Tar questa problematica cumplexa che sa manifestescha en moda differenta en las regiuns vai oravant tut per ina purschida d'abitaziuns suffizienta per la populaziun indigena (incl. forzas da lavur) a pretschs commensurads e per abitaziuns favuraivlas per la populaziun cun entradas bassas. En intginas vischnancas giogan er las con­sequenzas da la Lescha davart las abitaziuns secundaras (LAS) ina tscherta rolla, uschia ch'ina purschida dumandada (danovamain) è limitada. En quest connex èsi da menziunar, che l'utilisaziun libra d'abitaziuns tenor il dretg vegl – la quala n'era betg stada negoziabla per ils chantuns da muntogna a chaschun da l'elavuraziun da la LAS (oravant tut per proteger l'atgna populaziun) – n'è ni l'unic motiv ni il motiv principal per la problematica (er en las vischnancas betg pertutgadas da la LAS è il spazi d'abitar stgars e/u char). I ston vegnir impedidas intervenziuns en l'inventari da las abitaziuns tenor il dretg vegl. Talas intervenziuns èn giuridicamain difficilas e strusch da realisar en moda satisfaschanta. Autras mesiras (disponiblas en bleras variantas) per stgaffir dapli spazi d'abitar er pli favuraivel èn realisablas en la pratica, giuridicamain nunproblematicas e mainan uschia a la finamira. Cun mesiras da la planisaziun locala pon las vischnancas influenzar la construcziun d'abitaziuns cun cleras finamiras ed en moda individualisada tenor la situaziun locala. En il Plan direc­tiv chantunal èn determinadas maximas per «stgaffir e mantegnair spazi d'abitar per la populaziun indigena». Realisar questas maximas, realiseschan las vischnancas. Malgrà l'obligaziun da reducir las zonas da construcziun surdimensiunadas tenor la LPT 1 èn avant maun anc bleras reservas da zonas da construcziun betg utilisadas (menziunà saja qua il rapport en la Südostschweiz dals 4 da matg 2022. Tenor quest rapport stattan a disposiziun en las vischnancas da l'Engiadin'Ota avunda reservas da terren da construcziun per emprimas abitaziuns). Cun mobilisar questas reservas po l'activitad da construir chasas d'abitar vegnir promovida da vart da la vischnanca: en cas d'ina mobilisaziun consequenta da las reservas internas pon uschia en tscherts territoris er puspè vegnir fatgas novas enzonaziuns. Ina politica dal terren activa da la vischnanca pussibilitescha alura er da realisar – en cas da basegn – spazi d'abitar favuraivel per gruppas en mira specificas. En cas d'enzonaziuns, da midadas da zonas u d'azonaziuns pon vegnir fixadas prescripziuns areguard il spazi d'abitar pajabel en la planisaziun locala. Manuals per la mobilisaziun da terren da construcziun pon vegnir consultads sin la pagina d'internet da l'Uffizi per il svilup dal territori. L'onn 2013 ha l'Uffizi federal d'abitaziuns (UFAB) publitgà la documentaziun d'agid «Preisgünstiger Wohnraum: Ein Baukasten für Städte und Gemeinden». Questa broschura cuntegna numerus exempels sco er propostas da mesiras. La fi­nala ston questas mesiras dentant tuttas vegnir realisadas da las vischnancas. Cun il rapport «Wohnraum für Einwohnerinnen und Einwohner schaffen» da l'avrigl 2022 ha il Forum economic dal Grischun formulà in sboz cun propostas per las vischnan­cas per far frunt a la mancanza da spazi d'abitar. Cun la broschura «Angebote der Wohnhilfe für sozialbenachteiligte Haushalte» han il UFAB e l'Uffizi federal d'assicu­ranzas socialas mess a disposiziun l'onn 2018 in ulteriur agid en il sectur social. Er la Conferenza svizra da l'agid social ha redigì l'onn 2020 in palpiri en chaussa cun il titel «Wohnen – Herausforderungen und Handlungsansätze aus Sicht der Sozialhilfe». Cun meglierar las cundiziuns d'abitar en il territori da muntogna (sanaziuns da cha­sas d'abitar) sustegna il chantun ultra da quai la cumpra e la sanaziun da chasas d'abitar en il territori da muntogna a favur da la populaziun cun entradas bassas. La Confederaziun sustegna la construcziun d'abitaziuns d'utilitad publica cun agids indi­rects (fonds de roulement per emprests cun tschains favuraivels, cuntragaranzias tar l'Associaziun da garanzia ipotecara, garanzias per emprests da la Centrala d'emis­siuns per la construcziun d'abitaziuns d'utilitad publica).

Tar la dumonda 1: Gea. Sco explitgà qua survart èn avant maun gia bleras pussaiv­ladads per far frunt a la problematica. En emprima lingia èn las vischnancas duman­dadas, oravant tut er per tegnair quint da las differenzas regiunalas.

Tar la dumonda 2: Cun la Lescha davart la planisaziun dal territori actuala per il chantun Grischun e cun la sanaziun da chasas d'abitar dispona il chantun gia da mesiras. Absolutamain centrala è la planisaziun dal territori (mobilisaziun da terren da construcziun, prescripziuns da zonas e.u.v.). En quest connex porscha il chantun er cussegliaziuns. La Regenza è da l'avis, ch'i na saja actualmain betg da prender ulteriuras mesiras sin plaun chantunal. D'ina vart perquai che bleras mesiras cun grond effect ston vegnir realisadas primarmain sin plaun communal e da l'autra vart perquai che la problematica sa mussa cun differenzas regiunalas (aglomeraziuns, lieus turistics, regiuns cun depopulaziun e.u.v.). En vista a quai na para l'examina­ziun sco per exempel d'ina promoziun chantunala supplementara a quella da la Confederaziun en il sectur da la construcziun d'abitaziuns d'utilitad publica, da subvenziuns chantunalas en il sectur da la construcziun d'abitaziuns socialas u da l'elavuraziun d'ulteriurs palpiris d'agid betg sco l'opziun d'agir primara che fiss da prender per mauns.

Tar la dumonda 3: Ord vista da las explicaziuns qua survart sto questa dumonda vegnir negada.

15 da zercladur 2022