Da l'october 2012 fin la fin da schaner 2013 è vegnida fatga la consultaziun tar la revisiun totala da la lescha per promover il svilup economic en il chantun Grischun (LSE).
La finamira da questa lescha duai esser quella da rinforzar cuntinuadamain la cumpetitivitad e la capacitad d'innovaziun dal Grischun sco spazi da lavurar e da viver ed uschia da mantegnair e da stgaffir plazzas da lavur sco er da crear valur en tut las regiuns.
La basa ch'è vegnida preschentada en quest connex en la consultaziun n'è betg suffizienta. In'analisa actuala da l'economia dal Grischun manca, precis uschia sco la finamira giavischada dal departament e da la regenza, en tge direcziun che l'economia avess da sa sviluppar (stadi previs). La lescha preschentada en la consultaziun na lascha betg vesair ina strategia per far frunt a la spirala negativa ch'ins enconuscha en il Grischun (creschientscha sut la media en bleras regiuns, regress da las pernottaziuns, perdita da plazzas da lavur en l'industria principala e secundara da construcziun e.u.v.). Ella na mussa ni il rom ni ils cunfins ni las pussaivladads da la promoziun da l'economia dal Grischun. Ina politica economica dovra ina focussaziun. Dapertut tut n'è betg in concept empermettent. Per promover il svilup economic dal chantun Grischun na basta la lescha per il svilup economic preschentada en la consultaziun en nagin cas. Anzi, i dovra ina colliaziun da las politicas economicas dals secturs politics (p.ex. refurma da las vischnancas e da las instituziuns, infrastructura, traffic, organisaziun dal territori, energia ed ambient, taglias, furmaziun e perscrutaziun, sanadad e vegliadetgna). Ultra da quai n'ademplescha il sboz qua avant maun tar la revisiun da la lescha per il svilup economic (LSE) er betg la pretensiun da la fracziun da la PCD concernent l'elavuraziun d'ina strategia chantunala a favur da las regiuns da muntogna; ina pretensiun ch'è vegnida inoltrada sco reacziun a l'acceptaziun da l'iniziativa cunter las abitaziuns secundaras e ch'è vegnida approvada dal parlament.
Las sutsegnadras ed ils sutsegnaders incumbenseschan perquai la regenza da far ina pausa concernent la revisiun totala da la LSE prendida en mira. Igl è urgentamain necessari da bandunar la vista unidimensiunala a la LSE e da sviluppar ina politica economica per il chantun Grischun che na sa restrenscha betg mo ad ina singula lescha. La politica economica futura dal Grischun sto sa basar sin in'analisa chapaivla e concisa dal stadi actual e sto circumscriver las finamiras che duain vegnir cuntanschidas. Pir da quai sa laschan deducir las mesiras necessarias, da las qualas la revisiun da la lescha per il svilup economic vegn probablamain ad esser mo ina da differentas autras mesiras. Las sutsegnadras ed ils sutsegnaders èn da l'avis ch'il project ch'è vegnì tramess en consultaziun na possia betg ademplir questas pretensiuns. Perquai incumbenseschan els la regenza da preschentar ina vista generala resp. ina strategia per promover il svilup economic dal chantun Grischun. Cun fixar ils puncts centrals strategics duain vegnir resguardads las fermezzas, las premissas ed ils basegns da las regiuns. Sco part integrala duai vegnir mussà co che sinergias, potenzials e – tranter auter – er il transfer da savida en l'economia dal Grischun possian vegnir rinforzads optimalmain.
