Persunas d'instrucziun èn – suenter avair terminà lur scolaziun – professiunistas e professiunists cumpetents ch'èn da princip abels da surpigliar la responsabladad cumplaina per lur activitad professiunala. Il temp da l'introducziun en la professiun vegn chapì sco fasa speziala entaifer il svilup professiunal constant. Pervia da quai poi vegnir discurrì d'ina fasa speziala, perquai che persunas d'instrucziun, cur ch'ellas entran en lur professiun, vegnan confruntadas cun sfidas e cun problems per part fitg specifics che n'avevan anc nagina urgenza en la scolaziun fundamentala. La fasa d'entrar en la professiun vegn chapida sco interfatscha impurtanta tranter la scolaziun fundamentala e la furmaziun supplementara. Sia finamira è quella che las cumpetenzas relevantas per la professiun, ch'èn vegnidas acquistadas en la scolaziun fundamentala, vegnian consolidadas e ch'il pensar ed agir professiunal vegnia sviluppà vinavant. Uschia vegnan persunas d'instrucziun giuvnas sustegnidas en il rom da l'introducziun en la professiun da dumagnar cun success la fasa da l'entrada en la professiun e d'exequir l'activitad professiunala en moda cumpetenta ed en plaina responsabladad. Concretamain duain persunas che cumenzan cun lur activitad professiunala survegnir sustegn en ils suandants secturs dal mintgadi da scola: lavur da planisaziun e da svilup, material d'instrucziun, lavurs organisatoric-administrativas, manar ina classa, contact cun ils geniturs, cun autoritads e cun persunas spezialisadas. En quest senn duain la scolaziun fundamentala, l'introducziun en la professiun e la furmaziun supplementara vegnir unidas ad ina scolaziun cuntinuanta per persunas d'instrucziun. L'introducziun en la professiun duai vegnir posiziunada sco purschida cun in agen profil.
Il studi davart la situaziun da las persunas d'instrucziun ch'è vegnì fatg per incumbensa dal chantun arriva a la conclusiun ch'il chantun Grischun è er pertutgà d'ina mancanza da persunas d'instrucziun. Per augmentar a lunga vista la purschida da persunas d'instrucziun èn vegnidas proponidas differentas mesiras a chaschun da la preschentaziun dal studi il december 2010. Ina da quellas è il sustegn intenziunà da persunas d'instrucziun ch'entran da nov en lur professiun per che la rata da las sortidas possia vegnir reducida respectivamain per che la durada da lavurar en la professiun possia vegnir augmentada. Studis cumprovan che la quota da sortida è surproporziunalmain auta ils emprims onns suenter avair cumenzà a dar scola. Per quest motiv pudess ina buna assistenza da persunas d'instrucziun giuvnas sa demussar sco in avantatg en il cumbat vegnint per persunas d'instrucziun, perquai ch'el impedescha per part che persunas d'instrucziun giuvnas bandunan puspè lur professiun suenter pauc temp.
Il mars 2007 ha la radunanza da las commembras e dals commembers da la conferenza svizra da las recturas e dals recturs da las scolas autas da pedagogia deliberà las "recumandaziuns da la COHEP davart l'organisaziun e davart las purschidas concernent l'introducziun en la professiun". Sin basa da quellas recumandaziuns han in pèr chantuns gia sviluppà ina introducziun sistematica per l'entrada en la professiun.
En quest sectur vegnan realisadas tschertas mesiras en il chantun Grischun. La dimensiun da l'assistenza divergescha dentant da vischnanca a vischnanca.
Perquai vegn la regenza envidada da sviluppar in concept chantunal per l'introducziun en la professiun da persunas d'instrucziun da la scola populara.
Quest concept duess er cuntegnair mesiras spezialas per sustegnair persunas d'instrucziun che cumenzan da nov a dar scola e che instrueschan sin in stgalim e in rom senza avair il diplom necessari per quest stgalim u per quest rom.
