Navigation

Inhaltsbereich

Dumonda Papa concernent il service public a favur da las minoritads linguisticas

Sessiun: 29.08.2014
Sco ina da las mesiras previsas a favur da las minoritads linguisticas cuntegna la missiva dal Cussegl federal davart la cultura 2016–2019 la promoziun da la plurilinguitad individuala ed instituziunala en las linguas naziunalas. La confederaziun sustegna plinavant ils chantuns plurilings en l'execuziun da lur incumbensas spezialas che resultan da la plurilinguitad.

Nus essan da l'avis che la dumonda dal service public a favur da las minoritads linguisticas saja da gronda impurtanza per noss chantun.

Perquai tschentain nus las suandantas dumondas a la regenza:

1. La confederaziun sustegna ils chantuns plurilings en l'execuziun da lur incumbensas spezialas che resultan da la plurilinguitad tar las autoritads, tar las dretgiras, tar l'administraziun ed en l'instrucziun.

- La regenza vegn supplitgada da far ina glista dals servetschs, per ils quals il chantun survegn agids finanzials da la confederaziun, ma er da las cundiziuns federalas per survegnir quests agids finanzials (p.ex. participaziun finanziala dal chantun als custs da tals servetschs).

- È la regenza pronta da laschar far (p.ex. tras l'institut da plurilinguitad da l'universitad da Friburg) in studi cumparativ tranter ils chantuns plurilings per examinar, sche las incumbensas spezialas numnadas qua survart vegnan ademplidas, ed uschia per eruir il potenzial da meglieraziun?

2. Areguard las linguas uffizialas da la confederaziun vul il cussegl federal cuntanscher ina represchentanza adequata da las cuminanzas linguisticas entaifer l'administraziun federala.

- La regenza vegn supplitgada da furnir datas actualas davart il dumber d'emploiadas e d'emploiads da lingua taliana resp. rumantscha tar l'administraziun chantunala, e quai tenor ils medems criteris sco l'emprima questiun da la dumonda Pedrini dals 2 da settember 2011 (separà tenor lingua).

- È la regenza da l'avis ch'il dumber d'emploiadas e d'emploiads da lingua taliana resp. rumantscha tar l'administraziun chantunala saja adequat, en spezial en las funcziuns da cader?

- Suandond la moziun 12.3009 (Promoziun da la plurilinguitad) e la moziun 12.3828 (Reponderar l'attribuziun administrativa ed ierarchica dal delegà per la plurilinguitad), ha il cussegl federal midà ils 27 d'avust 2014 l'art. 8 da l'ordinaziun da linguas, che regla las incumbensas dal delegà dal cussegl federal per la plurilinguitad. 
  
  È la regenza pronta da prevair la creaziun d'ina funcziun analoga cun cumpetenzas analogas en in eventual proxim sboz da la lescha chantunala dal persunal – quai en vista al fatg ch'igl è ina da las finamiras specificas dal Forum per l'italiano in Svizzera (ch'è vegnì confundà dal chantun Grischun) da dumandar dapli cumpetenzas per il delegà dal cussegl federal per la plurilinguitad?

Cuira, ils 29 d'avust 2014

Papa, Hartmann, Berther, Atanes, Bondolfi, Claus, Della Vedova, Fasani, Giacomelli, Hardegger, Heiz, Jenny, Mani-Heldstab, Michael (Castasegna), Monigatti, Noi-Togni, Pedrini, Rosa, Schutz, Tenchio, Toutsch, Widmer-Spreiter, Wieland

Resposta da la regenza

La dumonda dal service public a favur da las minoritads linguisticas è vegnida tractada detagliadamain sin plaun chantunal en il rom da l'elavuraziun da la lescha da linguas e da l'ordinaziun da linguas (en vigur dapi il 1. da schaner 2008). Tenor questas prescripziuns legalas promova il chantun tranter auter las enconuschientschas da ses persunal en las linguas uffizialas (art. 5 al. 3 LLing), resguarda – occupond las plazzas – quellas candidatas e quels candidats che han enconuschientschas da duas u eventualmain da tut las trais linguas uffizialas, sche las qualificaziuns èn las medemas (art. 6 LLing), ed applitgescha tut las trais linguas uffizialas tar numerusas publicaziuns, translaziuns, correspundenzas ed inscripziuns (art. 5–8 OLing). Sut quest aspect pon las dumondas vegnir respundidas sco suonda: 

