La regenza dal chantun Argovia ha concludì dacurt da spustar per 3 onns l'introducziun planisada dal plan d'instrucziun da la Svizra tudestga (Plan d'instrucziun 21) en ses chantun. Per quest spustament fa ella surtut valair motivs finanzials. Sco ch'i para ha la regenza da l'Argovia gia stimà las consequenzas finanzialas dal plan d'instrucziun dispitaivel ed è vegnida a la conclusiun ch'ils custs sajan auts. En l'ura da dumondas da la sessiun d'avust 2014, en connex cun la dumonda dal deputà Kollegger, ha il cusseglier guvernativ Jäger empermess da suttametter il Plan d'instrucziun 21 avant l'introducziun al cussegl grond per l'approvaziun.
Fin ussa èsi vegnì debattà mo davart ils cuntegns dal Plan d'instrucziun 21. Davart ils custs d'ina nova intervenziun en nossas scolas communalas n'èsi dentant betg anc vegnì discurrì. Bleras vischnancas sa fan quitads, perquai che l'introducziun da la nova lescha da scola ha gia chaschunà custs enorms a las vischnancas. Er la dumonda concernent las linguas estras temprivas n'è betg anc sclerida. En spezial ils custs duain vegnir sclerids uschè svelt sco pussaivel, quai vul dir anc avant ch'il rapport resp. la proposta davart l'introducziun dal Plan d'instrucziun 21 per mauns dal cussegl grond è avant maun.
Las sutsegnadras ed ils sutsegnaders incumbenseschan la regenza:
• da preschentar ils custs che l'introducziun dal Plan d'instrucziun 21 chaschuna per il chantun e per las vischnancas;
• da preschentar ils custs periodics annuals che resultan per il chantun e per las vischnancas tras il Plan d'instrucziun 21;
• d'examinar in eventual spustament da l'introducziun dal Plan d'instrucziun 21, fin che las dumondas avertas davart las linguas estras temprivas èn scleridas.
Cuira, ils 30 d'avust 2014
Toutsch, Kollegger, Kunz (Cuira), Alig, Bondolfi, Brandenburger, Buchli-Mannhart, Burkhardt, Casanova (Glion), Casty, Davaz, Engler, Felix (Scuol), Giacomelli, Gunzinger, Hartmann, Hitz-Rusch, Holzinger-Loretz, Hug, Jeker, Jenny, Kasper, Koch (Tumein), Koch (Igis), Komminoth-Elmer, Kunz (Fläsch), Lamprecht, Mathis, Michael (Donat), Müller, Nay, Niggli (Samedan), Pfäffli, Salis, Schutz, Steck-Rauch, Steiger, Thomann-Frank, Troncana-Sauer, Waidacher, Weber, Weidmann
Resposta da la regenza
L'artitgel da furmaziun, ch'è francà dapi l'onn 2006 en la constituziun federala, oblighescha ils chantuns da reglar en moda unitara per tut la Svizra la durada e las finamiras dals stgalims da furmaziun e lur passadis (art. 62 da la constituziun federala da la confederaziun svizra dals 18 d'avrigl 1999 [Cst.; CS 101]). Sin basa da quai han ils 21 chantuns tudestgs e plurilings concludì – sur la conferenza dals directurs chantunals da l'educaziun publica da la Svizra tudestga (CDEP-T) – da sviluppar in plan d'instrucziun cuminaivel. Per il chantun Grischun è vegnì lantschà aposta il project parzial "Grischun" cun l'intent da sviluppar ils plans d'instrucziun da lingua grischuns. L'onn 2013 hai dà ina consultaziun cumplessiva tar il Plan d'instrucziun 21. La versiun consolidada dal Plan d'instrucziun 21 vegn preschentada l'atun 2014 a la radunanza plenara da la CDEP-T.
Suenter la deliberaziun dal Plan d'instrucziun 21 als chantuns vegn il departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient a far in rapport per mauns da la regenza. Tras l'acceptaziun da l'incumbensa Florin-Caluori en la sessiun da december 2013 èsi gia vegnì concludì d'orientar en ina furma adattada il cussegl grond suenter la deliberaziun dal Plan d'instrucziun 21 tras la CDEP-T respectivamain avant ch'i vegnian prendidas decisiuns definitivas.
En l'ura da dumondas da la sessiun d'avust 2014 ha il cusseglier guvernativ Martin Jäger plinavant rendì attent en connex cun ina dumonda dal deputà Kollegger ch'il Plan d'instrucziun 21 vegnia introducì tenor il dretg chantunal. Tenor l'art. 29 da la lescha davart las scolas popularas dal chantun Grischun dals 21 da mars 2012 (lescha da scola; DG 421.000) èsi chaussa da la regenza da deliberar il Plan d'instrucziun 21 grischun e las tavlas da lecziuns.
Il rapport numnà duai cuntegnair en spezial ils suandants elements:
- proposta per ils cuntegns dal nov Plan d'instrucziun 21 grischun cun champs d'acziun specifics per il chantun;
- sboz per las tavlas da lecziuns da las trais regiuns linguisticas;
- urari d'introducziun provisoric;
- scleriments davart il basegn da furmaziun supplementara da las persunas d'instrucziun sco er stimaziun dals custs ch'èn cumbinads cun l'introducziun dal nov plan d'instrucziun.
La stimaziun dals custs per l'introducziun dal Plan d'instrucziun 21 cumpiglia tant ils custs unics per il chantun e per las vischnancas sco er ils custs periodics annuals. Per las instituziuns responsablas per la scola na resultan previsiblamain nagins custs supplementars periodics tras l'introducziun dal Plan d'instrucziun 21 grischun. Stimaziuns provisoricas davart las adattaziuns da las tavlas da lecziuns grischunas mussan che la dotaziun da lecziuns en il chantun Grischun po vegnir adattada tras l'introducziun dal plan d'instrucziun 21 uschia, che las tavlas da lecziuns grischunas correspundan circa a las dotaziuns medias da la Svizra tudestga. Ina reducziun previsibla da la dotaziun da lecziuns dal stgalim primar per ina lecziun per emna porta respargns da circa 380 000 francs per tut las instituziuns responsablas per la scola en il chantun. Sin il stgalim secundar I resultan respargns da circa 382 000 francs per onn da scola per ina lecziun per emna.
Il termin d'introducziun, che la regenza ha fixà sco emprim termin pussaivel (onn 2017/18), è anc collià cun intginas intschertezzas pervia da differentas dumondas avertas sin plaun naziunal.
La regenza è pia pronta d'acceptar l'incumbensa confurm a las explicaziuns qua survart ed en concordanza cun las explicaziuns tar l'incumbensa Florin-Caluori. En spezial è ella pronta da trair en consideraziun d'eventualmain spustar il termin d'introducziun dal Plan d'instrucziun 21.
23 d’october 2014