Ils ultims onns è la mancanza actuala e futura da persunal da tgira e d'assistenza vegnida tematisada adina pli savens, analisada en differents studis e discutada a la maisa radunda dal departament da giustia, segirezza e sanadad (DGSS). L'onn 2009 aveva il DGSS installà questa maisa radunda en il chantun Grischun, ed en collavuraziun cun il departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient (DECA) ha el laschà far in studi davart la scolaziun da tgira e la mancanza da persunal da tgira en il chantun Grischun. Ils resultats dal studi èn vegnids publitgads il cumenzament da l'onn 2010.
Per resumar sa preschenta la situaziun areguard las plazzas da scolaziun praticas actualmain sco suonda:
Emprendissadi da 3 onns sco persuna spezialisada da sanadad: Ils ultims onns èn bain vegnidas stgaffidas plazzas d'emprendissadi. En cumparegliaziun cun auters chantuns è il dumber da plazzas d'emprendissadi en il Grischun anc adina sin in nivel bass. En ospitals pli gronds vegnan resguardads mo circa 15 fin 20 pertschient da las annunzias. Cunquai che persunas cun in potenzial d'emprender pli grond tschertgan en emprima lingia ina plazza d'emprendissadi en in ospital acut, dependa p.ex. la purschida per la maturitad professiunala cumplementara a l'emprendissadi – ultra da la recrutaziun – directamain dal dumber da plazzas d'emprendissadi en ils ospitals. En il passà n'hai betg pudì vegnir manà mintga onn ina classa da maturitad professiunala, quai che engrevgescha da sia vart la mancanza tar las scolaziuns superiuras.
Scolaziun da tgira en ina scola spezialisada superiura (SSS): A partir da l'onn 2013 mancan almain otg plazzas da praticum en ospitals acuts – e questa tendenza s'augmenta. La stad passada han bunas annunzias stuì vegnir refusadas pervia da la mancanza da plazzas da praticum, perquai che la scolaziun pratica n'ha betg pudì vegnir garantida. Ils ultims onns n'han ils ospitals betg pli purschì praticums d'invista u praticums spezials per emprendistas ed emprendists SSS sin la staziun intensiva, tar ils cas d'urgenza u tar il salvament, en las clinicas d'uffants u en las salas d'operaziun. Uschia sa reducescha er la dumonda per quests secturs pli e pli. Chantuns cun ina vasta purschida da praticums – en spezial en il sectur acut – han clers avantatgs envers il Grischun.
Scolaziuns spezialas cumplementaras a la professiun per tgirunzas e tgirunzs diplomads SSS, sco p.ex. studi da diplom supplementar en tgira intensiva, assistenta u assistent d'operaziun, cas d'urgenza u sanitad da salvament, spitex: Qua sa reducescha il dumber da plazzas d'emprendissadi praticas dapi onns.
Scolaziun cumplementara a la professiun en terapia d'activaziun cun accent en il sectur da lunga durada: Malgrà ch'ins spetga cunzunt en il sectur da tgira e d'assistenza da lunga durada ina mancanza gravanta da persunal, mussa ina retschertga fatga dacurt tar interpresas da scolaziun potenzialas en il chantun, ch'i vegnan messas a disposiziun en il Grischun mo duas fin trais plazzas da praticum. Cumbain ch'i dat en questa scolaziun er en il Grischun in potenzial da render pli attractiv il champ professiunal en il sectur da lunga durada e da gudagnar ulteriurs segments da persunas per l'assistenza da persunas mendusas e dementas. Sche las plazzas da scolaziun praticas na pon betg vegnir garantidas, n'èsi vinavant betg pussaivel da porscher en il Grischun questa scolaziun fitg pratica, cumbain ch'igl ha persunas che vulessan far ina tala furmaziun supplementara.
Malgrà las stentas ed ils sforzs dal DGSS da francar er en la legislaziun respectiva l'obligaziun da scolar persunal da tgira e d'assistenza, n'hai fin ussa strusch dà midadas areguard la purschida da plazzas da scolaziun praticas (plazzas da praticum u plazzas d'emprendissadi). En cumparegliaziun cun ils onns precedents è la purschida schizunt sa reducida per part. Il factur limitant areguard la scolaziun na pertutga betg pli mo la dumonda d'ina scolaziun en il sectur da tgira e d'assistenza, mabain er la purschida insuffizienta da plazzas da praticum, cunzunt en il sectur dals ospitals e dals secturs spezials.
