L'utilisaziun d'organissems modifitgads geneticamain en l'agricultura è dispitaivla sin l'entir mund. Sin basa dal moratori svizzer resta la cultivaziun scumandada en Svizra fin la fin da l'onn 2017. Tge che capita suenter, na po betg anc vegnir stimà oz. La gronda part da las consumentas e dals consuments na giavischa naginas victualias modifitgadas geneticamain. En noss chantun cun ina producziun persistenta e natirala duess l'agricultura s'engaschar vinavant per l'utilisaziun da plantas senza tecnologias geneticas.
En differents chantuns da la Svizra èn gia vegnidas fatgas stentas correspundentas. En ils chantuns Tessin e Friburg è la cultivaziun d'organissems modifitgads geneticamain gia vegnida scumandada tras lescha. En ils chantuns Berna, Genevra, Giura e Vad èn vegnidas inoltradas intervenziuns parlamentaras en chaussa.
Per quests motivs dumondan las deputadas ed ils deputads sutsegnads da francar en la lescha d'agricultura in scumond d'utilisar organissems modifitgads geneticamain en il chantun Grischun.
Arguments per in scumond da cultivaziun:
1. Quasi 60 pertschient da las puras e dals purs grischuns cultiveschan lur bains purils tenor las directivas da l'agricultura biologica. Er las puras ed ils purs che fan diever da la producziun integrada (PI) cultiveschan lur terren en moda ecologica e persistenta. Tuttas duas organisaziuns da label refusan l'utilisaziun da plantas modifitgadas geneticamain.
2. In'agricultura senza tecnologia genetica è in instrument da marketing per l'agricultura grischuna. En l'avegnir vegni ad esser impurtant che nossa producziun sa differenzieschia da l'exteriur areguard la qualitad, l'ecologia e las metodas da cultivaziun per pudair generar in pretsch pli aut per noss products.
3. In'agricultura variada, natirala e senza tecnologia genetica sa cunfa bain cun il chantun turistic Grischun.
4. Ina coexistenza da culturas modifitgadas geneticamain e da talas senza tecnologia genetica n'è senza dubi betg pussaivla en il chantun Grischun cun sias pitschnas structuras.
5. En enquistas s'expriman las consumentas ed ils consuments cleramain cunter victualias modifitgadas geneticamain, e quai gia dapi blers onns.
6. Las ristgas e las consequenzas a lunga vista da l'utilisaziun d'organissems modifitgads geneticamain èn anc adina per gronda part nunenconuschentas. En spezial n'èn ils effects sin ils gens e sin la sanadad da las plantas, dals animals e dals umans anc betg perscrutads suffizientamain.
7. Gist per quest motiv ha la UE permess als singuls stadis commembers da relaschar sin lur territori naziunal in scumond d'organissems modifitgads geneticamain.
Cuira, ils 21 d'avrigl 2015
Niggli (Samedan), Grass, Albertin, Alig, Atanes, Baselgia-Brunner, Bondolfi, Brandenburger, Buchli-Mannhart, Burkhardt, Caduff, Cahenzli-Philipp, Casanova-Maron, Casutt-Derungs, Cavegn, Caviezel (Cuira), Caviezel (Tavau Clavadel), Clalüna, Crameri, Danuser, Darms-Landolt, Davaz, Dosch, Engler, Epp, Fasani, Felix (Haldenstein), Felix (Scuol), Foffa, Gartmann-Albin, Giacomelli, Hartmann, Heiz, Hitz-Rusch, Holzinger-Loretz, Hug, Jaag, Jeker, Jenny, Joos, Kappeler, Kasper, Koch (Tumein), Koch (Igis), Komminoth-Elmer, Kunfermann, Lamprecht, Lorez-Meuli, Mani-Heldstab, Märchy-Caduff, Marti, Mathis, Michael (Donat), Michael (Castasegna), Monigatti, Müller, Nay, Niggli-Mathis (Grüsch), Papa, Pedrini, Perl, Pult, Rosa, Salis, Sax, Schutz, Steck-Rauch, Steiger, Stiffler (Cuira), Tenchio, Thomann-Frank, Thöny, Tomaschett-Berther (Trun), Toutsch, Troncana-Sauer, von Ballmoos, Waidacher, Weber, Weidmann, Widmer-Spreiter, Wieland, Erhard, Gugelmann, Heini, Loi, Natter, Panzer, Rutishauser, Sigron, Vassella
Resposta da la regenza
Tenor la lescha federala davart la tecnica genetica dal sectur betg uman (LTG; CS 814.91), en vigur dapi il 01-01-2004, dastgan organissems modifitgads geneticamain (OMG) vegnir mess en circulaziun mo cun ina permissiun da la confederaziun. Permess èn enfin ussa quatter products dad OMG en la furma da victualias e da pavel (tirc e soja), in product en il sectur dals medicaments (vaccin vivent) e dus products en il sectur veterinar. Il mument na sa chattan naginas victualias modifitgadas geneticamain sin las curunas dals negozis, e dapi la fin da l'onn 2007 n'èn betg pli vegnids importads pavels modifitgads geneticamain. Ils 28-11-2005 è vegnida acceptada l'iniziativa cunter la tecnologia genetica (art. 197 cifra 7 da la constituziun federala) cun 55,7 pertschient da las vuschs. Questa iniziativa declera l'agricultura svizra durant tschintg onns sco libra dad OMG e metta ord vigur parts da la LTG durant questa perioda. Uschia na dastgan betg vegnir dadas permissiuns per metter en circulaziun plantas, parts da plantas e semenza modifitgadas geneticamain ch'èn ablas da sa multiplitgar sco er animals modifitgads geneticamain ch'èn destinads per vegnir utilisads tar l'agricultura, tar l'orticultura u tar la selvicultura. Ils 10-03-2010 han las chombras federalas prolungà il moratori constituziunal per ulteriurs trais onns. Ils 28-09-2012 ha il cussegl naziunal (moziun 12.3028) ed ils 12-12-2012 il cussegl dals chantuns (fatschenta 12.021) approvà ina prolungaziun dal moratori per tschintg onns fin la fin da l'onn 2017.