Cuira, ils 16 da favrer 2011
Locher Benguerel, Dermont, Mani-Heldstab, Augustin, Barandun, Baselgia-Brunner, Berther (Camischolas), Bezzola (Samedan), Brandenburger, Bucher-Brini, Buchli-Mannhart, Burkhardt, Caluori, Campell, Candinas, Casty, Casutt, Casutt-Derungs, Cavegn, Clalüna, Conrad, Darms-Landolt, Florin-Caluori, Fontana, Furrer-Cabalzar, Gasser, Holzinger-Loretz, Jaag, Jeker, Joos, Kappeler, Kasper, Kleis-Kümin, Kollegger (Malix), Krättli-Lori, Kunz (Cuira), Märchy-Caduff, Marti, Meyer-Grass, Müller, Niederer, Noi-Togni, Papa, Parolini, Pedrini, Peyer, Pfenninger, Pult, Stiffler (Cuira), Thöny, Tomaschett (Breil), Tomaschett-Berther (Trun), Trepp, Troncana-Sauer, Vetsch (Pragg-Jenaz), Monigatti, Scartazzini
Resposta da la regenza
Ina buna introducziun da persunas d'instrucziun en la professiun resguarda la regenza sco premissa impurtanta per in cumenzament optimal da la vita professiunala. Ella renviescha a l'impurtanza speziala ch'è gia vegnida dada fin ussa a l'assistenza da persuna d'instrucziun giuvnas en il chantun Grischun. Las experientschas respectivas èn elements custaivels per il concept che vegn prendì en mira cun questa intervenziun parlamentara.
Per concentrar, per cumplettar e per coordinar en tut il chantun las stentas concernent ina buna introducziun en la professiun han ils inspecturats da scolina e da scola sviluppà gia ils onns 90 dal millenni passà il project "Assistenza a las persunas d'instrucziun giuvnas (ASPE)". Quel consistiva d'ina part obligatorica (modul d'introducziun, visitas d'assistenza, ospitaziun da l'instrucziun e.u.v.) sco er d'ina part facultativa (curs per entrar en la professiun, intervisiuns, dieta per persunas d'instrucziun giuvnas e.u.v.). Il project è vegnì deliberà dal departament d'educaziun la fin da l'onn 1999 per ina fasa d'examinaziun da dus onns. Il rapport final da l'onn 2001 cuntegna las experientschas per gronda part positivas e mussa tranter auter, co ch'ils singuls elements d'assistenza sa laschan cuntinuar en las scolas popularas dal Grischun suenter la terminaziun da la fasa d'examinaziun. Dapi in pèr onns vegnan ils agids ch'èn sa sviluppads or dal project ASPE cumplettads d'ina purschida correspundenta da la scola auta da pedagogia dal Grischun. Quella cuntegna tant curs da la furmaziun supplementara per persunas che entran en la professiun ("Planisar cuminaivlamain l'onn da scola", "Planisar e realisar discurs da geniturs e discurs davart la situaziun actuala", "Sviluppar reglas da la convivenza – Co ir enturn cun dumondas da la disciplina", "Cussegliaziun tar l'entrada en il mintgadi professiunal") sco er ina purschida da cussegliaziun speziala per persunas d'instrucziun da la scola primara, che instrueschan sin il stgalim secundar. Da las purschidas da la scola auta da pedagogia dal Grischun fan las persunas d'instrucziun giuvnas actualmain anc pauc diever. Quai po tranter auter avair da far cun il fatg ch'ina part da quests agids supplementars stat a disposiziun pir dapi curt.
Grazia a questas stentas intensivas sin differents plauns stattan a disposiziun gia oz diversas purschidas a persunas d'instrucziun giuvnas da la scola populara dal Grischun. Sco cumplettaziun da quai èsi inditgà d'etablir ils proxims onns – analogamain al svilup en auters chantuns – er a la scola auta da pedagogia dal Grischun l'introducziun en la professiun cun in agen profil. Per in'amplificaziun sistematica da las purschidas supplementaras specificas per persunas d'instrucziun giuvnas pledan er las recumandaziuns dal studi BASS "La mancanza da persunas d'instrucziun en il Grischun" dals 25 da november 2010 che vegn menziunà en l'intervenziun.
In concept grischun per l'assistenza speziala da persunas d'instrucziun giuvnas che sto vegnir fatg da nov importa – cumpareglià cun la situaziun actuala – in gudogn, sche l'introducziun en la professiun cumpiglia tant tut ils stgalims da la scola populara sco er tut las regiuns linguisticas dal Grischun. Ultra da quai vegnan spetgadas d'in tal concept infurmaziuns detagliadas davart ils cuntegns da l'introducziun en la professiun, davart lur purschidras e purschiders sco er davart lur profitadras e profitaders. Per pudair installar ed integrar l'introducziun en la professiun en la scola auta da pedagogia dal Grischun en il senn da questa finamira sco element autonom tranter la scolaziun e la furmaziun supplementara da persunas d'instrucziun sto esser avant maun in concept coerent che cumpiglia tut il Grischun. Sia cunfinaziun clera envers la scolaziun da persunas d'instrucziun d'ina vart ed envers la furmaziun supplementara da las persunas d'instrucziun da l'autra vart è inevitabla.
Correspundentamain è la regenza pronta d'acceptar questa incumbensa.
21 d'avrigl 2011