Suenter la schluppettada da l'urs problematic M13 sa tschenta la dumonda co vinavant. Questa dumonda na sto betg mo vegnir tschentada en spezial en connex cun ils urs, mabain cun ils animals da rapina gronds en general (urs, luf). D'ina vart predominescha en las discussiuns publicas – ch'èn dominadas da las organisaziuns per la protecziun da l'ambient e dals animals – l'opiniun che nus umans stoppian emprender da viver e dad ir enturn cun ils animals da rapina gronds. Suenter la schluppettada da M13 pretendan las organisaziuns menziunadas schizunt ch'il squitsch sin il chantun e las vischnancas duai vegnir augmentà massivamain. Per ina iniziativa federala che vul francar la protecziun dals animals da rapina gronds en la constituziun federala vegnan rimnadas suttascripziuns.
Da l'autra vart existan quitads e temas en la populaziun ch'excludan ina convivenza cun animals da rapina gronds. Quest stadi d'anim s'exprima en bleras manifestaziuns publicas da malcuntentientscha u en la fundaziun d'ina uniun cunter ils urs. Per quests circuls da la populaziun èsi nunchapibel ch'i vegn decidì da persunas externas e "da surengiu" co ch'igl è d'agir cun quest tema. I po vegnir constatà che las regiuns avevan avant l'experientscha concreta cun ils animals da rapina gronds tuttavia ina tenuta positiva envers il tema. La situaziun dad esser pertutgada u pertutgà directamain ha dentant midà l'opiniun en ina tenuta critica fin refusanta. Perquai n'èsi betg cunvegnent da sfurzar si a las persunas pertutgadas in'opiniun e da dir co tractar quest tema. La tenuta critica/refusanta da la populaziun pertutgada na vegn dentant er en la tenuta detendida dal chantun per gronda part betg resguardada.
Avant che prender mesiras charas sco per exempel la midada da las infrastructuras, avant che vegn installada ina incumbensada u in incumbensà per urs, avant che la protecziun da muntaneras vegn extendida, sto la dumonda da princip vegnir sclerida, tgenins dals svilups ch'èn vegnids menziunads al cumenzament che vegnan sustegnids da la populaziun pertutgada. Opiniuns, studis ed expertisas da terzas persunas èn en questa debatta impurtants. Gist uschè impurtanta è ina integraziun activa e sin basa democratica da la populaziun pertutgada, quai vul dir da las Grischunas e dals Grischuns.
La regenza vegn incumbensada d'analisar seriusamain l'opiniun ed ils giavischs da la populaziun (p.ex. cun convocar in'uschenumnada "maisa radunda" cun represchentantas e represchentants da las vischnancas) e d'integrar quels en moda adattada en la debatta ed en il process politic.
Cuira, ils 24 d'avrigl 2013
Kollegger (Cuira), Monigatti, Steck-Rauch, Blumenthal, Bondolfi, Brandenburger, Buchli-Mannhart, Burkhardt, Caduff, Casty, Cavegn, Conrad, Davaz, Della Vedova, Dosch, Fallet, Foffa, Geisseler, Hitz-Rusch, Jeker, Kasper, Koch (Igis), Kollegger (Malix), Komminoth-Elmer, Mani-Heldstab, Meyer-Grass, Michael (Castasegna), Niggli-Mathis (Grüsch), Noi-Togni, Parpan, Perl, Stiffler (Tavau Plaz), Tscholl, Vetsch (Pragg-Jenaz), Decurtins-Jermann, Lauber, Pedrini (Soazza), Vassella
Resposta da la regenza
Tenor la convenziun davart la conservaziun da la vita selvadia e da ses spazis da viver natirals en l'Europa (CS 0.455; numnada qua sutvart convenziun da Berna) han l'urs, il luf ed il luf-tscherver, ch'èn animals da rapina gronds, in status da protecziun internaziunal. Tenor questa convenziun appartegnan l'urs ed il luf a las "spezias d'animals strictamain protegidas", entant ch'il luf-tscherver ha il status d'ina "spezia d'animals protegida". La Svizra ha concludì ils 19 da settember 1979 questa convenziun a Berna. Suenter che l'assamblea federala ha approvà la convenziun ils 11 da december 1980 e suenter ch'il document da ratificaziun è vegnì deponì ils 12 da mars 1981, è la convenziun entrada en vigur per la Svizra il 1. da zercladur 1982. Er tenor la lescha federala da chatscha èn l'urs, il luf ed il luf-tscherver spezias d'animals da rapina protegidas.
Il status da protecziun strict da l'urs e dal luf vul dir che mintga furma da captura intenziunada, da tegnida e da mazzament intenziunà è scumandada (art. 6 da la convenziun da Berna). Excepziuns datti – tenor la convenziun da Berna – mo sut premissas fitg restrictivas. Latiers tutgan per exempel mesiras en l'interess da la segirezza publica, sco la schluppettada d'urs privlus, u mesiras per prevegnir a donns serius vi d'effectivs da muvel, sco schluppettadas singulas da lufs che chaschunan donns. Tenor la convenziun da Berna èn mesiras selectivas per regular l'effectiv permessas mo tar il luf-tscherver.
La dumonda da l'acceptanza dals animals da rapina gronds tar la populaziun che viva en il territori alpin è senz'auter giustifitgada. En quest reguard stoi dentant vegnir menziunà che la convenziun da Berna e la lescha federala da chatscha èn liantas er per il Grischun. Sin basa dal fatg ch'il status da protecziun da l'urs, dal luf e dal luf-tscherver è francà sin plaun internaziunal e naziunal, è la populaziun dal territori alpin sfurzada da sa disar vi da la convivenza cun animals da rapina gronds. Ina libra tscherna – sco quai ch'ella vegn formulada en l'incumbensa – na datti betg. Consequentamain na po la regenza betg acceptar questa incumbensa, perquai ch'ella na pudess betg l'ademplir pervia da las cundiziuns generalas giuridicas. Vi da questas cundiziuns generalas giuridicas na dastgass – er a media vista – sa midar nagut. Stentas da desdir la convenziun da Berna han fatg naufragi l'onn 2010 gia en il cussegl naziunal. Medemamain ha il comité permanent da la convenziun da Berna refusà la fin da l'onn 2012 il giavisch da la Svizra da schluccar la protecziun dal luf.
Mesiras da prevenziun en connex cun la preschientscha d'animals da rapina gronds èn d'ina impurtanza centrala. Da menziunar èn en quest connex cunzunt la protecziun da muntaneras sco er l'installaziun d'ina dismessa da rument segira cunter l'urs en il territori abità e per lung da las vias chantunalas. Cun questas mesiras stoi vegnir cuntinuà cun cleras finamiras e tenor prioritads ordinadas. Il medem vala per ils secturs "infurmaziun" e "lavur da publicitad". Medemamain ston ins pretender dapli meds finanzials federals per ils custs supplementars da l'agricultura e da l'uffizi da chatscha e pestga sco er per la protecziun da muntaneras. Questas mesiras èn prioritaras e na permettan – cuntrari a las explicaziuns en questa intervenziun parlamentara – betg da spetgar. Ultra da las cundiziuns generalas giuridicas pledan pia er questas ponderaziuns cunter in'acceptaziun da l'incumbensa. La regenza propona al cussegl grond da refusar l'incumbensa.
10 da zercladur 2013