Navigation

Inhaltsbereich

Postulat concernent l'institut per la promoziun da la plurilinguitad

Sessiun: 28.11.2001
En l'artitgel 21 dal sboz per ina lescha federala davart las linguas naziunalas e la chapientscha tranter las communitads linguisticas ch'è actualmain en consultaziun è previs che la confederaziun mainia ensemen cun ils chantuns ina instituziun scientifica per la promoziun da la plurilinguitad. Las incumbensas sco er la structura organisatoria da l'instituziun èn er gia fixadas.
La realisaziun d'in tal institut è gia vegnida pretendida pliras giadas; cunzunt è vegnì fatg attent al fatg che nus vivian en in pajais pluriling, nua ch'il fenomen da la plurilinguitad na saja dentant mai vegnì perscrutà a moda sistematica e cuntentaivla.
Uss vulessi dentant dir da "purtar aua en il Rain" sch'ins vuless far resortir l'impurtanza incumparabla ch'il chantun Grischun ha en il rom da la plurilinguitad. Il Grischun ha en quel grà experientschas da plirs tschientaners. El è il sulet chantun triling en Svizra. Be en il chantun Grischun chattan ins la lingua pitschna rumantscha ed en las valladas dal sid è in'ulteriura lingua minoritara da la Svizra preschenta.
La mobilitad, ils problems da structura da las regiuns periferas sco er il svilup turistic e la preschientscha en ils meds da massa èn novas sfidas per il mantegnimaint da la plurilinguitad da noss chantun. Betg il davos per questa raschun han ins fatg resortir sco incumbensa prioritara la promoziun da la plurilinguitad en la lescha chantunala per promover la cultura.
Cun la realisaziun d'in institut per la promoziun da la plurilinguitad pon vegnir cuntanschidas sper la perscrutaziun dals problems en il conturn da la plurilinguitad ulteriuras sinergias per il chantun Grischun: il contact direct da la scienza cun la pratica e las dumondas che sa resultan ord quella, l'accumpagnament scientific da projects concrets, la lavur da perscrutaziun tar las basas d'existenza da las linguas regiunalas e minoritaras periclitadas, la coordinaziun cun il DRG sco er cun las finamiras da las associaziuns linguisticas LIA RUMANTSCHA, PRO GRIGIONI ITALIANO e la Walservereinigung e.u.v.
Il chantun Grischun sto vegnir rinforzà sco lieu da scol'auta. L'institut previs cumplettass las instituziuns existentas sco la SAP a Cuira e la HTW a Cuira e purschess pussaivladads multifaras da la collavuraziun interdisciplinara.
Ma er l'impurtanza economica (plazzas da lavur) da quest institut en ina regiun perifera n'è betg da sutvalitar; cun il resguard dal chantun Grischun pudess la confederaziun er s'exprimer en favur da la decentralisaziun e per ina cumpensaziun per ils manaschis da la confederaziun ch'èn ids a perder ils ultims onns en noss chantun.
Ord motivs naziunals e federativs è predestinà il chantun Grischun sco lieu per l'institut scientific planisà e che vegn purtà da la confederaziun e dals chantuns.
Las postulantas ed ils postulants dumondan la regenza sch'ella saja pronta,
1 da prender tut las mesiras necessarias per domiciliar l'institut per la promoziun da la plurilinguitad previs en il Grischun,
2 d'integrar questa finamira en il program da la regenza.

Cuira, ils 28 da november 2001
Name: Arquint, Lardi, Claus, Augustin, Beck, Berther (Mustér), Berther (Sedrun), Brüesch, Bucher, Bühler, Butzerin, Campell, Capaul, Casanova (Cuira), Casanova (Vignogn), Cathomas, Catrina, Caviezel, Cavigelli, Christoffel, Conrad, Dalbert, Davaz, Demarmels, Dermont, Donatsch, Fallet, Farrér, Federspiel, Frigg, Geisseler, Giacometti, Giovannini, Giuliani, Gunzinger, Hardegger, Hartmann, Hess, Jäger, Joos, Juon, Koch, Lemm, Locher, Loepfe, Luzio, Maissen, Marti, Nick, Noi, Parolini, Peretti, Pfenninger, Pfiffner, Pitsch, Plozza, Portner, Ratti, Righetti, Sax, Schmid (Sedrun), Schmid (Val S. Pieder), Schütz, Suenderhauf, Toschini, Tremp, Trepp, Tscholl, Tuor (Mustér), Tuor (Trun), Valsecchi, Wettstein, Zanolari, Zegg, Zinsli

