Per la fin da l'onn 2006 vegnan serrads ils centers da di a Roveredo ed a Samedan. Il motiv da quai è il ferm regress da la clientella. Quel po vegnir attribuì principalmain al suandant fatg:
Dapi il 1. da schaner 2006 ston persunas che retiran prestaziuns da la AI e che frequentan in center da di pajar 15. francs per di. Schebain che quest import cumpiglia er il gentar, frequentan adina pli paucas clientas e pli paucs clients ils centers da di. La frequentaziun d'in center da di è facultativa. La gronda part da las persunas che han ina malsogna psichica han fadia cun in di structurà e cun occupaziuns organisadas, ed i basegna stimuls spezials per las motivar da sa participar. L'incassament d'ina taxa ha ruinà tut ils stimuls da frequentar in center da di.
Per las explicaziuns che suondan qua sutvart prendain nus il center da di "El Butt" a Roveredo sco exempel e giain curt enavos en l'onn 2000. En connex cun ils scleriments preliminars concernent l'independenza da las chasas da dimora e dals lieus da lavur dal chantun han ins rendì attent tant sin las schanzas sco er sin ils privels d'in tal pass.
Privels:
- in'orientaziun pli gronda vi dal martgà e respargns da custs pli gronds pon avair consequenzas negativas per la qualitad da las prestaziuns en il sectur da la tgira e da l'assistenza. La qualitad vegn definida sur la rentabilitad;
- l'uman malsaun na stat betg pli en il center, el vegn schizunt degradà ad in factur da custs ch'è negativ per l'economia;
- la suletta etica daventa la maximaziun dal gudogn.
Ils 10 da zercladur 2001 han las votantas ed ils votants grischuns acceptà la lescha davart l'organisaziun dals servetschs psichiatrics chantunals e da las chasas chantunalas da dimora per persunas cun impediments psichics dal chantun Grischun e l'onn 2002 èn ils servetschs psichiatrics dal Grischun (SPGR) vegnids transfurmads en ina instituziun da dretg public che sto realisar in gudogn uschè grond sco pussaivel.
Oz, 4 onns pli tard, stuain nus constatar ch'ils privels discutads èn sa realisads. e quai segiramain oravant tut pervia dal squitsch enorm da spargnar dals ultims onns.
Ils dus clients da "El Butt" ch'èn anc restads vegnan integrads il 1. da schaner 2007 en l'occupaziun organisada da la "ARBES Moesano" (lieu da lavur protegì). En la ARBES vegni producì, i dat incumbensas grondas ed i dat savens lavur a chadaina. Quai è in'occupaziun adattada per umans cun in impediment spiertal u cun in grev impediment psichic, dentant betg adina per umans che pateschan d'ina malsogna psichica. La promoziun da la qualitad da vita, da la creativitad u il sustegn cun cleras finamiras da mesiras che pussibiliteschan pli tard eventualmain ina reintegraziun mancan quasi dal tuttafatg en la ARBES, perquai ch'il persunal responsabel consista per gronda part d'expertas e d'experts da la mastergnanza, sco p.ex. ina cusunza, in scrinari u in cuschinier.
Tschertas purschidas dals centers da di (tenor l'uffizi federal d'assicuranzas socialas) sco proponer ed accumpagnar activitads individualas e cuminaivlas, sustegnair cun cleras finamiras ina moda da viver uschè autonoma sco pussaivel, activitads terapeuticas e prestaziuns da tgira che na vegnan betg ordinadas da la media u dal medi na vegnan betg menziunadas tranter las purschidas dals lieus da lavur e d'occupaziun. L'incumbensa socialpedagogica, ina purschida centrala en ils centers da di, croda davent.
Las sutsegnadras ed ils sutsegnaders supplitgeschan perquai la regenza da respunder las suandantas dumondas:
- Tge purschidas datti en il futur oravant tut er en las regiuns periferas da noss chantun per umans cun impediments che smanatschan da crudar puspè tras la rait psico-sociala, che na pon pia vegnir integrads ni en ina gruppa d'abitar ni en in lieu da lavur?
- Ils ultims 7 onns han ils centers da di contribuì bler a distgargiar las cassas da persunas malsaunas ed ils servetschs socials (bler main ospitalisaziuns). Po la regenza responsar ch'ils custs vegnan puspè adossads per gronda part a las cassas da persunas malsaunas ed als servetschs socials?
- Tge mesiras è la regenza pronta da prender per emplenir las largias ch'èn resultadas tar la purschida d'assistenza per che l'uman malsaun vegnia puspè mess en il center e per che las prestaziuns servian puspè en emprima lingia a las pazientas ed als pazients e pir en segunda lingia a ponderaziuns economicas?
Cuira, ils 17 d'october 2006
Name: Trepp, Bucher-Brini, Pfiffner-Bearth, Arquint, Baselgia-Brunner, Frigg-Walt, Gartmann-Albin, Jaag, Koch, Menge, Mengotti, Noi-Togni, Peyer, Pfenninger, Portner, Thöny, Troncana-Sauer, Locher Benguerel
Session: 17.10.2006
Vorstoss: rg Anfrage