En il rom dal program naziunal da perscrutaziun PNP 61 vegnan tranter auter elavuradas dumondas davart la collavuraziun da vischnancas tar la gestiun da las auas dals abitadis. I vegn constatà ch'i dettia ina gronda divergenza tranter il provediment d'aua e l'allontanament da l'aua persa. En Svizra existian passa 3000 societads dal provediment d'aua e var 840 sereneras. Questa cifra mussa che quests dus sistems èn organisads en moda differenta.
La responsabladad communala per il provediment d'aua saja in maletg da l'organisaziun federala e decentrala da l'economia d'aua. I vegnian però er instradads pass per rinforzar la collavuraziun intercommunala.
Ils provediments d'aua da las vischnancas coopereschian tranter dad els tut tenor basegn e savens en ina moda ad hoc. Els possian s'adattar relativamain bain a las midadas permanentas dals basegns, na midian però da princip nagut vi da la repartiziun fitg ineguala dals dretgs d'utilisaziun da l'aua tranter las vischnancas.
Entant ch'intginas vischnancas possedian funtaunas en autras vischnancas, vegnian autras resursas sco auals e funtaunas administrads cuminaivlamain da pliras vischnancas. Betg tut las vischnancas na disponian d'aua, bleras vischnancas cumprian l'aua d'autras vischnancas. Il pretsch per aua da baiver saja relativamain bass, igl existia però ina gronda variabilitad tranter las vischnancas. Las vischnancas calculeschian il pretsch d'aua en moda per part fitg differenta. Quai difficulteschia da far ina cumparegliaziun directa dals pretschs e dals custs.
Las sutsegnadras ed ils sutsegnaders fan las suandantas dumondas:
1. Quantas instituziuns responsablas per il provediment d'aua e quantas
instituziuns responsablas per sereneras datti en il Grischun?
2. Quantas da questas instituziuns responsablas èn da dretg public e quantas da dretg privat?
3. Quants provediments d'aua existan en il Grischun, che ston cumprar aua da baiver
a) d'ordaifer lur intschess da provediment
b) da persunas privatas
?
4. Sch'i dat talas vischnancas, co giuditgescha la regenza questa situaziun?
Cuira, ils 10 da favrer 2015
Thöny, Zanetti, Alig, Atanes, Baselgia-Brunner, Brandenburger, Bucher-Brini, Cahenzli-Philipp, Caluori, Casanova (Glion), Caviezel (Cuira), Deplazes, Dosch, Felix (Scuol), Gartmann-Albin, Jaag, Locher Benguerel, Marti, Mathis, Monigatti, Nay, Niederer, Noi-Togni, Perl, Peyer, Pfenninger, Pult, Thomann-Frank, Lauber
Resposta da la regenza
Per duvrar las auas publicas en ina moda che surpassa l'uschenumnà diever ordinari è necessaria ina concessiun. Perquai che las vischnancas han la suveranitad en dumondas da las auas en il Grischun e perquai che las concessiuns per duvrar las auas vegnan emessas da las vischnancas senza participaziun dal chantun, n'ha il chantun betg ina survista cumpletta da la situaziun dals singuls provediments d'aua. Differentas incumbensas che la legislaziun federala surdat als chantuns e che vegnan ademplidas d'uffizis chantunals, han però puncts cuminaivels cun il provediment d'aua. Cun las infurmaziuns avant maun pon las dumondas tschentadas vegnir respundidas suandantamain:
1. Actualmain èn registrads tar l'uffizi per la segirezza da victualias e per la sanadad d'animals (USVA) ch'è responsabel per la controlla da la qualitad da l'aua da baiver 306 provediments d'aua che vegnan per part manads mo durant la stagiun. En quest connex èn provediments autonoms da singulas fracziuns registrads sco provediments d'aua independents, independentamain da la cumpetenza da la vischnanca. Tenor las retschertgas da l'uffizi per la natira e l'ambient (UNA) gestiuneschan quests provediments d'aua 429 raits da distribuziun ch'èn per gronda part independentas ina da l'autra. En il sectur da las auas persas èn en funcziun 111 sereneras erob biologicas communalas. Da quellas èn 95 sereneras en possess da 46 vischnancas. Tschintg instituziuns responsablas per ina serenera vegnan furmadas da cuminanzas d'interess. En las sereneras da las cuminanzas d'interess vegnan nettegiadas las auas persas dad 11 vischnancas. En 11 consorzis per aua persa èn organisadas 54 vischnancas. Ultra da quai èn er avant maun colliaziuns da 13 vischnancas sin basa d'in contract. Sco cas spezials vegnan l'aua persa da la Val Müstair e da la part sut da la vischnanca da Bregaglia nettegiadas en l'Italia e l'aua persa da las vischnancas da Fläsch, Jenins e Maiavilla en il chantun Son Gagl. Pervia da las fusiuns da vischnancas e pervia da la refurma dal territori svaneschan adina dapli cuminanzas d'interess e consorzis per aua persa.
Ultra da las sereneras communalas datti en il Grischun er 4 sereneras d'industria. La serenera da las Ovras da Domat nettegia er l'aua persa communala da las vischnancas da Panaduz, Razén e Tumein. Per edifizis ordaifer las zonas da construcziun lavuran 143 sereneras pitschnas erob biologicas.
2. Da las 306 instituziuns ch'èn responsablas per ils provediments d'aua e ch'èn registradas actualmain èn 81 associaziuns u consorzis, 7 telefericas resp. interpresas privatas (Samignun, Engadin Mountains, Corvatsch, Parsenn, Jakobshorn, Foppa Berghaus, La Rösa SA) ed ina clinica (clinica climatica da Turitg a Tavau Clavadel). 225 provediments d'aua èn organisads en moda da dretg public tras las vischnancas. En il sectur da l'allontanament d'auas persas èn las 111 sereneras communalas da dretg public e las autras da dretg privat.
3. Cun las infurmaziuns che l'administraziun chantunala ha per il mument na po questa dumonda betg vegnir respundida. Igl exista però in spievel da taxas che mussa quant che mintga persuna sto pajar per onn per l'aua da baiver.
4. Schebain che la pratica vertenta dal provediment d'aua è caracterisada fermamain da l'autonomia communala, sto vegnir resguardada l'incumbensa chantunala per garantir il provediment d'aua en situaziuns d'urgenza. En il rom dal program da la regenza 2013–2016 elavura il UNA actualmain in concept da realisaziun che cumpiglia er ils provediments d'aua. La finamira è quella d'identifitgar ils deficits e da formular las mesiras ch'èn necessarias per als eliminar. En quest connex ston er vegnir examinadas fusiuns che vegnan ordinadas da la regenza per augmentar la segirezza dal provediment.
16 d'avrigl 2015