1. Contribuziuns da la confederaziun als chantuns plurilings
Tenor l'art. 21 da la lescha federala da linguas survegnan ils chantuns plurilings agids finanzials en spezial per ils suandants servetschs: la creaziun da las premissas e dals meds auxiliars adequats per la lavur plurilingua en las autoritads politicas, en la giustia ed en l'administraziun sco er la promoziun da la plurilinguitad da las persunas che emprendan e da las persunas che instrueschan en las linguas uffizialas dal chantun, e quai sin tut ils stgalims da l'instrucziun. La contribuziun da la confederaziun è subsidiara e n'ha expressivamain betg l'intent d'indemnisar l'entira grevezza finanziala supplementara che resulta da la plurilinguitad instituziunala. 

2. Represchentanza da las minoritads linguisticas en l'administraziun chantunala
Mintga collavuratura e collavuratur inditgescha sia lingua materna, cur ch'ella u el cumenza a lavurar tar l'administraziun chantunala; la bilinguitad na vegn betg registrada. Ins po far quint ch'i vegnia inditgà en quests cas la lingua materna dominanta e che la quota da collavuraturas e da collavuraturs cun fitg bunas enconuschientschas dal talian resp. dal rumantsch è effectivamain pli gronda. Tenor la tabella han 7,37 pertschient da las persunas interrogadas inditgà talian sco emprima lingua materna, 8,47 pertschient han numnà rumantsch sco lur lingua materna. L'evaluaziun da las datas sa referescha al settember 2014.

La cumpetenza d'engaschament è reglada en l'art. 63 da la lescha dal persunal (DG 170.400). Tenor questa disposiziun è la cumpetenza da selecziunar e d'engaschar las collavuraturas ed ils collavuraturs repartida sin ils stgalims post da servetsch, departament, chanzlia chantunala e regenza. Tut ils posts da servetsch èn vegnids orientads da ses temp davart l'entrada en vigur da la lescha da linguas ed èn vegnids supplitgads d'applitgar las disposiziuns respectivas che als pertutgan directamain. L'uffizi da persunal ha ina funcziun consultativa tar l'occupaziun d'ina plazza. La dumonda davart las enconuschientschas linguisticas fa part dal mussavia per far intervistas a chaschun dals discurs da preschentaziun.

Considerond tut las circumstanzas e tut las stentas fatgas fin ussa dastga il resultat dal dumber da collavuraturas e da collavuraturs da las linguas minoritaras en l'administraziun chantunala (administraziun centrala) vegnir resguardà sco stgars cuntentaivel. L'administraziun sto sa stentar vinavant d'auzar la quota da collavuraturas e collavuraturs da lingua taliana e rumantscha. 

3. Mesiras pussaivlas
La nominaziun d'ina delegada u d'in delegà per la plurilinguitad fiss ina mesira singula isolada che vegn refusada da la regenza. Impurtant èsi da meglierar la situaziun da las candidaturas. Quai po succeder tras publicaziuns che rendan cleramain attent a la cumpetenza linguistica pretendida e che vegnan adina puspè er publitgadas en las medias localas. Plinavant èsi necessari da motivar candidatas e candidats adattads al lieu, vul dir en ils territoris talians e rumantschs. Questa incumbensa po vegnir ademplida da la politica ensemen cun las organisaziuns linguisticas e cun auters circuls interessads. Dal rest è la regenza pronta d'examinar – ensemen cun auters chantuns plurilings – la dumonda, sch'il catalog da las prestaziuns da servetsch indemnisablas tenor l'art. 21 da la lescha federala da linguas satisfa anc adina a las pretensiuns. 



30 d'october 2014