Cun la nova lescha federala davart las persunas estras (LEst; CS 142.20) èn las finamiras da la politica svizra d'integraziun vegnidas francadas sin plaun federal. Igl èn vegnidas relaschadas disposiziuns che delegheschan als chantuns ed a las vischnancas novas incumbensas en il sectur da l'integraziun da persunas estras. Ina da questas finamiras è quella da stgaffir cundiziuns generalas favuraivlas per l'egualitad da las schanzas.
Ils 7 da favrer 2012 ha la regenza grischuna deliberà las directivas correspundentas per promover l'integraziun da persunas estras en il Grischun. La promoziun da l'integraziun vegn resguardada sco ina incumbensa communabla dal chantun e da las vischnancas. Quai è da princip la gista basa da partenza. I vala però da considerar che betg tut las vischnancas dal chantun Grischun n'èn pertutgadas medemamain ferm da questa tematica.
En il Grischun datti in pèr vischnancas che han ina quota fitg gronda d'uffants da lingua estra. L'integraziun en scola da quests uffants è per las scolas ina sfida fitg gronda. D'ina vart duain ils uffants vegnir integrads e lur cumpetenza linguistica duai vegnir promovida, da l'autra vart na duai e na dastga patir la qualitad da la scola. Quai chaschuna custs supplementars e chargias finanzialas pli autas per las vischnancas respectivas.
En il chantun Turitg survegnan scolas multiculturalas supplementarmain in sustegn finanzial e professiunal dal chantun per lur incumbensa da promover il success da scola, la lingua e l'integraziun cun mesiras specificas. L'import da la contribuziun da las singulas scolas vegn fixà a maun d'in index maschadà. Quai garantescha ch'ils meds finanzials vegnan pajads mo a scolas ch'èn pertutgadas effectivamain.
Nus supplitgain la regenza da respunder las suandantas dumondas:
1. Fissi imaginabel d'avair en il chantun Grischun ina regulaziun analoga sco quella dal chantun Turitg?
2. Vesa la regenza autras pussaivladads da distgargiar en moda efficazia e da sustegnair scolas che han ina gronda quota d'uffants da lingua estra?
Cuira, ils 23 d'october 2012
Kleis-Kümin, Baselgia-Brunner, Mani-Heldstab, Aebli, Albertin, Blumenthal, Bondolfi, Brandenburger, Bucher-Brini, Buchli-Mannhart (Stussavgia Plaz), Caduff, Caluori, Casanova-Maron, Casty, Casutt, Casutt-Derungs, Cavegn, Clalüna, Darms-Landolt, Della Vedova, Foffa, Gartmann-Albin, Geisseler, Giacomelli, Grass, Hardegger, Hitz-Rusch, Jaag, Jeker, Kasper, Kollegger (Malix), Krättli-Lori, Locher Benguerel, Lorez-Meuli, Märchy-Caduff, Meyer-Grass, Müller (Tavau Plaz), Niederer, Nigg, Noi-Togni, Pedrini, Peyer, Pfenninger, Pult, Rosa, Stiffler (Tavau Plaz), Tenchio, Thöny, Tomaschett (Breil), Tomaschett-Berther (Trun), Trepp, Wieland, Zanetti, Zweifel-Disch, Camathias, Degonda, Farrér, Haltiner, Hensel, Lauber, Monigatti, Patt (Tartar), Patt (Jenaz), Schlatter, Sgier
Resposta da la regenza
L'integraziun è definida en la lescha federala davart las persunas estras (LEst; SR 142.20) sco incumbensa cuminaivla da la confederaziun, dal chantun e da las vischnancas. En vista ad ina politica d'integraziun prosperaivla ademplescha il chantun incumbensas da strategia e da coordinaziun. Tenor l'ordinaziun tar la lescha introductiva tar la legislaziun davart las persunas estras e davart ils fatgs d'asil (OtLItLEA; DG 618.110) èn las autoritads chantunalas e las vischnancas obligadas da promover l'integraziun sur las structuras regularas.
Per la scola populara èn ils princips da la promoziun da l'integraziun fixads oravant tut en l'ordinaziun davart la promoziun linguistica d'uffants da lingua estra en las scolinas e las scolas popularas dal chantun Grischun (DG 421.900) sco er en las directivas davart la promoziun d'uffants da lingua estra relaschadas dal departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient.
Partind da las disposiziuns legalas menziunadas qua survart vegn l'integraziun d'uffants da lingua estra en la scola populara fatga da princip en la classa regulara. Il focus principal da la promoziun da l'integraziun en scola e mess en quest connex sin la promoziun linguistica. L'instrucziun da promoziun per uffants da lingua estra che vegn sustegnida dal chantun ha per regla lieu durant il temp d'instrucziun ordinari ed en la chasa da scola. Supplementarmain pon vegnir frequentads durant il temp d'instrucziun usità curs en la lingua ed en la cultura da la patria che han sco finamira ina integraziun cumplessiva. Ultra da quai promovan differents purtaders da scola l'integraziun cun occurrenzas d'infurmaziun per las persunas cun la pussanza dals geniturs d'uffants da lingua estra, cun curs da lingua, cun agids per far lezias e pensums u cun autras purschidas.
Sut quest aspect respunda la regenza las dumondas tschentadas sco suonda:
Dumonda 1: Fissi imaginabel d'avair en il chantun Grischun ina regulaziun analoga sco quella dal chantun Turitg?
Il chantun Turitg enconuscha las uschenumnadas scolas multiculturalas. Qua sa tracti da scolas che han ina quota d'uffants da lingua estra e d'uffants esters d'almain 40 pertschient e ch'èn obligadas tenor la lescha da scola da prender mesiras spezialas per garantir la qualitad da la scola e da l'instrucziun. Per quai survegnan ellas contribuziuns finanzialas spezialas e sustegn professiunal dal chantun.
Ina scola multiculturala tenor il model da Turitg che sa definescha sur la quota d'uffants da lingua estra e d'uffants esters n'è betg imaginabla en il chantun Grischun pervia da la situaziun da lingua speziala en las differentas regiuns. Sco uffants da lingua estra valan en il Grischun tut quels uffants che discurran in'autra lingua che la lingua da scola d'in tschert lieu, quai vul dir bler dapli uffants che mo ils immigrads.
En quai che concerna la promoziun d'uffants da lingua estra survegnan ils purtaders da scola sustegn sin basa da las lecziuns da lingua dadas effectivamain, als custs da las qualas il chantun sa participescha.
Dumonda 2: Vesa la regenza autras pussaivladads da distgargiar en moda efficazia e da sustegnair scolas che han ina gronda quota d'uffants da lingua estra?
Per distgargiar scolas che han in gronda quota d'uffants da lingua estra èsi pussaivel da prender las suandantas mesiras:
- La nova lescha da scola dat als purtaders da scola la pussaivladad d'obligar uffants da lingua estra da frequentar la scolina e da promover uschia l'integraziun gia pli baud.
- Projects d'integraziun specifics che duain serrar largias tar las purschidas regularas pon vegnir sustegnids cun contribuziuns, e quai sur il post spezialisà per l'integraziun e sin basa da la legislaziun da persunas estras e d'asil.
Ultra da quai ha la regenza incumbensà ina gruppa da lavur interdepartamentala d'elavurar e da realisar mesiras per promover l'integraziun.
17 da december 2012