Ultra da l'augment dal dumber da plazzas da scolaziun resp. da diploms sto vegnir dà almain il medem pais a l'augment dal temp d'activitad en la medema professiun (oz restan persunas da tgira e d'assistenza mo circa 8 fin 12 onns fidaivlas a lur professiun). Per l'ina resultan dapli effects positivs d'ina intervenziun cun consequenzas uschè grondas per ils effectivs da persunal. Per l'autra è l'intervenziun interessanta ord vista economia, perquai che la scolaziun d'ulteriuras persunas spezialisadas da tgira e d'assistenza chaschuna fitg gronds custs.
Per garantir ch'i vegnian stgaffidas duraivlamain plazzas da praticum e plazzas d'emprendissadi per las professiuns da tgira ed assistenza (plazzas da scolaziun) e per garantir ch'il temp d'activitad en la medema professiuns vegnia augmentà successivamain, supplitgeschan las sutsegnadras ed ils sutsegnaders la regenza da far il suandant:
1. Registrar mintg'onn tenor basas statisticas unitaras la purschida da plazzas da scolaziun per las differentas scolaziuns da tgira e d'assistenza en il chantun, cumparegliar questa purschida cun il basegn approximativ da persunal scolà da mintga professiun e suttametter in rapport en il rom dal program annual.
2. Concretisar las prescripziuns areguard la purschida da plazzas da scolaziun per las differentas scolaziuns ed en las differentas interpresas e declerar questas prescripziuns sco liantas.
3. Promover en moda duraivla la prontezza da las interpresas da porscher scolaziuns en il sectur da la sanadad ed implementar per quest intent ulteriuras regulaziuns a favur d'in sistem d'impuls finanzials intenziunads.
4. Surdar ad ospitals, a chasas da dimora ed ad organisaziuns da spitex incaricas da prestaziun che defineschan las quantitads e che s'orienteschan al basegn da persunal futur en las professiuns da tgira e d'assistenza, e quai resguardond spezialmain las scolaziuns da tgira spezialas e la scolaziun da terapia d'activaziun e da gerontologia.
5. Controllar resp. specifitgar ils sistems da finanziaziun da las chasas da tgira (tranter auter areguard la categoria da rendaquint dals custs d'assistenza) sco er da las organisaziuns da spitex e dals ospitals (categoria da rendaquint da las prestaziuns d'utilitad publica) en vista a la purschida da plazzas da scolaziun.
6. Intensivar la prolungaziun dal temp d'activitad en la medema professiun per las professiuns tgira e d'assistenza sco instrument principal cunter la mancanza da persunal e decretar – nua che quai è necessari – cundiziuns generalas per la regulaziun, p.ex. cun sustegnair models da temp da lavur pli flexibels e cun stgaffir purschidas da tgira d'uffants cumplessivas; per quest intent sto tranter auter vegnir eruì periodicamain il temp d'activitad en la medema professiun tar las interpresas grischunas.
Cuira, ils 24 d'october 2012
Bucher-Brini, Hensel, Furrer-Cabalzar, Baselgia-Brunner, Dermont, Frigg-Walt, Gartmann-Albin, Hitz-Rusch, Holzinger-Loretz, Jaag, Jeker, Kappeler, Locher Benguerel, Meyer-Grass, Müller (Tavau Plaz), Niggli-Mathis (Grüsch), Noi-Togni, Peyer, Pfenninger, Pult, Thöny, Tomaschett-Berther (Trun), Trepp, Lauber, Monigatti, Rischatsch-Casaulta
Resposta da la regenza
Cun satisfacziun constatescha la regenza che las mesiras per motivar ils giuvenils da far scolaziuns en il sectur da la sanadad e che la realisaziun da la nova sistematica da furmaziun en las interpresas cumenzan a far effect e ch'i dat – grazia a differentas vias da scolaziun – tut en tut dapli emprendistas ed emprendists en il sectur da la sanadad. En spezial er en vista a la mancanza smanatschanta da persunal da tgira e d'assistenza n'è la regenza betg cuntenta cun la situaziun ch'i na po betg vegnir pussibilità a tut las persunas adattadas ina scolaziun pervia da la mancanza da plazzas d'emprendissadi e da plazzas da praticum. Areguard las cifras respectivas menziunadas en l'intervenziun stoi vegnir menziunà en quest connex che quellas preschentan la situaziun da tschertas singulas professiuns. Che betg tuts na pon absolver gist quella scolaziun ch'els giavischan, è in fatg che vala per differentas professiuns. En cas da las professiuns dal sectur da la sanadad èsi dentant spezial ch'i mancan a medem temp er spezialistas e spezialists scolads e che quellas e quels ston vegnir recrutads en rotschas a l'exteriur.
