En numerusas vischnancas dal chantun constatain nus dapi intgins onns in augment considerabel da la quota d'uffants esters tar las scolaras ed ils scolars. Adina dapli vischnancas e lur scolas sa vesan confruntadas cun l'incumbensa difficila da scolarisar uffants da tut las vegliadetgnas senza u mo cun enconuschientschas insuffizientas da la lingua da scola.
Quests uffants e savens er lur geniturs han – ultra da la mancanza da la lingua da scola – paucas fin naginas ideas da nossa cultura e da las cundiziuns socialas ed economicas localas. Ina integraziun è pia fitg difficila e cunzunt fitg chara per las singulas vischnancas. En la gronda part dals cas na pon ins betg far quint cun il sustegn dals geniturs. Percunter han blers da quests geniturs grondas aspectativas envers la scola.
Cun ina scola d'integraziun che cumpiglia pliras vischnancas pudessan ins cumpigliar differents secturs da la vita da questas famiglias, tranter auter er socioculturals. Uschia pon ils geniturs vegnir integrads sistematicamain; quai ch'è fitg impurtant per sustegnair lur uffants en dumondas da scola.
Sche nus essan pronts d'impunder daners per mesiras integrativas gia tar ils uffants pitschens, en la scola preliminara ed en las emprimas classas primaras e sche nus purschain ina tscherta quantitad da furmaziun da geniturs, ans vegn quai tut en tut ad esser pli favuraivel. Gronds custs en connex cun l'integraziun da scolaras estras e da scolars esters na resultan oz betg mo al cumenzament da la scola, mabain er en las classas superiuras tras las pli differentas mesiras spezialas. Quai po survegnir ina furma bler pli effizienta tras in concept general d'integraziun che parta dal cumenzament da la carriera da scola d'in uffant e che va a favur da l'uffant, dentant er da la vischnanca. Er l'integraziun professiunala posteriura daventa uschia per bainquant pli simpla ed empermetta in pli grond success. Las stentas a favur da l'integraziun che vegnan fatgas oz na dattan a blers uffants da geniturs esters strusch la schanza d'emprender ina professiun.
Per resumar ston ins dir ch'il basegn d'integraziun dals uffants esters sco er da lur geniturs vegn ademplì oz en las singulas vischnancas mo per part fin fitg mal sin ils differents plauns (lingua, socialisaziun, cultura) tras las mesiras existentas a favur da l'integraziun; las purschidas ch'èn savens localas ed individualas èn charas e cuntanschan mo per part ils geniturs. Plinavant na crain las persunas responsablas per la scola betg pli ch'ina integraziun possia avair success sur las structuras regularas.
Las sutsegnadras ed ils sutsegnaders han ussa las suandantas dumondas:
1. Èsi pussaivel ord vista da la regenza da promover e da coordinar soluziuns regiunalas a favur da l'integraziun d'uffants da lingua estra tras scolas d'integraziun?
2. Datti in potenzial d'optimaziun en quel senn, ch'ils uffizis pertutgads collavuran pli stretgamain e ch'ils meds finanzials vegnan impundids en moda optimala, en il senn da la chaussa per promover l'integraziun?
3. Vesa la regenza pussaivladads per sustegnair projects da pilot che sa basan sche pussaivel sin instituziuns existentas (p.ex. Palottis a Schiers e scola s. Catarina a Cazas)?
Cuira, ils 24 d'october 2012
Zweifel-Disch, Locher Benguerel, Kleis-Kümin, Augustin, Baselgia-Brunner, Berther (Camischolas), Bezzola (Samedan), Blumenthal, Brandenburger, Bucher-Brini, Casanova-Maron, Casutt, Clalüna, Darms-Landolt, Dermont, Dosch, Engler, Gartmann-Albin, Giacomelli, Hitz-Rusch, Holzinger-Loretz, Jaag, Kasper, Kunz (Fläsch), Kunz (Cuira), Märchy-Caduff, Meyer-Grass, Müller (Tavau Plaz), Niederer, Niggli-Mathis (Grüsch), Noi-Togni, Perl, Peyer, Pult, Steck-Rauch, Stiffler (Cuira), Thöny, Tomaschett (Breil), Tomaschett-Berther (Trun), Trepp, Waidacher, Wieland, Zanetti, Farrér, Hensel, Lauber, Monigatti, Patt (Tartar), Patt (Jenaz), Schlatter
Resposta da la regenza
La lescha federala davart las persunas estras (LEst; CS 142.20) definescha l'integraziun sco incumbensa communabla e pretenda da la confederaziun, dal chantun e da las vischnancas ch'els resguardian ils giavischs da l'integraziun cun ademplir lur incumbensas. Il chantun ha en quest connex cunzunt incumbensas da strategia e da coordinaziun.
