Sco gia ils ultims onns ha la chatscha posteriura/d'atun provocà er l'atun/l'enviern 2010 ina critica vehementa envers la cumissiun da chatscha, envers l'inspecturat da chatscha sco er envers las chatschadras ed ils chatschaders. Questa critica è vegnida pronunziada tant d'intginas parts da la populaziun che na va betg a chatscha sco er qua e là da chatschadras e da chatschaders. Uschia vegni per exempel explitgà ch'i vegnan sajettads e sbuttatschads animals en territoris d'abitadi. Plinavant vegni fatg la dumonda, sch'i na fiss betg pli raschunaivel da metter la cundiziun lianta da sajettar, – avant che sajettar ina vatga-tschierv – l'emprim il vadè. Questa pretensiun vegn fatga perquai che l'animal giuven n'è strusch bun da surviver l'enviern senza l'animal-mamma.
Schebain che la necessitad d'ina chatscha posteriura/d'atun vegn renconuschida, ston ins tuttina far la dumonda, sche questa chatscha na pudess betg vegnir meglierada cun pitschnas adattaziuns, per obtegnair uschia dapli acceptanza da la populaziun e da la protecziun dals animals.
Perquai supplitgain nus la regenza da respunder las suandantas dumondas:
1. Tras l'organisaziun e la controlla dals guardiaselvaschinas e dals survegliaders da chatscha aveva la chatscha posteriura/d'atun in andament bler pli effizient e pli quiet che oz. Nus tschentain pia la dumonda, sch'ins na stuess betg puspè applitgar quest sistem vegl ch'era sa cumprovà (analogamain a la chatscha sin capricorns)? Uschia pudess la chatscha posteriura/d'atun vegnir concepida en moda pli effizienta.
2. Vatgas-tschierv dastgan vegnir sajettadas senza sajettar ordavant il vadè. Quai schebain che l'animal giuven na po strusch surviver l'enviern suenter la prelevaziun da la mamma. Na fissi betg pli raschunaivel da relaschar la directiva che avant la prelevaziun da la vatga-tschierv stoppia vegnir sajettà l'emprim il vadè?
3. Savens vegnan animals sajettads e sbuttatschads datiers da territoris d'abitadi. Da quai ha la populaziun che na va betg a chatscha disgust e quai vegn percepì per part schizunt sco in privel. Ina directiva faschess frunt a quest fatg. Ella stuess prescriver che animals pon p.ex. vegnir sajettads mo ordaifer da 200 m distanza cun il territori d'abitadi. Co vesa la regenza questa situaziun?
4. Per obtegnair in'acceptanza pli vasta da la populaziun envers il tema chatscha posteriura/d'atun, fissi forsa inditgà d'organisar pli bain la lavur da publicitad che tracta questa chatscha? Betg sco dispitim classic, mabain a la basa d'ina communicaziun moderna cun differents partenaris cumpetents or dals secturs da la biologia da la selvaschina, da l'etica, da la protecziun dals animals e da la chatscha?
Cuira, ils 19 d'avrigl 2011
Gartmann-Albin, Frigg-Walt, Baselgia-Brunner, Bucher-Brini, Casutt, Locher Benguerel, Müller (Tavau Plaz), Noi-Togni, Pult, Thöny, Trepp, Michel (Igis), Monigatti, Pedrini (Soazza)
Resposta da la regenza
Diriger l'effectiv da tschiervs è ina incumbensa pretensiusa, perquai che l'effectiv crescha mintga onn per circa in terz. La finamira è quella da stabilisar l'effectiv da tschiervs cun sajettar animals durant la chatscha, resguardond la quota d'animals disgraziads. Ils ultims 10 onns èn perquai vegnids sajettads var 4'000 tschiervs per onn. La realisaziun da la planisaziun da la chatscha, en il rom da la chatscha da settember en cumbinaziun cun ina chatscha posteriura cumplementara la fin d'atun, è sa cumprovada. L'intervenziun principala ha lieu durant la chatscha auta. Il settember vegn il plan da prelevaziun ademplì per circa 75 pertschient. I vegnan dentant sajettads dapli animals masculins che animals feminins. Perquai ston ins resguardar la situaziun regiunala e sajettar durant la chatscha d'atun ils animals che mancan anc.
1. La chatscha d'atun sto esser uschè effizienta sco pussaivel. Ils facturs da success decisivs èn il dretg mument per la realisaziun da la chatscha sco er in dumber suffizient da chatschadras e da chatschaders. Favuraivel è il mument che las populaziuns migrantas (parc naziunal, asils federals da selvaschina e.u.v.) èn sa retratgas en lur quartiers d'enviern. Perquai vegn averta la chatscha d'atun successivamain en las singulas regiuns. D'impurtanza secundara è percunter la furma d'organisaziun da las chatschas. Perquai è il sistem actual tuttina effizient sco l'anteriura organisaziun da las chatschas tras ils organs da surveglianza da chatscha. Ultra da quai vegn la regulaziun vertenta per gronda part acceptada da las chatschadras e dals chatschaders.
2. Tenor las prescripziuns da la confederaziun sto la quota d'animals feminins sajettads cumpareglià cun l'effectiv da tschiervs sajettà en total esser 50 pertschient. Tenor l'experientscha vegn quai mo cuntanschì, sch'ins sajetta vatgas-tschierv che mainan in triep. L'objecziun da sajettar l'emprim il vadè è giustifitgada. La gronda part da las chatschadras e dals chatschaders è conscienta da questa responsabladad. En il rom da las prescripziuns da chatscha da quest onn èn las chatschadras ed ils chatschaders puspè vegnids appellads d'observar quest princip. Directivas liantas n'èn dentant betg adattadas per la pratica. Cuntrari a la chatscha auta èsi numnadamain permess da sajettar durant la chatscha d'atun vatgas-tschierv che laschan anc tettar. Perquai n'èsi per regla tar questa chatscha strusch pussaivel d'eruir, sch'il vadè è vegnì sajettà avant u suenter la vatga-tschierv. Suenter ch'il vadè è vegnì sajettà, dattan las vatgas-tschierv numnadamain anc latg per in tschert temp.
3. Durant la chatscha ston las chatschadras ed ils chatschaders sa cumportar confurm a las prescripziuns da chatscha. Plinavant èsi scumandà da chatschar en lieus, nua che umans u proprietad estra èn periclitads. Quests princips valan per tut las chatschas ed èn sa cumprovads. Ina regulaziun, tenor la quala i dastga vegnir sajettà selvaschina mo en ina distanza minimala da 200 m dal territori d'abitadi, chaschunass difficultads considerablas per l'execuziun. Quai vala en spezial en connex cun abitadis sparpagliads. Perquai n'è ina tala regulaziun betg ina soluziun cunvegnenta.
4. La necessitad d'ina chatscha d'atun vegn acceptada da la gronda part da las chatschadras e dals chatschaders sco er da la publicitad. La regenza na sconuscha insumma betg che questa chatscha è anc adina il tema da discussiuns criticas. Perquai han las autoritads da chatscha examinà – sin basa d'ina communicaziun moderna – cun differentas federaziuns dals secturs da la chatscha, da la biologia da la selvaschina, da la protecziun dals animals e.u.v. dumondas futuras tranter auter areguard l'etica da chatscha en connex cun la chatscha d'atun. Questa lavur da publicitad è da gronda impurtanza e vegn a survegnir l'attenziun necessaria er en l'avegnir.
23 da zercladur 2011