En vista al temp suenter il moratori ha la confederaziun cumenzà cun las lavurs per midar la LTG. La consultaziun ha gì lieu durant l'emprima mesadad da l'onn 2013. Il cussegl federal giavischa ina coexistenza, betg in scumond a lunga vista, perquai che quel cuntrafaschess a la constituziun ed ultra da quai a las obligaziuns dal dretg commerzial internaziunal. En sia posiziun dals 30-04-2013 (prot. nr. 369) ha la regenza explitgà che l'idea tschernida en il sboz da la midada la LTG (S-LTG) cun zavrar territoris che han in'agricultura senza tecnologia genetica, correspundia bain al proceder tschernì enfin ussa entaifer la UE e pia al proceder "normal", na saja dentant tuttina betg senza alternativas. Er in proceder cuntrari – q.v.d. da princip liber dad OMG e daspera la zavrada da territoris cun OMG – saja giuridicamain pussaivel, uschia ch'i saja da tscherner questa idea. Dal rest na s'imponia bain betg l'idea d'abolir il moratori per OMG en l'agricultura. Ma i saja chapaivel che per l'avegnir na duaja betg vegnir exclusa dal tuttafatg la pussaivladad da cultivar OMG. Er sut quest aspect pari raschunaivel da pudair zavrar territoris senza OMG, ultra dal princip d'esser senza OMG.
Sco ch'i para na fa la confederaziun actualmain nagins ulteriurs pass en connex cun l'applicaziun da la tecnica genetica sin plaun d'ina lescha, mabain spetga il svilup en l'Europa. La tematica è fitg cumplexa e sa sviluppa permanentamain vinavant. La metoda da transferir frequenzas da gens cun agid da virus vegn supprimida pli e pli tras la tecnica d'integrar exactamain las frequenzas en il patrimoni genetic, perquai che en il fratemp èsi enconuschent tge frequenzas da gens ch'èn responsablas per tge qualitads. Qualitads da resistenza vegnan per exempel transferidas d'ina spezia a l'autra. Las novas metodas da transferiment na pon betg pli vegnir cumprovadas en la planta. "Producì senza tecnica genetica" dastga mo vegnir declerà sin ils products, sch'i vegn desistì da la tecnica genetica en l'entir process da producziun. Tar products elavurads na poi oz betg pli vegnir garantì a 100 pertschient – pervia da las ingredienzas – ch'els èn libers dad OMG.
Noss chantun è predestinà d'esser in territori liber dad OMG, cunzunt sch'i sa tracta da la cultivaziun da culturas agriculas. En la Val dal Rain grischuna (incl. Signuradi) existan dentant collavuraziuns transcunfinalas en l'orticultura. I pudess daventar che en l'orticultura vegnissan duvradas spezias modifitgadas geneticamain e che talas vegnissan premessas dals manaschis d'elavuraziun per la cultivaziun. Cun in scumond chantunal fissan ils purs grischuns exclus e na pudessan betg pli ademplir lur contracts da cultivaziun cun ils manaschis d'elavuraziun. Relaschond in scumond general stuess pudair vegnir resguardada questa situaziun speziala.
Pervia dals svilups sin plaun federal, pervia dal dretg surordinà sco er pervia dals svilups effectivs na pari actualmain betg da far senn d'integrar in scumond dad OMG en il dretg chantunal. Quest scumond na fiss simplamain betg efficazi, perquai che la confederaziun na conceda betg cumpetenzas correspundentas als chantuns. Perquai èsi almain da spetgar tge ch'i vegn a capitar sin plaun federal.
Sut quest aspect propona la regenza d'acceptar l'incumbensa cun la suandanta resalva: uschespert che la confederaziun permetta ina regulaziun chantunala correspundenta (e na prolunghescha betg il moratori e na statuescha betg sezza in scumond dad OMG), vegn suttamessa al cussegl grond ina midada da la lescha che prevesa in scumond general dad OMG sin il territori dal chantun Grischun, eventualmain admettend excepziuns specificas.
25 da zercladur 2015