Moziun concernent la creaziun d'in servetsch da mediaziun chantunal
Sessiun: 09.10.2001
La persuna da mediaziun stat a disposiziun gratuitamain a la populaziun sco mediatur independent en cas da dispitas cun autoritads, administraziuns chantunalas e communalas sco er cun instituziuns cun incumbensas publicas. Perquai che l'applicaziun da prescripziuns è mintgatant fitg cumplitgada emprova il servetsch da mediaziun da descriver a moda simpla e chapaivla il fatg en discurs consultativs. Il servetsch da mediaziun prenda encunter la protesta ed examinescha senza pregiudizi sche l'uffizi e l'instanza hajan agì legalmain, a moda correcta ed adequata. Entras la mediaziun vul il servetsch cuntanscher ina schliaziun dals conflicts. Las collavuraturas ed ils collavuraturs dal servetsch da mediaziun èn suttamess a l'obligaziun da discreziun.
En auters chantuns (per exempel Basilea e Turitg) è il servetsch da mediaziun sco instituziun sa cumprovà gia dapi onns. La necessitad per in tal post neutral è er en il chantun Grischun avant maun.
La regenza vegn perquai envidada da:
- suttametter al cussegl grond il rapport e la proposta per crear in servetsch da mediaziun chantunal.
Cuira, ils 9 d'october 2001
Name: Pfiffner, Meyer, Jäger, Arquint, Augustin (Almen), Augustin (Cuira), Bucher, Christoffel, Frigg, Locher, Looser, Marti, Noi, Pfenninger, Portner, Schmutz, Schütz, Trepp, Zindel
Session: 09.10.2001
Vorstoss: rg Motion
Resposta da la regenza
Il servetsch da mediaziun è oriundamain ina instituziun scandinava (ombudsman) che ha fi-tgà pe per l'emprima giada en Svizra l'onn 1971 cun l'elecziun d'ina persuna da mediaziun per la citad da Turitg. Oz enconuschan trais chantuns (Turitg, Basilea-Citad e Basilea-Champagna) e trais citads (Berna, Turitg e Winterthur) ina tala instituziun. En Svizra chapesch'ins sut il servetsch da mediaziun in organ statal independent che gida las burgaisas ed ils burgais da communitgar cun l'administraziun e che duai controllar il proceder admini-strativ concernent la legalitad e la correctadad. Il servetsch da mediaziun dispona da vasts dretgs d'infurmaziun, po dentant be dar recumandaziuns. Intervenziuns directas en la lavur da l'administraziun n'èn betg pussaivlas.
En il chantun Grischun è il cussegl grond s'occupà durant la sesiun da matg/zer-
cladur 1990 d'in servetsch da mediaziun. El ha refusà cun 42 cunter 41 vuschs
ina moziun Senn che pretendeva la creaziun d'in servetsch da mediaziun chantu-
nal (cfr. PCG 1989/90, pg. 700 e PCG 1990/91, pg. 220 ss.). En il rom da la revi-
siun totala da la constituziun chantunala è questa dumonda vegnida discutada
danovamain. Suenter minuzius scleriments e delibera-ziuns è la cumissiun da
constituziun vegnida a la conclusiun da betg fixar ina determina-ziun correspun-
denta en il sboz per ina nova constituziun chantunala. En la procedura da consul-
ta-ziun davart il sboz da la constituziun chantunala ch'è stada terminada la fin da
mars 2001 n'è il servetsch da mediaziun vegnì tematisà nagliur.
La regenza ha ina tscherta chapientscha che - probablamain er sco reacziun sin ils eveniments tragics en il chantun Zug - i vegn tematisà cun la preschenta moziun
il giavisch da crear in tal servetsch da mediaziun. La dumonda centrala è dentant quella, sch'i saja avant maun in interess public suffizient per crear in tal servetsch en il chantun Grischun. Tenor l'opiniun da la regenza n'exista in tal anc oz betg. Il Grischun posseda in'administraziun chantunala ch'è survesaivla, accessibla per mintgin e che posseda da princip la confidenza da las burgaisas e dals burgais. Quest fatg manifestescha betg il davos er la pitschna quantitad da reclamaziuns concretas. En il connex cun l'introducziun da novs svilups da management ord l'economia privata, sco Total Quality Management (TQM) u New Public Management (NPM; GRiforma) en il management public èn l'administraziun e las autoritads s'avertas anc dapli a burgaisas e burgais durant ils ultims onns. Els sa chapeschan oz pli e pli sco ina
interpresa da servetsch e las burgaisas ed ils burgais sco clientas e clients e s'occu-
pan dals basegns da quests. Cun il diever da meds convenziunals (infurmaziuns, communicaziuns da medias e.u.v.) e cun l'agid da novas tecnologias (internet,
e-mail) è l'accessibladad da l'administraziun e da las autoritads per burgaisas e
burgais vegnida meglierada massivamain en cumparegliaziun cun pli baud. Quest svilup vegn ad ir vinavant, quai mussan per exempel ils projects da la confederaziun „Guichet virtuel“ e „E-Government“, nua ch'il chantun Grischun collavurescha medemamain. Er la protecziun legala da las burgaisas e dals burgais en cas da conflicts concrets cun l'administraziun è vegnida meglierada. Sin fundament da l'adattaziun da la giustia administrativa a las pretaisas da la convenziun europeica dals dretgs umans (CS 0.101, art. 6 cif. 1) e l'art. 98a da la lescha federala davart l'organisaziun giudiziala (CS 173.110) vegnan bunamain tuttas dispitas da dretg administrativ giuditgadas d'ina dretgira ch'è independenta da l'administraziun (dretgira administrativa, per part er dretgira chantunala) sco davosa instanza chantunala. A basa da quests fatgs metta la regenza en dumonda il basegn per in servetsch da mediaziun chantunal. La correctadad da questa valitaziun vegn anc suttastritgada dal fatg che la creaziun d'in servetsch da mediaziun n'è insumma betg vegnida menziunada ni da persunas privatas e da partidas politicas ni d'ulteriuras instituziuns a chaschun da la procedura da consultaziun davart la revisiun da la constituziun chantunala.
Plinavant s'opponan anc auters aspects a la creaziun d'in servetsch da mediaziun. La creaziun d'in tal servetsch chaschunass ina centralisaziun nungiavischada che resguardass memia pauc la vastezza da noss chantun. Il champ d'activitad d'in tal post fiss memia pitschen sch'el sa restrenschess sulettamain a l'administraziun chantunala. In'extensiun dal champ d'activitad d'in servetsch da mediaziun sin las vischnancas para nunpussaivel ord ponderaziuns d'autonomia.
Resguardond questas reflexiuns propona la regenza da betg inoltrar la moziun.