Per il sectur da la scola populara èn ils princips da la promoziun da l'integraziun fixads en l'ordinaziun davart la promoziun linguistica d'uffants da lingua estra en las scolinas e las scolas popularas dal chantun Grischun (DG 421.900) sco er en las directivas per la promoziun linguistica d'uffants da lingua estra ch'èn vegnidas relaschadas dal departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient. Questas directivas s'orienteschan a l'ordinaziun tar la lescha introductiva tar la legislaziun davart las persunas estras e davart ils fatgs d'asil dal Grischun (OtLItLEA; DG 618.110) che oblighescha las autoritads chantunalas e las vischnancas da promover l'integraziun sur las structuras regularas.
La promoziun da l'integraziun en scola cumpiglia en emprima lingia l'instrucziun da promoziun per scolaras e per scolars da lingua estra che vegn subvenziunada dal chantun. Las ulteriuras mesiras d'integraziun pussaivlas èn ils curs da la lingua e da la cultura da la patria, las occurrenzas d'infurmaziun per las persunas cun la pussanza dals geniturs d'uffants da lingua estra, ils curs da lingua u ils agids per far lezias e pensums. En vista a l'integraziun da las persunas cun la pussanza dals geniturs giogan ils discurs cun ils geniturs ultra da quai ina rolla centrala. Las persunas d'instrucziun envidan almain ina giada per onn ils geniturs ad in tal discurs che permetta in barat vicendaivel.
La regenza respunda las dumondas sco suonda:
Dumonda 1: Èsi pussaivel ord vista da la regenza da promover e da coordinar soluziuns regiunalas a favur da l'integraziun d'uffants da lingua estra tras scolas d'integraziun?
L'integraziun d'uffants da lingua estra en la scola populara duai avair lieu tenor las disposiziuns legalas menziunadas qua survart sur las structuras regularas. Scolas d'integraziun regiunalas per scolaras e per scolars da lingua estra cuntrafan al princip da l'integraziun en la classa regulara. La regenza considerescha la creaziun da scolas d'integraziun separadas perquai sco betg cunvegnenta. Percunter èn sa cumprovadas las classas d'integraziun da las instituziuns publicas ch'èn responsablas per la scola en il Grischun. En questas classas vegni emprendì uschè svelt sco pussaivel la lingua locala, e quai cun la finamira d'integrar la scolara u il scolar en la cassa regulara.
Dumonda 2: Datti in potenzial d'optimaziun en quel senn, ch'ils uffizis pertutgads collavuran pli stretgamain e ch'ils meds finanzials vegnan impundids en moda optimala, en il senn da la chaussa per promover l'integraziun?
Gia oz exista ina collavuraziun interdepartamentala tranter ils posts da servetsch da l'administraziun chantunala. Sco exempel serva la gruppa da lavur "integraziun" ch'è vegnida nominada da la regenza ed en la quala coopereschan represchentantas e represchentants dad otg differents posts da servetsch chantunals. Sia incumbensa è tranter auter quella da coordinar las activitads d'integraziun entaifer l'administraziun sco er da garantir l'infurmaziun vicendaivla davart las purschidas d'integraziun existentas e planisadas.
Dumonda 3: Vesa la regenza pussaivladads per sustegnair projects da pilot che sa basan sche pussaivel sin instituziuns existentas (p.ex. Palottis a Schiers e scola s. Catarina a Cazas)?
Las soluziuns transitoricas en il chantun Grischun preparan cun purschidas differenziadas ils giuvenils che han differentas furmaziuns preliminaras per in'entrada cun success en il mund professiunal. Ina tendenza envers in'utilisaziun pli intensiva da questas soluziuns transitoricas n'è betg vesaivla. Las purschidas pon dumagnar in eventual augment da la dumonda senza ch'ins stoppia far adattaziuns structuralas. Las contribuziuns finanzialas dal chantun per las soluziuns transitoricas importan annualmain circa 2,8 milliuns francs.
Per la scola populara na prevesa la nova lescha da scola nagina pussaivladad per ina promoziun separativa da las scolaras e dals scolars da lingua estra che fiss analoga a las uschenumnadas soluziuns transitoricas suenter il temp da scola obligatoric.
17 da december 2012