«Els vulan lavur, betg agid social», sa cloma il titel d'in rapport davart fugitivs en il Beobachter 25/2015. Tenor in rapport da la Südostschweiz dals 23 da december 2015 èn dentant mo gist 28,6% dals fugitivs renconuschids e 40% dals fugitivs admess provisoricamain, integrads professiunalmain en il Grischun. Er sch'il Grischun occupa uschia la meglra plazza en la cumparegliaziun naziunala, dastgassan las perspectivas esser inquietantas: Tenor il palpiri da discussiun «Lavur empè d'agid social» da la conferenza svizra da l'agid social COSAS èn 55% dals requirents d'asil, ch'èn arrivads l'onn 2014 en Svizra, pli giuvens che 25 onns. Sin fundament da l'augment dal dumber da fugitivs fa la COSAS quint che las expensas dals chantuns e da las vischnancas per l'agid social sajan suttamessas ad in augment dals custs da 4% per onn unicamain pervia da quest svilup.
En consequenza da la midada demografica è l'economia exponida a medem temp ad ina mancanza da persunas spezialisadas che s'augmenta anc vinavant. Er en il Grischun èn adina dapli plazzas d'emprendissadi nunoccupadas (2014: 566; 2015: 583). Perquai che la quota d'activitad da gudogn da persunas senza furmaziun professiunala è tenor la COSAS gia oz bassa, na pari er betg dad esser ina perspectiva d'attribuir en general fugitivs renconuschids e fugitivs admess provisoricamain sco forzas auxiliaras al martgà da lavur. Igl è ina necessitad dal temp da trair a niz en moda consequenta ils potenzials entaifer il pajais per l'economia grischuna.
Ord ponderaziuns da l'economia publica, ma er da la politica sociala e da la politica da segirezza èsi – per ils motivs preschentads – evident da far tut per qualifitgar ils fugitivs renconuschids ed ils fugitivs admess provisoricamain da maniera uschè duraivla sco pussaivel e d'als integrar en il martgà da lavur.
La COSAS pretenda ch'i stoppia vegnir fatg tut en il sectur d'asil, per che scolaziuns existentas da fugitivs possian vegnir renconuschidas e per che lur resursas possian vegnir tratgas a niz. Ultra da quai ston els pudair rimnar experientschas da lavur ed emprender las linguas naziunalas – quai uschè baud sco pussaivel ed a medem temp. En collavuraziun cun l'economia dovri programs da qualificaziun spezials che na tegnan betg mo quint da las sfidas linguisticas, mabain er da las sfidas interculturalas.
Per che l'integraziun professiunala reusseschia, dovri sveltas decisiuns d'asil, ina cussegliaziun professiunala, curs per persunas ch'entran en il mund da lavur inclusiv curs da lingua integrads e pratica professiunala integrada, ed igl è necessari da cumenzar uschè svelt sco pussaivel cun in'activitad da gudogn u da midar en la furmaziun professiunala. I sto er esser pussaivel da fixar obligaziuns davart la qualificaziun professiunala. Ina participaziun activa da l'economia, la reducziun d'obstachels administrativs sco er ina coordinaziun optimala dals sforzs da la confederaziun, dal chantun e da las vischnancas èn necessarias.
La fracziun da la PS incumbensescha la regenza da daventar activa en moda engaschada e consequenta en il senn qua survart e d'instradar las mesiras necessarias en stretga collavuraziun cun la confederaziun, cun las vischnancas e cun l'economia.
Cuira, ils 15 da favrer 2016
Perl, Atanes, Baselgia-Brunner, Bucher-Brini, Cahenzli-Philipp (Vaz sut), Caviezel (Cuira), Deplazes, Gartmann-Albin, Jaag, Locher Benguerel, Monigatti, Noi-Togni, Peyer, Pfenninger, Pult, Thöny