La surveglianza en ils fatgs da scussiun e da concurs è dividida en duas parts en il chantun Grischun. La Dretgira chantunala exequescha la surveglianza professiunala che sto – applitgond l'art. 14 al. 1 da la Lescha federala davart la scussiun ed il concurs (LSC; CS 281.1) – examinar la gestiun da mintga uffizi almain ina giada per onn. A chaschun da questa surveglianza stoi vegnir controllà en emprima lingia ch'ils registers ed ils protocols vegnian manads en moda confurma a la lescha, che las cassas vegnian manadas tenor las prescripziuns sco er ch'ils formulars vegnian duvrads tenor las prescripziuns. Er ils meds persunals ed architectonics sco er ils meds d'informatica utilisads èn suttamess a l'examinaziun tras l'autoritad da surveglianza. Ils uffizis da scussiun e da concurs èn dentant autoritads regiunalas (art. 1 Lescha introductiva tar la Lescha federala davart la scussiun ed il concurs [LItLSC; DG 220.000]), uschia che lur concepziun è ina incumbensa regiunala. Tenor il dretg vertent ston las regiuns relaschar in reglament d'organisaziun (art. 3 al. 1 LItLSC). En ils reglaments d'organisaziun èn particularmain cuntegnidas disposiziuns davart la gestiun (cun il dretg da la regiun da prender invista, uschenavant ch'ellas pertutgan l'organisaziun e la salarisaziun) e davart la contabilitad (medemamain cun in dretg da prender invista dals documents decisivs). La dumonda, sch'ina basa legala expresssiva è necessaria per prender invista da la gestiun, chaschuna adina puspè discussiuns en la pratica. Per eliminar questa malsegirezza giuridica duain – en il rom da la Refurma da las dretgiras 3 – las regiuns vegnir autorisadas da nov explicitamain en l'art. 3 al 1^bis LItLSC da prender invista da la gestiun dals uffizis da scussiun e da concurs sco er dals eventuals posts externs, uschenavant che quai è necessari per ademplir lur incumbensas.

Tar la dumonda 1: Ina retschertga tar las regiuns ha mussà che las regiuns Surselva, Plaun, Partenz/Tavau, Engiadina Bassa/Val Müstair, Viamala e Malögia han surdà il mandat respectiv ad in post da revisiun extern. En la regiun Plessur vegn la revisiun da la contabilitad fatga da la Controlla da finanzas da la citad da Cuira, ch'è independenta.

Tar la dumonda 2: Igl è l'incumbensa da las regiuns da decider, tge tip da revisiun ch'è cunvegnent per ellas. In basegn d'adattar la lescha n'exista betg.

Tar la dumonda 3: Ils princips da l'organisaziun da las regiuns vegnan reglads tras la Lescha da vischnancas dal chantun Grischun (LV; DG 175.050). L'art. 104 da la LV prescriva a las regiuns obligatoricamain da nominar ina cumissiun da gestiun (CdG) per la revisiun da quints e per la controlla da gestiun. Questa cumissiun sa cumpona da commembras e commembers da las CdG da las vischnancas da la regiun e po – en enclegientscha cun la cumissiun regiunala resp. cun la conferenza da las presidentas e dals presidents – surdar la revisiun da quints ad expertas ed experts privats (cf. art. 104 al. 4 LV). Pia exista gia oz ina basa legala per pudair incumbensar posts da revisiun externs.

Tar la dumonda 4: Las vischnancas grischunas sezzas n'èn betg obligadas da consultar in post da revisiun extern per la part da la revisiun da quints. La gronda maioritad da las vischnancas grischunas ha dentant incumbensà in post da revisiun extern cun la revisiun da quints. Per quest post da revisiun extern na statuescha il dretg chantunal naginas prescripziuns concernent la surveglianza, las cundiziuns d'admissiun, las pretensiuns da qualitad, ils standards da controlla, la rapportaziun e.u.v. Il chantun Grischun surlascha a las vischnancas da decider, tge dimensiun da la controlla ch'ellas «cumpran» d'expertas ed experts privats. Questa autonomia existiva gia en l'anteriura Lescha da vischnancas e n'è betg vegnida restrenschida en il rom da la revisiun totala (entrada en vigur il 01-07-2018). En il rom da la revisiun totala da la legislaziun davart las finanzas per il 01-12-2012 è vegnì prescrit in sistem da controlla intern (SCI) er per las vischnancas. Quest SCI duai tranter auter proteger la facultad ed impedir u scuvrir sbagls ed irregularitads en la contabilitad. I na para betg cunvegnent da prescriver ina revisiun externa a las regiuns per singuls secturs e per auters betg. Plinavant sa tschenta inevitablamain la dumonda, sche las vischnancas na duain betg vegnir obligadas en general da laschar far ina tala controlla. Natiralmain che las vischnancas han sezzas en maun da prevair controllas externas per ellas e per «lur» regiuns. En la pratica tiran ellas er a niz questa pussaivladad. I na para – sin basa d'in cas singul deplorabel – d'esser ni inditgà ni necessari da restrenscher l'autonomia communala en quest senn. Per las vischnancas è l'examinaziun da l'activitad da las autoritads e da l'administraziun tras ina CdG in sistem ch'è sa cumprovà dapi decennis. Da midar quel n'è betg inditgà il mument.

4 da mars 2022