Session: 28.11.2001
Vorstoss: rg Postulat

Resposta da la regenza

La lescha federala davart las linguas naziunalas e la chapientscha tranter las communitads linguisticas (lescha da linguas) sa chatta quest mument en consultaziun. La messa en vigur è previsa per l'onn 2003. Il sboz da questa lescha da linguas concretisescha las finamiras da l'artitgel da linguas da la constituziun federala e prevesa, partind da l'incumbensa da promover la chapientscha vicendaivla tenor l'art. 70 al. 3 da la CF, da crear in institut per la plurilinguitad.

L'institut planisà per la plurilinguitad duai esser ina instituziun scientifica che perscrutescha aspects da la plurilinguitad e che collavura cun auters instituts da perscrutaziun ch'èn activs en quest champ. Ultra da quai duai l'institut er surpigliar incaricas da documentaziun e d'infurmaziun.

Il chantun Grischun è il sulet chantun triling da la Svizra. La realitad da communicaziun mussa ch'il chantun Grischun dispona gia oz surtut sin il sectur da la scolaziun da structuras per garantir e promover las cumpetenzas plurilinguisticas. Talas structuras èn, ultra da las scolas publicas rumantschas e talianas, las scolas cun furmas spezialas per la promoziun da la plurilinguitad, la purschida d'ina maturitad bilingua en divers gimnasis, la furmaziun da las persunas d'instrucziun en diversas linguas sco er la producziun da meds d'instrucziun en diversas linguas.

Uschia è il chantun Grischun tutgà intensivamain da la problematica da la plurilin
guitad e porscha per quest motiv bunas premissas sco lieu per la perscrutaziun da
la plurilinguitad.

Essend che l'institut planisà per la plurilinguitad vegn a lavurar sin in nivel d'universitad, sa tschenta la dumonda pertutgant sia colliaziun instituziunala e pertutgant la cumpatibilitad d'ina tala finamira cun il program da la regenza. Da princip cuntegna il program da la regenza 2001 fin 2004 sut la finamira 2: "Furmaziun en l'economia ed en la societad" l'augment da la cumpetenza linguistica tras l'amplificaziun da la plurilinguitad en la scola sco er il rinforzament dal Grischun sco lieu da scolaziun e da perfecziun. Latiers appartegnan la realisaziun da la scol'auta professiunala da pedagogia e la preparaziun da l'infrastructura appartegnenta fin l'onn 2003 sco er l'adempliment da l'incarica da la confederaziun pertutgant la prestaziun da la scol'auta a la scol'auta per tecnica ed economia HTW Cuira. Uschia cumpiglia il lieu da scol'auta da Cuira ils secturs tecnica, economia, pedagogia (a partir da 2003) e teologia,
uschia ch'igl exista en il chantun puncts da colliaziun instituziunals per in institut per plurilinguitad. Essend che la perscrutaziun a la scol'auta sa mova adina en in rom interdisciplinar ed è ultra da quai dependenta d'ina collavuraziun sur ils cunfins cun autras universitads, ston ins er tegnair quint da quests aspects tar l'instituziunalisa
ziun da la perscrutaziun da la plurilinguitad.

Il departament d'educaziun ha, concernent la creaziun d'in institut per la plurilinguitad previsa da la confederaziun, gia signalisà cleramain ch'il Grischun stoppia vegnir resguardà en quest connex sco lieu per la perscrutaziun da la plurilinguitad. La regenza è per quest motiv pronta d'acceptar il postulat en il senn da questas ponderaziuns.