) e la revisiun totala da la lescha davart las scolas popularas dal chantun Grischun (lescha da scola) en elavuraziun tar ils departaments responsabels. Fin ussa eran tant ils dretgs da persunas creschidas cun impediments sco er ils dretgs da persunas minorennas cun impediments francads en la lescha davart la promoziun da persunas cun impediments. Da nov duain quests dretgs vegnir tractads en duas differentas leschas.
La lescha d'integraziun da persunas cun impediments tracta exclusivamain ils dretgs da las persunas creschidas cun impediments; ils dretgs da las persunas minorennas cun impediments na vegnan betg pli resguardads en questa lescha.
Lur dretgs duain vegnir fixads en la revisiun totala da la lescha da scola (p.ex. scolaziun speziala, dimora externa u interna en ina chasa d'uffants, basegn da tgira, regulaziun da las fins d'emna e da las vacanzas e.u.v.).
Sche quests dus projects da leschas na vegnan, sco planisà, er betg suttamess ad ina tractativa communabla, duai il cussegl grond vegnir infurmà davart il cuntegn e davart lur cunfinaziun. In retardament da quests projects da leschas planisads na duai betg resultar qua tras.
Dumondas:
1. Co è organisada la structura organisatorica dals departaments responsabels resp. da l'elavuraziun da questas duas basas legalas?
2. Co vegni garantì ch'ils dretgs da las persunas creschidas cun impediments e da las persunas minorennas cun impediments èn coordinads in cun l'auter, uschia ch'i na resultan naginas largias en las leschas, midond d'ina gruppa da vegliadetgna a l'autra?
3. Co vegni procurà ch'ils dretgs da las persunas minorennas cun impediments sajan garantids en la lescha da scola analogamain a la lescha d'integraziun da persunas cun impediments, uschia che ni l'ina ni l'autra gruppa da vegliadetgna na vegn dischavantagiada?
4. Co vegnan resguardads en lescha da scola ils dretgs dals uffants impedids d'ina vegliadetgna da 0 fin 5 onns (betg anc obligads d'ir a scola) ed ils dretgs dals giuvenils impedids d'ina vegliadetgna da 16 fin 18 onns (betg pli obligads d'ir a scola)?
Cuira, ils 16 da favrer 2011
Florin-Caluori, Casty, Krättli-Lori, Albertin, Barandun, Berther (Camischolas), Bezzola (Samedan), Blumenthal, Bondolfi, Brandenburger, Burkhardt, Caduff, Caluori, Candinas, Casanova-Maron, Casutt, Casutt-Derungs, Cavegn, Clalüna, Clavadetscher, Darms-Landolt, Della Vedova, Dermont, Dosch, Fasani, Fontana, Frigg-Walt, Furrer-Cabalzar, Gartmann-Albin, Gasser, Geisseler, Giacomelli, Gunzinger, Hartmann (Cuira), Heiz, Hitz-Rusch, Holzinger-Loretz, Jaag, Jenny, Joos, Kappeler, Kasper, Kleis-Kümin, Koch (Tumein), Kollegger (Malix), Kunz (Fläsch), Locher Benguerel, Lorez-Meuli, Mani-Heldstab, Märchy-Caduff, Meyer-Grass, Michael (Donat), Michel, Müller, Niederer, Nigg, Niggli (Samedan), Niggli-Mathis (Grüsch), Noi-Togni, Papa, Parolini, Parpan, Perl, Rathgeb, Righetti, Sax, Steck-Rauch, Stiffler (Tavau Plaz), Stiffler (Cuira), Tenchio, Thöny, Tomaschett-Berther (Trun), Troncana-Sauer, Wieland, Zweifel-Disch, Monigatti
Resposta da la regenza
La lescha d'impedids vertenta (DG 440.000) regla tant il sectur da la scolaziun speziala sco er la promoziun da las persunas creschidas cun impediments. Cun l'acceptaziun da la NGF federala è la cumpetenza per finanziar las instituziuns per persunas cun impediments passada da la confederaziun als chantuns. Tenor l'art. 112 lit. b da la constituziun federala (CF; CS 101) èsi dapi il 1. da schaner 2008 chaussa dals chantuns da promover l'integraziun da persunas cun impediments tras contribuziuns per la construcziun e per la gestiun da chasas da dimora, da lavuratoris e da centers da di. La lescha federala davart las instituziuns per promover l'integraziun da persunas invalidas (LIPInv; CS 831.26) circumscriva las finamiras da l'integraziun sco er lur princips.
Perquai che – sin fundament da questas prescripziuns dal dretg federal – la part principala da las disposiziuns existentas sto vegnir repassada, èsi necessari da relaschar ina nova lescha per il sectur da l'integraziun sociala e professiunala da persunas creschidas cun impediments. Cun reveder la lescha da scola duai ultra da quai veg-nir surpigliada la part da la scolaziun speziala da la lescha d'impedids en la lescha da scola (cumpetent: DECA). Per quests motivs duai la part che concerna las persunas creschidas cun impediments vegnir circumscritta en ina nova lescha, numnadamain en la lescha d'integraziun da persunas cun impediments (LIPI). La lescha d'impedids vertenta vegn revedida parzialmain cur ch'i vegn distatgà il sectur che pertutga las persunas creschidas. Suenter avair transferì las regulaziuns che pertutgan la scola speziala en la lescha da scola (cumpetenza: DECA) vegn ella abolida. La regenza è da l'avis che la nova regulaziun dals dus secturs na chaschuna resp. na fixescha naginas largias en las leschas u nagins conflicts da cumpetenza.
Tar la dumonda 1: L'uffizi dal servetsch social/DES elavura la LIPI, l'uffizi per la scola populara ed il sport/DECA la revisiun totala da la lescha da scola dal chantun Grischun. Ils dus uffizis e departaments coordineschan lur activitads.
Tar la dumonda 2: Omaduas leschas han l'intenziun da garantir las prestaziuns d'enfin ussa a las gruppas da persunas pertutgadas. La revisiun totala da la lescha da scola ha la finamira da garantir las prestaziuns d'enfin ussa per uffants e per giuvenils en il sectur da la scolaziun speziala.
La lescha chantunala da scola duai ultra da quai reglar en il futur da nov er la tgira staziunara d'uffants en la vegliadetgna prescolinara e la finanziaziun da quella. Questa largia ch'exista enfin ussa duai da nov vegnir serrada tras ina regulaziun en la lescha da scola, perquai ch'ina tala regulaziun fiss in corp ester en la lescha d'integraziun da persunas cun impediments, la quala pertutga en emprima lingia da las persunas creschidas.
Per motivs chaschunads da l'impediment poi esser necessari che l'integraziun d'ina persuna minorenna cun impediments stoppia vegnir promovida cun prestaziuns dal sectur da persunas creschidas cun impediments. En la nova LIPI è previsa ina disposiziun che permetta quai.
Tar la dumonda 3: Sco ch'igl è gia vegnì demussà vegn concepida la legislaziun da scola uschia, che las prestaziuns d'enfin ussa restan garantidas. Da medema moda vegn il tractament staziunar d'uffants cun impediments considerabels da la vegliadetgna prescolinara a vegnir reglada en la lescha da scola. Uschia vegn garantida l'assistenza d'uffants cun impediments considerabels da la vegliadetgna prescolinara. L'uffizi dal servetsch social chantunal da sia vart vegn a reglar tut ils aspects che pertutgan persunas creschidas en la LIPI nova.
Tar la dumonda 4: La resposta resulta da las respostas a las dumondas 2 e 3.
15 d’avrigl 2011