Davart il catalog da mesiras enumerà en l'incumbensa per augmentar il dumber da plazzas da praticum e da plazzas d'emprendissadi e per prolungar il temp d'activitad en la medema professiun prenda la regenza posiziun sco suonda:
1. En ses cudeschs d'indicaturs publitgescha l'uffizi da sanadad gia oz annualmain ina survista da las persunas che lavuran en il sectur da la sanadad e da las persunas che fan ina scolaziun per ina professiun da tgira e d'assistenza. Medemamain cuntegna il rapport annual dal center da furmaziun per la sanadad ed ils fatgs socials (CSS) il dumber da persunas en scolaziun. Ulteriurs rapports n'èn actualmain betg necessaris tenor l'avis da la regenza.
2. Sin basa da l'art. 22 da la lescha per promover la tgira da persunas malsaunas e sin basa da l'art. 17 al. 6 lit. a e b sco er da l'art. 21 lit. d ed e da l'ordinaziun tar la lescha da sanadad vegnan las chasas da persunas attempadas e da tgira sco er las organisaziuns da spitex obligadas gia oz da metter a disposiziun in tschert dumber da plazzas d'emprendissadi e da plazzas da praticum. Per il sectur acut valan prescripziuns correspundentas a partir dal 1. da schaner 2013.
3. La regenza è da l'avis che las basas legalas existentas per promover la prontezza da las interpresas da porscher scolaziuns sajan suffizientas. In sistem che dat impuls finanzials exista gia oz, tras quai che las contribuziuns dal chantun pon vegnir reducidas per interpresas che n'adempleschan betg lur obligaziun da scolaziun.
4. Ils art. 16 e 17 sco er 20 e 21 da l'ordinaziun tar la lescha da sanadad cuntegnan prescripziuns qualitativas e quantitativas detagliadas davart las chasas da tgira e davart ils servetschs da spitex sco er davart lur effectiv da persunal. A partir dal 1. da schaner 2013 valan prescripziuns correspundentas er per ils ospitals. Qua èsi dentant difficil da far prescripziuns detagliadas, perquai ch'il stadi da sanadad da las pazientas e dals pazients mida per part svelt.
5. Sco mussà en la cifra 3 prevesa il sistem da finanziaziun dals ospitals, da las chasas da tgira e dals servetschs da spitex la pussaivladad da reducir las contribuziuns da gestiun en cas da mancanza da plazzas da scolaziun, uschia che las interpresas vegnan intimadas da metter a disposiziun plazzas da scolaziun. Ina controlla resp. ina specificaziun dal problem da finanziaziun na s'impona pia betg.
6. L'art. 7 lit. g resp. l'art. 11a lit. a da l'ordinaziun tar la lescha per promover la tgira da persunas malsaunas oblighescha ils ospitals sco er las chasas da persunas attempadas e da tgira da communitgar a l'uffizi da sanadad fin ils 31 da mars da l'onn suandant la rata da fluctuaziun da l'onn precedent. Il temp d'activitad en la medema interpresa grischuna po far mo indicaziuns restrenschidas davart l'entir temp d'activitad en la medema professiun. L'entir temp d'activitad en la medema professiun po vegnir eruì mo cun agid d'ina retschertga tar las persunas da questa professiun. Ina retschertga correspundenta chaschuna custs considerabels e vegn perquai refusada da la regenza. Las prescripziuns prendidas en mira en l'incumbensa, vul dir da prolungar resp. da reglar il temp d'activitad en la medema professiun, èn da natira operativa. Correspundentamain ston ellas vegnir sviluppadas e realisadas da las interpresas cun il sustegn da la federaziun "chasas ed ospitals".
Sco explitgà qua survart èn las mesiras, che figureschan en l'incumbensa, gia vegnidas prendidas e realisadas da la regenza e dal departament cumpetent, uschenavant ch'ellas pertutgan il champ da cumpetenza dal chantun. Per part èn ellas formuladas en in'autra furma ch'en l'incumbensa, han dentant il medem resultat resp. il medem effect. Correspundentamain propona la regenza da refusar l'incumbensa, cunquai ch'ella è gia ademplida.
17 da december 2012