Cuira, ils 23 d'avrigl 2013
Caduff, Kunz (Cuira), Dudli, Albertin, Augustin, Berther (Mustér), Berther (Camischolas), Bezzola (Zernez), Blumenthal, Bondolfi, Burkhardt, Caluori, Casanova-Maron, Casutt Renatus, Casutt-Derungs Silvia, Cavegn, Claus, Clavadetscher, Darms-Landolt, Della Vedova, Dermont, Dosch, Foffa, Geisseler, Giacomelli, Gunzinger, Hartmann (Champfèr), Hartmann (Cuira), Hitz-Rusch, Holzinger-Loretz, Jeker, Jenny, Kappeler, Kasper, Kleis-Kümin, Kollegger (Malix), Krättli-Lori, Märchy-Caduff, Meyer-Grass, Michael (Castasegna), Nick, Niederer, Parolini, Parpan, Pfäffli, Righetti, Sax, Steck-Rauch, Stiffler (Cuira), Tenchio, Tomaschett (Breil), Tomaschett-Berther (Trun), Troncana-Sauer, Waidacher, Wieland, Zanetti, Zweifel-Disch, Calonder, Decurtins-Jermann, Epp, Lauber, Vincenz
Resposta da la regenza
Ils 28 d'avust 2010 ha il cussegl grond acceptà l'incumbensa da la fracziun da la PS concernent la revisiun totala da la lescha per il svilup economic (LSE). Al cussegl grond stoppia vegnir preschentada uschè svelt sco pussaivel ina missiva che tegnia quint dals interess da las interpresas pitschnas e mesaunas (IPM) e dals giavischs da l'economia publica en las regiuns periferas dal Grischun.
Il sboz per ina lescha cun in rapport explicativ è vegnì deliberà l'october 2012 per la consultaziun. Il termin da la consultaziun è scadì ils 18 da schaner 2013. Per elavurar la missiva menziunada qua survart stat a disposiziun a la regenza avunda material da basa. La preschentaziun da las activitads vertentas en il rom dal svilup economic e da lur effects, da las strategias da promoziun en auters chantuns ed a l'exteriur vischin sco er ina descripziun dals conturns economics actuals e da la cooperaziun da las differentas politicas secturialas cun ina cunfinaziun respectiva envers il svilup economic èn previsas sco part da la missiva. Quella vegn elavurada actualmain. Tenor la planisaziun da las sessiuns dal cussegl grond èsi previs da tractar questa fatschenta il december 2013.
La revisiun totala da la lescha per promover il svilup economic en il chantun Grischun vegn a pudair contribuir mo ina pitschna part per dumagnar las sfidas, cun las qualas l'economia grischuna sa vesa confruntada. Ultra da las stentas permanentas d'adattar las interpresas e las branschas al svilup dal martgà ed als giavischs da la clientella sco er d'ina optimaziun permanenta dals custs gidan cundiziuns generalas favuraivlas per l'economia ch'il stadi metta a disposiziun ch'il svilup economic saja positiv. En quest connex èn auters secturs politics bler pli impurtants ch'il svilup economic en il senn pli stretg, e quai tant areguard l'effect sco er areguard ils meds finanzials che stattan a disposiziun en il preventiv.
La regenza parta l'avis da las sutsegnadras e dals surtsegnaders ch'i na po betg vegnir promovì tut dapertut e ch'i dovra ina focussaziun. Ina tala cuntrafa però savens dal tuttafatg ad autras pretensiuns concernent il svilup economic. Malgrà decisiuns dal pievel che vegnan ad avair – oravant tut en territoris perifers – effects spezialmain ferms, desista la regenza da prender mesiras per mantegnair las structuras. La situaziun en ils conturns europeics e mundials mussa cleramain, nua ch'ina tala politica maina. Ultra da quai dat la regenza gronda paisa ch'i na dettia nagin indebliment da la basa legala, sche dumondas singulas dad auters secturs politics vegnan regladas materialmain en la LSE, mo perquai ch'i vegn percepì in connex economic.
Cun l'incumbensa Caduff qua avant maun che pretenda ina colliaziun da la politica economica en tut ils secturs politics sa mida l'incumbensa dal cussegl grond envers ina revisiun totala da la LSE decisivamain. En vista ad ina strategia generala ed a l'allocaziun dals meds finanzials èn ils singuls secturs politics bler pli impurtants ch'il svilup economic en il senn pli stretg. Perquai è la regenza pronta da sistir la revisiun totala da la lescha per il svilup economic per elavurar in rapport general. En quest senn vegn l'incumbensa acceptada.
10 da zercladur 2013